Toplo vrijeme mami turiste na ravno, močvarno ostrvo Šepi blizu ušća Temze. Oni svakog ljeta napune brojne auto-kampove ili se sjate u sela sa brojnim atrakcijama.
Na istoku ostrva se nalaze tri zatvora sa oko 2.500 muškaraca. U najvećem od njih, HMP Elmli, radio je 52-godišnji službenik Pol Totman, počinje Rojters priču o tome kako je otkriven smrtonosniji i zarazniji soj koronavirusa. Totman se 28. oktobra vratio kući ljut, ispričala je njegova supruga Lora.
Zaraza kovidom-19 se širila među osobljem i zatvorenicima HMP Elmlija, a Totman, koji je bio astmatičar, osjećao se ranjivo. Sljedećeg dana su ga nazvali iz zatvora da ga obavijeste da je bio u kontaktu sa kovid pozitivnom osobom i da bi trebalo da se samoizoluje. Uskoro je test pokazao da je i on pozitivan. Dobio je temperaturu i teško je disao.
Prvi talas virusa prošlog proljeća samo je okrznuo Šepi. Ovoga puta, bolest je poharala zatvor i ostrvo, piše u specijalnom izvještaju britanske agencije. Lora i njena ćerka su se razboljele, a nedjelju dana nakon testiranja, Pol je odveden u bolnicu.
Rojters navodi da je Šepi podložan invaziji još otkad su ga Ivar bez kostiju i njegove vikinške horde osvojile u devetom vijeku. Dolazak soja B.1.1.7 takođe je bio brz i destruktivan. Iako naučnici kažu da je prvi poznati slučaj kasnije nađen negdje drugo u okrugu Kent, taj soj je prvi put uzeo maha u Šepiju i njegovoj opštini Svejl.
Nova varijanta se brzo širila i sa oko tri odsto slučajeva u Engleskoj krajem oktobra porasla na 96 odsto početkom februara. Taj porast je doveo do šestocifrenog broja smrtnih slučajeva od kovida u Britaniji. Sada iznosi 126 hiljada. Dvije trećine tih smrtnih slučajeva se desilo od 20. septembra, kada je soj prvi put otkriven.
Britanski soj je sada prisutan u više od 100 država. Nedavna istraživanja su pokazala da je ne samo zarazniji, nego i smrtonosniji, iako postojeće vakcine i dalje djeluju protiv njega. Njegov dolazak je izazvao porast broja zaraženih širom Evrope i prijeti da prestigne spore programe vakcinacije. Američki Centar za kontrolu i prevenciju bolesti predviđa da će to biti dominanta varijanta u SAD do kraja ovog mjeseca.
Mutirao hiljade puta
Varijantu iz Kenta identifikovao je britanski Konzorcijum za genomiku kovida-19 (COG-UK), osnovan prošlog marta. Koronavirus je, otkad se pojavio 2019, mutirao hiljade puta. Te mutacije se mogu pratiti sekvenciranjem ili “čitanjem” njihovog kompletnog skupa genetskih instrukcija, ili genoma.
Rješavanje misterije sa sojem iz Kenta bila je trka sa vremenom za naučnike COG-UK, koji su sekvencirali skoro polovinu svjetskog kataloga genoma kovida-19. Kasnije je utvrđeno da je prvi slučaj B.1.1.7 pronađen još u septembru, ali ga naučnici nisu u potpunosti povezali sa porastom slučajeva u decembru, kada su potvrđeni njihovi strahovi da je soj toliko zarazan da uvedene restrikcije nemaju puno efekta.
COG-UK je tada sekvencirao oko 9.000 uzoraka nedjeljno, koristeći ostatke brisa iz laboratorija u kojima se obrađuje većina britanskih testova na kovid-19. Tokom većeg dijela prošle godine, taj proces je trajao oko dvije nedjelje. Ali, kako piše Rojters, prikupljanje i sekvenciranje genoma je relativno jednostavan dio posla i mnogo teže je brzo ustanoviti da li je neka varijanta zaraznija ili smrtonosnija - ili, u slučaju B.1.1.7, oboje.
Dok su naučnici pokušavali da riješe zagonetku, pogrebne službe u Šepiju su radile 18 sati dnevno, a bolnice se punile pacijentima koju se često bili previše bolesni da bi bili spaseni.
Na kraju su informacija od kolege iz Brazila i otkriće u vezi sa kovid testovima pomogli naučnicima COG-UK da odgonetnu soj iz Kenta i brže potvrde koliko je opasan. “Nije postojao neki određeni metod za otkrivanje ovakvog soja. Morali smo da radimo u hodu i usput razvijamo metode,” kazao je za Rojters Erik Volc, epidemiolog sa londonskog Imperijalnog koledža i član COG-UK.
Odsječeno ostrvo
Britanska agencija piše da su zaraze i prije pogađale Šepi. Uz njegovu zapadnu obalu nalazi se ostrvo Dedmens, po kojem su rasute ljudske kosti za koje se smatra da pripadaju muškarcima i dječacima koji su umrli od zaraznih bolesti na zatvorskim brodovima privezanim u blizini u prošlim vjekovima. Jedna takva bolest bila je “močvarna groznica”, kasnije poznata kao malarija. Posljednja velika epidemija malarije u Britaniji desila se na Šepiju, a donijeli su je vojnici koji su se vraćali iz Prvog svjetskog rata. Rojters navodi i podatak da je nakon Bitke kod Trafalgara tijelo admirala Nelsona doneseno na Šepi u buretu alkohola.
Preko tjesnaca koji dijeli Šepi od ostatka Kenta izgrađena su dva mosta. Veći je otvoren tek 2006. Neki mještani i dalje smatraju da je ostrvo odsječeno. Anđela Harison, lokalna zdravstvena zvaničnica, rođena je na Šepiju i poznaje ljude koji nikad nisu napustili ostrvo. Centralni London je udaljen samo 40 milja uz Temzu, ali su bogatstvo i vrijednosti metropole zaobišli Šepi, koji ima 40.000 stanovnika.
Harisonovoj je krajem oktobra bilo jasno da je novi talas zaraze žestoko pogodio ostrvo. “Svi su se pitali zašto, šta smo uradili?” Šepi je, kako ističe Rojters, bio ranjiv zato što mnogi ljude rade u centrima za raspodjelu hrane, domovima za stare ili kamp parkovima, što nije bilo moguće od kuće. Bil Taton, odbornik koji zastupa Istočni Šepi, smatra da je ostrvo trebalo da zatvori mostove i zabrani ulazak i izlazak na dvije nedjelje.
“Neki ljudi su govorili da će nam otvaranje mosta preko Svjela donijeti samo probleme”.
Velika klasna i geografska podjela
Kent je poznat kao “bašta Engleske” zbog obilja voćnjaka i vrtova hmelja, i njegovih plaža, dvoraca i bajkovitih engleskih sela. Međutim, Rojters ističe da je taj okrug manje idiličan nego što izgleda.
“Postoji velika klasna podjela, velika geografska podjela,” izjavila je ekspertkinja za javno zdravlje Džeki Kasel, koja je odrasla na Šepiju. “Većina novca je u sredini okruga, a većina siromaštva na periferijama.” Grad Širnes je među najsiromašnijim oblastima u Britaniji. Oko polovina djece u njemu živi u siromaštvu. Mnogi vjeruju da je takvom stanju doprinijelo zatvaranje brodogradilišta 1960. godine, kada su hiljade ljudi ostale bez posla. Stotine su izgubile posao kada se zatvorila čeličana 2011. godine.
Danas slabo ima posla u Šepiju i mnogi ostrvljani pokušavaju da se zaposle na “kopnu” - to jest u Britaniji, kaže odbornik Taton.
Jedan od najvećih poslodavaca Šepija je Zatvorska služba njenog veličanstva. Totman je 22 godine radio u HMP Elmliju. Lora kaže da je njen suprug bio svjestan da je taj teški posao još rizičniji zbog kovida. Socijalna distanca često nije bila moguća u ćelijama i skučenim prolazima, a ventilacija je bila loša. Totman je 6. novembra odveden u bolnicu u Margejtu, primorskom gradu u Kentu.
Zajednica zarazila zatvor
Zatvorska služba je saopštila da je na početku pandemije brzo reagovala da bi suzbila širenje virusa. Zabranjene su posjete, obezbijeđeno je 1.200 privremenih ćelija i osoblje je dobilo više zaštitne opreme. Osoblju je naređeno i da više koristi maske u instrukcijama 12. okrobra, do kada je epidemija stigla u HMP Elmli.
Broj zaraženih na nacionalnom nivou je rastao. Premijer Boris Džonson je 31. oktobra objavio drugo zaključavanje u Engleskoj, što je smanjilo broj zaraženih, ali ne na Šepiju. Do 18. novembra, Svejl je postao najgore britansko žarište. Stopa zaraze u Istočnom Šepiju, gdje su smješteni zatvori, bila je devet puta veća od nacionalnog prosjeka.
Džefri Baret je statistički genetičar i direktor inicijative za genomiku kovida na institutu “Wellcome Sanger” blizu Kembridža, člana COG-UK koji obrađuje oko polovine britanskih genomskih podataka. On i ostali naučnici su u početku mislili da za porast broja zaraženih u Šepiju nije kriva nova varijanta, nego izbijanje epidemije u HMP Elmli. Ispostavilo se, međutim, da nije zatvor zarazio širu zajednicu, nego obratno.
Zatvorski službenik Totman je svakog jutra iz bolnice u Margejtu slao supruzi poruke da bi joj rekao kako je spavao. To je prestalo 16. novembra. Totman je u toku noći priključen na respirator i uveden u komu. Nakon tri dana je prebačen u bolnicu “Sent Tomas” u centru Londona na rizičnu ECMO terapiju. Lora je pošla da ga vidi i gajila je nadu da će izvući.
Rješavanje misterije
Krajem novembra objavljeni su najnoviji podaci o broju zaraženih u Britaniji. Uprkos višenedjeljnom nacionalnom zaključavanju, cifre su rasle u Kentu i na jugoistoku Engleske, a zdravstveni zvaničnici nisu imali objašnjenje.
Prvi napredak povodom otkrivanja novog soja desio se početkom decembra, kada je britanski biolog Endru Rembot sa Univerziteta Edinburg dobio informaciju od naučnika udaljenog hiljadama kilometara. Brazilac Tulio de Oliviera je primijetio neobične mutacije na virusu kada je proučavao porast broja zaraženih u južnoafričkoj pokrajini Istočni Kejp. On je otkrio takozvanu južnoafričku varijantu, koja je smanjila dejstvo nekih vakcina.
Rembot je počeo da češlja genomske baze podataka u Britaniji, i B.1.1.7 se isticao iz dva razloga. Brzo je akumulirao zapanjujući broj mutacija, ukupno 23. Rembot je takođe primijetio da je osam od tih mutacija bilo na šiljastom proteinu, koji pomaže virusu da se zakači ljudske ćelije. To je bilo značajno jer potencijalno utiče na to koliko je virus prenosiv. Bilo je potrebno još dokaza i tada se uključio epidemolog Volc, proučavajući koliko brzo se širi B.1.1.7. Do 7. decembra je došao do procjene da je novi soj 70 odsto prenosiviji.
Sljedećeg dana, Britanija je postala prva zapadna država koja je počela vakcinaciju protiv kovida, što je probudilo nadu da će virus konačno biti obuzdan. Rembot je sa ekspertima vladine agencije za vanredne zdravstvene situacije razgovarao o varijanti koja je prijetila da ugasi taj optimizam. Naučnici su odlučili da pojačaju istraživanje B.1.1.7.
Rojters piše da je otkrivanje soja sekvenciranjem čitavog genoma precizno, ali sporo. Međutim, genetičar Baret je došao do otkrića koje je ubrzalo taj proces. Standardni kovid testovi zasnovani na genima ne sekvenciraju čitav genom. Oni traže tri gena i daju pozitivan rezultat ako se jasno otkriju makar dva od njih. Neke laboratorije su do decembra primijetile da neobično veliki broj pozitivnih testova ne otkriva jedan od tri gena. Baret je uskoro zaključio da testovi ne otkrivaju gen jer je neki soj doveo do njegove mutacije. A taj soj je bio B.1.1.7.
To je značilo, kako navodi se u Rojtersovom izvještaju, da su naučnici COG-UK sada mogli da uđu u trag novom soju preko kovid testova sa nedostajućim genom. Oni su do sredine decembra potvrdili da B.1.1.7 stoji iza novog porasta broja zaraženih i da je vjerovatno zarazniji od prethodnih sojeva.
Džonson je 19. decembra objavio da je novi soj 70 odsto zarazniji od prethodnika. Vlada je naprasno otkazala planove miliona ljudi za božićne praznike. Desetine država je zabranilo letove iz Ujedinjenog Kraljevstva. Francuske vlasti su privremeno zaustavile sve dolaske iz Eurotunela, koji povezuje Britaniju - preko Kenta - sa ostatkom Evrope. Britanija je bila odsječena, usamljeno ostrvo u svijetu pandemije.
Pol Totman, zatvorski službenik iz Šepija, nije reagovao na ECMO terapiju.
“Pluća su mu bila previše oštećena,” rekla je njegova supruga Lora. Pet dana prije Božića, uz prisustvo njegove porodice, ljekari su isključili aparate koji su ga održavali u životu.
Spasavanje čovječanstva
Britanija sada postepeno izlazi iz tromjesečnog lokdauna koji je, zajedno da brzom vakcinacijom, znatno smanjio broj zaraženih i umrlih od kovida-19. To je trka između tog soja i vakcina, kaže Erik Volc, koji predviđa da će se B.1.1.7 širiti globalno, ali da će “udariti u zid kada se vakciniše više ljudi”.
Džefri Baret kaže da naučnici sada proširuju i ubrzavaju sistem COG-UK za genomski nadzor, što im omogućava da brže odgovore na epidemije i mutacije. On je istakao da naučnicima obično kao podsticaj služi ono što definiše njihove karijere - objavljuju radove i za to dobijaju zasluge. “Trenutni podsticaj je spasavanje čovječanstva,” rekao je Baret za Rojters. “To prevazilazi pojedinačne karijere. Nadam se da ćemo zadržati dio toga u budućnosti.”
Bonus video:
