Zamislite zastrašujuću Evropsku legiju stranaca na aerodromu u Kabulu, s visoko obučenim multinacionalnim timovima diplomata, zvaničnika i vojne policije koji rade sa specijalnim snagama na organizovanju urednog vazdušnog prevoza Avganistanaca i stranaca. Zamislite da je evropski ekonomski uticaj iskorišćen kako bi se osiguralo da susjedne zemlje - Iran, Turska, Uzbekistan, Tadžikistan, Pakistan i najviše Kina - učestvuju u rješavanju posljedica povlačenja Amerike. Zamislite da ugledni evropski donosioci odluka - možda bivši švedski premijer Karl Bilt, zajedno s Poljakom Radekom Sikorskim - oblikuju i saopštavaju našu politiku. Zamislite, ukratko, mišićavu, dalekovidu Evropu spremnu da preuzme teret očuvanja bezbjednog i prosperitetnog svijeta.
To je fantazija. Ali, samo zbog našeg sopstvenog odlučivanja, bolje rečeno njegovog nedostatka. Mi Evropljani, nas oko 600 miliona, veći smo i bogatiji od Sjedinjenih Država. Niko nas nije spriječio da budemo jaki. Mi smo samo izabrali da budemo slabi. Više volimo priču nego akciju.
Većina država kontinentalne Evrope, posebno velike, štedjele su na odbrani. Svi smo oklijevali da udružimo naše resurse. Naši lideri su se postarali da na važnim međunarodnim poslovima ne budu angažovani istinski vjerodostojni kandidati (izvinite, Karl i Radek). Kratkoročni profit stavljamo iznad dugoročne bezbjednosti, posebno u tehnologiji (kineski Huavej) i energetici (ruski Gasprom). Britanija nakon Breksita više voli globalno hvalisanje od napornog i dosadnog rada na evropskoj bezbjednosti. Svi smo se oslanjali na SAD za vođstvo i zaštitu. Sada je Vašington, što nikoga ne bi trebalo da iznenadi, stavio sopstvene interese na prvo mjesto i ostavio nas da ližemo rane.
Avganistan naglašava produženu adolescenciju Evrope. Krajnje je vrijeme da odrastemo. “Strateška autonomija” predsjednika Makrona djeluje patetično u svjetlu fijaska u Kabulu. A gdje je bila samozvana “geopolitička” Evropska komisija? Djeca sanjaju da budu astronauti. Odrasli proučavaju astrofiziku i grade svemirske brodove.
Breksit više nije problem. Bez obzira na članstvo u EU ili NATO-u, mi i naši susjedi moramo braniti svoje interese i pokazati da smo ozbiljni. Neposredni praktični prioritet je terorizam - prijetnja koja će se sada pogoršati. Džihadisti su ohrabreni. Drugi osjećaju bijesnu izdaju. Provjera desetina hiljada ljudi koji sada bježe na Zapad zahtijevaće saradnju bez presedana u borbi protiv terorizma, posebno razmjenu podataka.
Sljedeća je kontraobavještajna oblast. Ruski i kineski agenti divljaju po cijelom kontinentu. Maltretiraju kritičare, kupuju uticaj, šire dezinformacije, kradu tajne i podrivaju institucije, a sve to gotovo nekažnjeno. Oni djeluju iz zemalja poput Austrije koja nije članica NATO-a, gdje lokalni lovci na špijune nemaju moć i demoralisani su. Zbog toga su svi manje bezbjedni. Moramo da identifikujemo i procesuiramo počinioce i njihove saučesnike i da zauvijek protjeramo one koji djeluju pod diplomatskim pokrićem. Takve odgovore bi trebalo objaviti, bez obzira na kratkoročnu sramotu.
Među ostalim prioritetima je sjeverna Afrika, gdje Britanija i Francuska sarađuju bolje nego što se može zaključiti iz prepirki preko kanala. Potrebna nam je strategija i za crnomorske zemlje. Gruzija, najkrhkija demokratija u tom regionu, suočava se s talasom kidnapovanja, gomilanja trupa na okupiranim teritorijama i sve većeg ekonomskog i političkog pritiska od Rusije. Neki strahuju da bi vlada u Tbilisiju možda bila spremna da odustane od težnji ka NATO-u i EU u zamjenu za mirovni sporazum. To bi bio trijumf za Kremlj, kraj 20-godišnjih napora Zapada da promoviše slobodu i bezbjednost na Kavkazu.
Najveća vojna briga je sjeveroistočna Evropa: Skandinavija, Baltik i Poljska. Proteklih godina mogli smo se osloniti na relativno slabe snage na prvoj liniji fronta, sigurni u pojačanje i odvraćanje pod vođstvom Amerikanaca. Bez pomoći SAD-a, naše obavještajne, nadzorne i izviđačke sposobnosti su slabije, što sputava našu sposobnost da se suprotstavimo iznenadnom napadu. Nedostaje nam i dalekometno, nevidljivo precizno oružje koje je potrebno da bismo parirali najmanjem nuklearnom oružju Rusije. Nakon nedjelju dana borbi, evropske zalihe municije i rezervnih djelova počinju da ponestaju. Dok SAD smanjuju zalihe ovdje kako bi zadovoljile potrebe u Pacifiku, raste opasan jaz između planova i kapaciteta.
Ništa od ovoga ne znači odustajanje od SAD-a. Transatlantska alijansa se pokazala kao zapanjujuće izdržljiva i uspješna tokom sedam decenija. Preživjela je turbulencije oko Sueca, Vijetnama, nuklearnog naoružanja i loše zamišljen globalni rat SAD protiv terora. Sve ostalo je sitno u poređenju s transatlantskim trgovinskim i investicionim odnosima, podjednako za SAD i EU. SAD tri puta više ulaže u EU nego u čitavu Aziju; Investicije EU u SAD su oko osam puta veće nego u Indiji i Kini zajedno. Američka i evropska ekonomija zajedno čine oko polovine ukupnog svjetskog BDP-a. To bi trebalo da osigura da SAD brinu o evropskoj bezbjednosti u doglednoj budućnosti.
Ali, ne po svaku cijenu. Prioriteti se mijenjaju. Vašingtonu je trenutno najvažnija Kina. Evropa je na drugom mjestu. Koliko ćemo skliznuti s dnevnog reda, zavisi od nas. Ako želimo da održimo transatlantske odnose, moramo pragmatično razmišljati o svom diplomatskom, ekonomskom, tehnološkom i vojnom učešću u predstojećem transpacifičkom sukobu. Stanje trajne adolescencije iscrpiće strpljenje odraslih i ostaviti nas da se sami brinemo o sebi.
Autor je ekspert za evropsku i transatlantsku bezbjednost
Komentar je objavljen u britanskom listu “Tajms”
Prevela: A. Šofranac
Bonus video:
