Parlament u Budimpešti oduzeo je imunitet Palu Velneru, bivšem državnom sekretaru i zamjeniku ministra pravosuđa. On je jedna od ključnih osoba u tzv. „Pegaz-skandalu“ koji potresa Mađarsku.
U Mađarskoj premijera Viktora Orbana, gotovo niko nikada iz krugova bliskih premijeru ne upada u nevolje zbog korupcije. Ali sada se dogodilo upravo to.
Početkom nedelje, mađarski parlament oduzeo je imunitet poslaniku Palu Velneru. Nepunih nedjelju dana prije toga, taj državni sekretar i zamjenik ministra pravosuđa iz redova vladajuće stranke Fides, podnio je ostavku – i to nakon što je državno tužilaštvo objavilo da je protiv tog političara pokrenulo postupak zbog sumnje u korupciju.
Novac za atraktivna radna mjesta
Sumnja se da je Velner na svom položaju, na kojem je odlučivao i o imenovanju novih sudskih izvršitelja, za posredovanje pri izboru redovno primao iznose od 5.500 i 13.800 evra. U procesu je učestvovao i predsjednik odjeljenja za sudska izvršenja Đerđ Šadl koji je Velneru slao novac i imena onih koji treba da budu izabrani. Ta praksa je bila veoma unosna: Velner je tokom godina na taj način zaradio oko 230.000 evra, a Šadl više od 2,2 miliona. Mito je plaćan i za ostala atraktivna radna mjesta, a Velner i Šadl su se, kao u nekakvom trileru, nalazili u restoranima i garažama gde su jednom mjesečno vršene isplate.
Funkcija sudskih izvršitelja reformisana je 2015, nakon brojnih pritužbi na njihov rad. Od tada je uslov za dobijanje tog atraktivnog položaja u javnoj službi – završen pravni fakultet.
Šadl i njegova supruga su još početkom novembra uhapšeni na budimpeštanskom aerodromu, neposredno prije leta za Dubai. On se od tada, zajedno sa još pet ostalih optuženih u aferi, nalazi u istražnom zatvoru. Jedan od njih je, kako prenose mađarski mediji, već svjedočio protiv Velnera.
Ono što je posebno škakljivo za vladajuću garnituru, jeste to da 59-ogodišnji Velner ne samo da je bio jedan od ključnih zvaničnika u pravosuđu, već je bio i jedan od važnijih stratega u Fidesu, stranci premijera Viktora Orbana. Kao predstavnik te partije za region Komarom-Estergom na sjeveru zemlje, taj pravnik je bio važna karika u Orbanovom lancu političke moći u Mađarskoj. Orban i on se znaju još sa studija prava u Budimpešti.
Afera Pegaz
Nakon pada komunističke diktature krajem osamdesetih, Velner je dugo radio kao pravnik, a u Fides je stupio tek 2004. Njegov politički uspon počinje Orbanovom pobjedom 2010. kada postaje poslanik i državni sekretar u Ministarstvu za nacionalni razvoj. Na tom mjestu vodio je relativno povučen politički život, bez pretjeranog isticanja u stranačkoj nomenklaturi.
To je išlo tako sve dok njegovo ime nije počelo da se spominje u vezi sa skandalom oko „Pegaza“, računarskog programa za špijuniranje pametnih telefona. Program koji je zamišljan za praćenje terorističkih i kriminalnih aktivnosti, u Mađarskoj je korišćen za prisluškivanje nepoćudnih novinara i političkih protivnika, i to posebno onih koji su upadali u oči zbog njihovih istraga u vezi s korupcijom u redovima vlade.
Može li Orban da spasi stvar?
„Slučaj Velner veoma je neugodan za Orbanovu vladu“, ukazuje Andraš Biro-Nađ, direktor budimpeštanskog trusta mozgova „Policy Solutions“. Najvažnija tema glavnog Orbanovog protivnika, opozicionog kandidata Petera Marki-Zaja je, kako za DW kaže Biro-Nađ – borba protiv korupcije. Velnerov slučaj potvrđuje tvrdnje opozicije da je Fides izgradio visokorazvijenu koruptivnu mrežu koja danas čvrsto u rukama drži sve pore javnog života u Mađarskoj.
Orban, naprotiv, želi da dokaže da je Velner radio na svoju ruku i da čitav slučaj nema veze s Fidesom. Pritom se i to što je istraga uopšte pokrenuta za mnoge posmatrače u Mađarskoj graniči sa čudom. Državno tužilaštvo do sada u mnogim slučajevima kada su novinari otkrivali korumpirane političare nije pronalazilo razloga za pokretanje istrage.
Makron želi da pokrene mehanizam vladavine prava
Trenutno se mnogi pitaju kako je uopšte moguće da se u Mađarskoj, gdje se mnogi mehanizmi ne pokreću bez Orbanovog znanja, uopšte pokrene ta istraga, i to nekoliko mjeseci uoči parlamentarnih izbora. Đerđeli Đulasbetont, šef Orbanovog kabineta, istragu u slučaju Velner navodi kao dokaz da u Mađarskoj funkcioniše pravna država. Analitičar Biro-Nađ smatra takođe da bi Orban ovaj slučaj čak mogao i da iskoristi u sukobu sa Evropskom komisijom koja ocjenjuje da je u Mađarskoj ugrožena vladavina prava.
Pitanje je koliko će ovaj slučaj koristiti Mađarskoj. Francuski predsjednik Emanuel Makron je u svakom slučaju, prilikom svoje nedavne posjete Mađarskoj, rekao da će za vreme predsjedavanja Evropskoj uniji u prvoj polovini sledeće godine, Pariz pokrenuti postupak mehanizma vladavine prava. On predviđa da se zemlja-članica, u ovom slučaju Mađarska, i kažnjava zbog nepridržavanja pravnih normi Evropske unije.
Bonus video:
