Zašto bi Evropska unija uopšte željela da primi balkanske države nakon problema sa Grčkom ili zašto bi bilo koja država željela da se pridruži evropskom projektu, koji je i sam u haosu?
Odogovor - iz pukog očaja, kaže Alan Sked, profesor međunarodne istorije na Londonskoj ekonomskoj školi. EU želi da dokaže da je i dalje nekome privlačna dok se balkanske države, smatrajući članice EU bogatijim i stabilnijim od sebe, nadaju da će „zakučiti“ nešto od tog preostalog bogatstva i stabilnosti.
Naizgled, EU je ostvarila veliki napredak od Rimskog ugovora 1957. Birokrate u Briselu, u kombinaciji da Evropskim savjetom i Evropskim parlamentom, odlučuju o gotovo svakom aspektu politike. EU ima čak svoju spoljnopolitičku službu i bori se da osnuje sopstvenu obavještajnu službu i federalnu policiju. Sked kaže da ne čudi što su Arapi i Afrikanci time impresionirani, jer njihova borba za jedinstvo, relativno govoreći, još nije dala rezultate.
Problem je, međutim, u tome što je Unija kao cjelina u apsolutnom demografskom i relativnom ekonomskom i tehnološkom padum, a njene glavne politike – bilo da su u pitanju ribarstvo i poljoprivreda ili euro i monetarne unija – su propale, kaže Sked u autorskom tekstu za „Forin polisi“.
On smatra da je spoljna i bezbjednosna politika Evrope međunarodna farsa. Neznatno troši na odbranu i u ratu u Libiji bila je potpuno zavisna od američke logistike i zaliha. Ako se EU hvali oslanjanjem na „meku moć“, to je zato što nema izbora.
Nepovjerenje građana glavni problem
Šefica diplomatije bloka, britanska baronica Ketrin Ešton, označena je kao „najplaćenija političarka u svijetu,“ iako je i dalje anonimna jer nema nikakvog uticaja na svjetska događanja. U njenoj funkciji je sažeto sve što nije u redu sa EU – skupa, ali nedjelotvorna.
Britanski profesor kaže da je fundamentalni problem EU u tome što Evropljani nemaju povjerenja u nju i ne identifikuju se sa njom.
Anketa Eurobarometra iz 2010. je pokazala da samo 49 odsto državljana EU misli da je članstvo njihove države „dobra stvar“, dok samo 42 odsto ima povjerenja u institucije EU. Istovremeno, te institucije su, kao i sami karakter EU, pozitivno antidemokratske.
Njena glavna tijela za donošenje odluka – Evropski savjet, Sud pravde i Evropska komisija – su neizabrana, nikome ne polažu račune i udaljena su od ljudi (komesari su obično istrošeni političari čija je karijera u državama iz kojih potiču okončana neuspješno). Njihove odluke se ne mogu preinačiti u nacionalnim parlamentima a Evropski parlament, iako ima ovlašćenja da sa Evropskim savjetom donosi odluke, takođe je udaljen.
Parlament je debatno tijelo – ne vlada sa zvaničnom opozicijom – i njegove stranke ne mogu obećati nikave fundamentalne političke promjene
Parlament je debatno tijelo – ne vlada sa zvaničnom opozicijom – i njegove stranke ne mogu obećati nikave fundamentalne političke promjene u svojim izbornim manifestima. Njegovi članovi su nepoznati i prezreni kao oportunisti koji samo traže naduvane plate, privilegije, plaćene troškove i visoke penzije, kaže Sked, ocjenjujući da je sve manji odziv birača na parlamentarnim izborima EU odraz rasprostranjenog vjerovanja među državljanima EU da taj blok ne štiti ili ne zastupa njihove interese.
„Kada ste u Rimu, ponašajte se kao Njemci“
Kao jedan od najočiglednijih primjera nedostatka demokratije u Uniji, Sked navodi praksu da se male države koje izglasaju „ne“ na referendumu tjeraju da glasaju ponovo. Danska je morala dva puta da glasa o Ugovoru iz Mastrihta dok je Irska primorana na dva kruga povodom Ugovora iz Nice i Lisabonskog sporazuma.
U komentaru stoji da ni velike države nisu imune na ovakav tretman zastrašivanja i navodi primjer kada su birači u Francuskoj i Holandiji odbacili ustav EU 2005. Tada su evropski lideri promijenili oko četiri odsto prvobitnog teksta, promijenili ime dokumenta u Lisabonski sporazum i progurali ga kroz francuski i holandski parlament uprkos odluci naroda. Kada je grčki premijer Jorgos Papandreu prošle godine najavio referendum o grčkom paketu pomoći, za nekoliko dana je ostao bez funkcije.
U komentaru se dalje navodi da EU ne vjeruje u tolerantnu staru izreku „Kada ste u Rimu, ponašajte se kao Rimljani.“ Umjesto toga, njena politika je „Kada ste u Rimu, ponašajte sa kao Njemci.“ Brisel i Berlin imaju stav kao Napoleon u „Životinjskoj farmi“ Džordža Orvela: „On bi bio presrećan da vam može dopustiti da sami odlučujete. Ali, ponekad biste mogli donijeti pogrešne odluke, drugovi, i gdje biste se onda našli?
Sked takođe konstatuje da je stav Njemaca sažet u redovnim bijesnim reakcijama njemačkih političara i medija kad god neka članica EU raspiše referendum o inicijativama iz Brisela.
EU ne vjeruje u tolerantnu staru izreku „Kada ste u Rimu, ponašajte se kao Rimljani.“ Umjesto toga, njena politika je „Kada ste u Rimu, ponašajte sa kao Njemci.“
Njega ne iznenađuje to što neki sada optužuju Njemce da ponovo teže dominaciji zato što su za Grke rekli da su nepošteni, doveli u sumnju njihovu sposobnost da vode sopstvenu ekonomiju, predložili da jedan evropski komesar preuzme upravljanje njenim reformama, pozvali na odlaganje parlamentarnih izbora i na otvaranje posebnog računa za uplatu duga Frankfurtu prije nego što se bilo kakav novac potroši na samu Grčku. Taj spor će vjerovatno biti riješen odustajanjem Grčke od eura, što bi Njemcima sada svakako odgovaralo, piše Sked.
Srbiji neka je sa srećom
Berlin i Brisel sada sve nade polažu u novi evropski fiskalni ugovor, koji je potpisalo 25 od 27 članica EU i koji propisuje da njihove budžete odobrava Brisel.
Problem je u tome što taj ugovor mora biti ratifikovan. I, ponovo, demokratija pomalja svoju ružnu glavu, navodi Sked. Vjerovatni pobjednik predstojećih izbora u Francuskoj, Fransoa Oland, obećava da će poništiti taj ugovor. Irci bi ga mogli odbaciti na referendumu. Niko ne zna ko će za godinu vladati Italijom i Grčkom. Čak i u Njemačkoj, sada se ispostavlja da će kancelarki Angeli Merkel za usvajanje sporazuma biti potrebna dvotrećinska većina u oba doma parlamenta – drugim riječima, podrška opozicionih stranaka koje će tražiti ustupke. To je Evropska unija za čije članstvo je Srbija postala kandidat. Neka je toj državi sa srećom, zaključuje Sked.
Elite oduzimaju moć periferiji
Britanski profesor navodi da možda ništa ne odslikava elitistički stav Njemačke bolje od eseja „Demokratizacija ne može spasiti Evropu: Potreba za centralizacijom moći“, politikologa Herfrida Minklera, koji je prošlog ljeta objavljen u „Špiglu“.
Minkler tvrdi da se izborima i referendumima u Evropi ne može vjerovati jer „evropska populacija nikad nije bila i još nije evropski narod.“
Elite EU, dodaje Minkler, „moraju se ojačati – i mora se oduzeti moć periferiji.“ Sked se pita da li je moguće zamisliti da jedan američki časopis objavi nešto slično o američkim elitama i biračima u određenim državama.
Međutim, ističe on, upravo to se dešava u Evropi. Centralizujuće elite oduzimaju moć periferiji. Ali, te elite nemaju uspjeha. Ključna politika EU - monetarna unija - je katastrofalna. Nemoguće je imati uspješnu monetarnu uniju bez političke i fiskalne unije, gdje demokratske institucije legitimizuju monetarne transfere između bogatih i siromašnih.
Bonus video:
