Slovaci su juče glasali na parlamentarnim izborima, tražeći izlaz iz crne rupe korupcije.
Očekivalo se da zbace Smer stranku lijevog centra, koja duže od deceniju dominira političkom scenom.
Ankete su ukazivale na brzi uspon pokreta protiv korupcije Obični narod (OLANO), koji bi mogao formirati većinu desnog centra sa manjim konzervativnim i liberalnim strankama kako bi nadjačao Smer.
To su prvi opšti izbori od ubistva istraživačkog novinara Jana Kucijaka i njegove vjerenice 2018. Kucijak se bavio istraživanjem korupcije na visokom nivou.
Prošle godine su održani predsjednički izbori, na kojima je pobijedila aktivistkinja borbe protiv korupcije Zuzana Čaputova, iako je bila novo lice u politici.
“Ako je vjerovati anketama, ovi izbori će imati dramatične i dalekosežne posljedice za unutrašnji politički razvoj Slovačke, njenu ulogu u centralnoj Evropi i Evropskoj uniji, te njene odnose sa Rusijom i Zapadom,” kaže slovački politikolog Grigorij Mesežnikov.
Lider OLANO Igor Matovič je obećao da će očistiti politiku, što je ambicija uvrštena u slogan njegove stranke: “Pobijedimo mafiju zajedno.”
“Cilj mi je bio da probudim uspavane birače. Postoji dva miliona ljudi koji su izgubili vjeru u državu,” rekao je Matovič nakon glasanja. Široka koalicija desnog centra bi mogla izaći sa apsolutnom većinom, koja bi joj omogućila da sprovede smjele promjene koje su obećali.
U centru kampanje bila je vladavina prava i borba protiv korupcije, što je pokretu OLANO donijelo popularnost. Matovič je nemilosrdno napadao vladajući Smer-SD, optužujući ih da gaje korumpirani klijentelistički sistem i omogućavaju mafiji da prodre u nacionalne institucije.
Matovič za vladajuću stranku kaže da je “banda lopova i mafijaša” koja je opljačkala državu, uništila socijalni i zdravstveni sistem i dozvolila da građani pate u siromaštvu.
Politički zaokret u ovoj članici eurozone, koja je izbjegla sukobe sa Briselom za razliku od Mađarske i Poljske, takođe članica Višegradske grupe, započet je nakon ubistva Jana Kucijaka i Martine Kušnirove 2018.
Vjeruje se glavni osumnjičeni u istrazi, biznismen Marjan Kočner, vodi široku mrežu korumpiranih političara, vladinih zvaničnika, sudija, tužilaca, policajaca, advokata, novinara, bivših agenata tajnih službi, kao i navodnih ubica.
Mesežnikov navodi da je koalicija koja obećava da će oslobiti zemlju tog nasljeđa moćna i atraktivna ponuda.
Ubistvo je dovelo do najvećih uličnih protesta u postokominističkoj eri, što je primoralo lidera Smera Roberta Fica na ostavku, iako je koalicija njegove stranke ostala na vlasti.
“Nadam se da će ovi izbori donijeti promjenu - u politici, u stavu, u primjeni vladavine prava,” rekao je za Rojters menadžer u javnom sektoru Stefan Varga, koji je glasao u Galanti, 50 km od Bratislave.
Podrška OLANO je porasla nakon što je Matovič prošlog mjeseca napravio snimak ispred vile bivšeg ministra finansija Smera i pozvao na zapljenu te imovine.
Rekonstrukcija situacije kod kuće mogla bi se odraziti i na spoljnu politiku Slovačke.
Stranke desnog centra moguće koalicije su naglasile značaj jačanja i produbljivanja prisustva zemlje u EU.
Aktuelna slovačka vlada je često bila uz susjede u sporovima sa Briselom, posebno povodom sve neliberalnije politike, korupcije i prijetnji za vladavinu prava, navodi Euraktiv.
U komentaru se ocjenjuje da će se nova vlada vjerovatno distancirati od tih pitanja i da će joj prioritet biti odnosi sa Briselom u odnosu na V4.
Matovič (46) je izjavio za Rojters prošle nedjelje da želi da bude pomirljivi glas u Višegradskoj četvorci prema EU.
Bivši vlasnik regionalnih listova, poslanik od 2010, sebe opisuje kao socijalnog konzervatica i ekonomskog liberala.
U Evropskom parlamentu, OLANO je udružena sa Evropskog narodnom strankom desnog centra.
Rojters ističe da bi vlada na čelu sa OLANO mogla imati problem da se usaglasi oko politike jer bi je činilo do šest stranaka, uključujući evroskeptike, konzervativce i progresivce.
Podrška Smeru je opala na oko 17 odsto, što je njegov najgori rezultat od 2002, mada bi mogao izaći kao najveća stranka. Rojters piše da bi ta stranka mogla pokušati da zadrži vlast obezbjeđivanjem podrške ultradesničarske Narodne stranke naša Slovačka (LSNS), ali politički analitičari kažu da je ta opcija malo vjerovatna.
Ankete su pokazale da je LSNS dospjela na treće mjesto. Nju predvodi Marjan Kotleba, koji je nosio uniformu Hlinka straže, milicije u Slovačkoj 1939-45. koju su podržavali nacisti.
BBC piše da je Kotleba žestoki nacionalista i želi da Slovačka napusti NATO, koji je jednom nazvao “terorističkom” organizacijom - i koristi oštru retoriku protiv imigranata i Roma.
I Kotleba se zalaže za tješnje veze sa Rusijom.
Ankete su pokazale da je njegova stranka izbor onih koji prvi put glasaju i da bi mogla udvostručiti 14 mjesta koje je dobila na izborima 2016.
Međutim, male su šanse da će imati ulogu u vladi, piše BBC i navodi obećanje koje je predsjednica Čaputova dala nedavno, da će učiniti “sve što je moguće” da blokira bilo kakvi koalicioni dogovor sa LSNS.
Rojters navodi da je malo vjerovatno da će bilo koja nova vlada preinačiti protivljenje Slovačke prihvatanju migranata ili odobravanju homoseksualnih partnerstava ili brakova.
Očekuje se i promjena odnosa sa Rusijom
Ono što je najvažnije za saveznike je posvećenost stranaka desnog centra NATO-u i vjerovatna promjena odnosa Slovačke sa Rusijom.
Bivši premijer Fico i predsjednik parlamenta Andrej Danko se uveliko smatraju proruski orijentisanim, piše Grigorij Mesežnikov u kolumni za Euraktiv.
Danko je putovao u Moskvu pet puta tokom svog mandata, ali nikad u Brisel, Berlin London, Kijev ili Vašington, dodaje slovački analitičar.
On kaže da je Fico podrivao jedinstven odgovor na brutalno trovanje Sergeja Skripalja u Velikoj Britaniji, tvrdeći da britanska vlada nije pružila ubjedljive dokaze o umiješanosti Rusije i odbijajući da protjera ruske diplomate, kao što su učinili drugi evropski saveznici.
“Nova slovačka vlada će vjerovatno biti snažniji saveznik u borbi protiv ruske subverzije i miješanja u centralnoj Evropi,” navodi Mesežnikov.
Bonus video:
