Iz ubjedljive pobjede Borisa Džonsona na izborima može se izvući dosta lekcija o savremenoj evropskoj politici, međutim najvažnija i najočiglednija je ona da je ličnost odlučujuća.
Briselski portal „Politiko” navodi da, mada je izborna kampanja ponovo ukazala na duboku podjelu koju breksit izaziva u Ujedinjenom Kreljvstvu, jedna stvar oko koje se većina Britanaca slaže jeste da im se uprkos svim njegovim ludorijama (ili možda upravo zbog njih) generalno dopada Džonson.
Istraživanja uoči izbora su konstantno pokazivala da se svim demografskim grupama Džonson više sviđa od lidera laburista Džeremija Korbina.
Mada je, kako navodi „Politiko” dopaljivost uvijek uticala na birače, u prošlosti evropski harizmatični lideri, makar oni demokratski, su prije svega predstavljali ideal, politički program i iznad svega stranku istomišljenika.
Drugim riječima, oni su predstavljali više od jedne teme, bilo da je to breksit ili protivljenje migraciji. O tome najbolje govore primjeri Margaret Tačer, Fransoa Miterana, Helmuta Kola ili Vilija Branta.
Na današnjoj političkoj sceni, gdje su ideologiju i principe nadvisili pragmatičnost i sirovi oportunizam, stranke služe samo kao omot za pompezne ličnosti koje ih predvode.
„Politiko” u prilog tome navodi primjer Džonsona koji je 2016. napisao dvije verzije kolumne za „Telegraf” najavljujući svoj stav o breksitu - jedan za, a drugi protiv - dok je osmišljao svoj put do moći.
Tu je i Emanuel Makron sa pokretom čiji je prvobitni naziv bio „En Marche” (Pokret) - sa inicijalima istom kao njegovim.
Davno su prošli dani Čelične Lejdi, nadimka koji se odnosio na rigidnost i jasne ciljeve Margaret Tačer.
„Politiko" primjećuje da nove evropske političke zvijezde više zvuče kao članovi novog „boj benda” sa lepršavim nadimcima poput BoDžo (Džonson), Basti (austrijski konzervativni lider Sebastijan Kurc), Manu (Makron) ili Il Kapitano (Mateo Salvini, lider italijanske desničarske lige).
Neuspjeh mejnstrim partija da se efikasno pozabave temama poput globalizacije, tehnologije i migracije koje zabrinjavaju birače otvorile su prostor za arogantne političare. Oni su brzo iskoristili priliku i predstavili se kao buntovnici spremni da izmijene status kvo, djelujući unutar struktura establišmenta, poput Džonsona i Kurca, ili izvana, poput Makrona koji je napustio francusku Socijalističku partiju kako bi osnovao svoj pokret, i Salvinija koji je Italijansku Ligu pretvorio u nacionalnu silu.
Umjesto prema vrijednostima, oni politiku kreiraju prema fokusnim grupama, anketama i društvenim mrežama, navodi briselski portal i dodaje da se u većini slučajeva drže teme po kojoj su prepoznatljivi. Za Kurca i Salvinija to je migracija, a za Džonsona breksit.
Džonson je primjenjujući uspješnu formulu Donalda Trampa, predstavio breksit kao povratak na navodne slavne dane Ujedinjenog Kraljevstva, a sebe predstavio kao modernog Vinstona Čerčila.
Ne tako davno, pitanja u vezi privatnog života i morala Džonsona i Trampa diskvalifikovala bi ih iz trke za stranačke lidere, dok su danas pristalice ne samo spremne da zanemare takva pitanja već strastveno prihvataju svoje lidere.
Današnji politički pobunjenici imaju još jednu zajedničku osobinu - bezobzirnost.
„Politiko” podsjeća da su decenijama evropske mejnstrim partije funkcionisale poput uspješnih kompanija, rano regrutujući najbolje i najpametnije a onda ih unapređujući na visoke položaje. U većini slučajeva, imenovanje za šefa vlade je bilo kulminacija višedecenijske političke karijere. To više nije slučaj.
Tako je Kurc, primijetivši da institucionalni ponor zahvata i Narodnu partiju desnog centra, godinama iza kulisa kovao zavjeru planirajući kako da se domogne čelnog mjesta u čemu je i uspio 2017. sa svega 30 godina. Kada se našao na vrhu on je istjerao staru gardu, partiju preimenovao u „Lista Sebastijana Kurca - Nova narodna partija”, promijenio čak i stranačku boju iz crne u tirkiznu.
Nekoliko mjeseci kasnije, on je bio kancelar, daleko najmlađi u poslijeratnoj istoriji Austrije.
Jednako je dramatično i Džonsonovo manevrisanje u Konzervativnoj partiji, navodi portal i dodaje da je on nekadašnje uporište starog establišmenta pretvorio u partiju nezadovoljne radničke klase, koja je postala neprepoznatljiva mnogim pristalicama.
„Ova vlada nije samo nekonzervativna”, naveo je bivši kolumnista „Telegrafa” Piter Oborn. „Ovo je eksplicitno odbacivanje svega konzervativnog”.
Veliko pitanje je gdje vodi evropska politika zasnovana na ličnostima. „Oni mogu biti kao vatromet koji gori snažno, ali se onda ugasi”, kazao je za „Politiko” Robin Niblet iz Čatam hausa.
Mada se u poslijeratnoj Evropi i ranije dešavalo da se vlasti domognu bombastični i harizmatični lideri, poput Silvija Berluskonija, nikada ih nije bilo ovoliko, naročito u zrelim demokratijama zapadne Evrope.
Pojedini analitičari strahuju da ukoliko posrnuli politički establišment ne bude zamijenjen nečin novim, evropski politički pejzaž bi mogao izgledati kao onaj u Latinskoj Americi - zaražen populistima, korumpiranim političarima čija je posvećenost demokratiji u najmanju ruku upitna.
To je, kako navodi „Politiko” već vidljivo u djelovima centralne i istočne Evrope, počev od Mađarske Viktora Orbana i negove „neliberalne demokratije”, do Češke Republike, Bugarske i Rumunije.
Bez obzira šta se bude dešavalo sa novim evropskim političkim zvijezdama, opsesija ličnostima teško da će prestati u skorije vrijeme. Mada ova promjena djeluje iznenadna, ona je zapravo samo kulminacija duboke transformacije u političkoj klimi, zaključuje „Politiko”.
„Ovo se dugo spremalo, tako da će biti potrebno dosta vremena da bi nestalo”, kazao je Niblet.
Merkel utrla put eri ličnosti
Njemačka pod budnim okom Angele Merkel možda djeluje imuno na površnost politike ličnosti. Merkelovu zapravo često hvale kao protivotrov za ispraznost koja je obuzela evropsku politiku.
Međutim, ako pogledamo podrobnije, njemačka liderka ne samo da je oličenje evropskog doba ličnosti, ona je njegov začetnik.
Nijedna evropska zemlja nije više u vlasti lidera od Njemačke nakon 14 godina Merkelove na vlasti.
Merkel je pažljivo gajila svoj javni imidž od samog početka. Za razliku od Britanije ili Italije, gdje birači cijene neku vrstu živahnosti kod političara, Njemci očekuju trezvenost i poniznost - kvalitete koje je Merkelova itekako demonstrirala. Međutim, „Politiko” navodi da je skoro nemoguće razlučiti za što se ona zapravo zalaže.
Poput njenih muških kolega, Merkelova nikada nije dozvolila da je ograničava ideologija. Dok je još bila u opoziciji 2003, a Njemačka smatrana „evropskim bolesnikom”, ona je pozivala na niz tržišnih neoliberalnih ekonomskih reformi. Kada ta ideja nije dala rezultate, brzo je od nje odustala.
Ona je 2009. godine kampanju vodila na platformi za produženje životnog vijeka njemačkih nuklearnih elektrana. Strahujući od negodovanja javnosti nakon tragedija u Fukušimi u Japanu, odmah je promijenila stav i ubrzala njemačko povlačenje iz atomske energije.
Uprkos nizu izbornih udaraca za njene demohrićane, Merkelova ostaje najpopularnija političarka u zemlji i jedina za koju većina vjeruje da treba da bude kancelarka.
Dok je ostatak Evrope i svijeta sve više razuzdan, Njemce tješi činjenica da je Muti ili Mama, kako je zovu, i dalje glavna.
Ironija je u tome što je Merkelina univerzalna privlačnost, koju je postigla zamaglivši tradicionalne
Bonus video:
