Energičnim korakom, 79-godišnji Peter Nogradi svake srijede hoda ulicama mirnog sela pored Dunava, ostavljajući bilten u poštansku sandučad u okviru kampanje protivnika mađarskog premijera uoči izbora u aprilu.
Ovaj jednostavni format A4, presavijen na pola sa crno-bijelom štrampom, naziva sebe “listom” i sadrži članke koje aktivisti biraju sa internet sajtova. Distribuira ga širom Mađarske 1300 dobrovljaca sa ciljem da na određene teme skrenu pažnju seoske populacije, za koju organizatori ove akcije tvrde da ima pristup samo medijima lojalnim vladi.
Na izdanju od 1. februara, koje Nogradi drži u rukama, udarne vijsti su o korupciji, štrajku prosvjetnih radnika koji traže veće plate i planovima opozicije da smanji PDV na osnovne prehrambene namirnice ukoliko bude izabrana.
”Ovih vijesti nema u masovnim medijima, možete ih naći samo na internetu, ali ne na svim portalima”, kazao je Nogradi za Rojters.
Mala sela u kojima ljudi vijesti prate uglavnom na televiziji i radiju, i na medijskim kanalima koje kontroliše vlada, tradicionalna su uporišta partije Fides premijera Viktora Orbana.
Orban koji je došao na vlast prije 12 godina ubjedljivom pobjedom, suočen je sa neizvjesnom trkom za reizbor 3. aprila, a medijsko izvještavanje igra ključnu ulogu u njegovoj kampanji.
Na niskim temperaturama, ulice Dunabogdanija, sjeverno od Budimpešte, su prazne. Nogradi, koji je radio kao softver inženjer prije nego što se penzionisao, kaže da su neki srećni kada dobiju bilten dok ga drugi odmah bacaju u kantu za otpatke, ali njega to neće pokolebati.
Mada Mađarska i dalje ima živopisan i aktivan nezavisni onlajn medijski sektor, većina ljudi u ruralnim oblastima nije medijski pismena da razlikuje propagandu od vijesti
”Bilten po dnazivom “Nyomtass Te Is!” (NTI - I ti treba da štampaš), je nestranačka inicijativa koju su organizatori nazvali “Samizdat 21. vijeka”. Samizdat je bio izraz za tajno kopiranje i distribuciju zabranjene literature tokom vremena komunizma. Činjenica da su se Mađari vratili ovoj taktici odraz je Orbanovog stiska u kojem drži državne i privatne medije, kazali su organizatori za britansku agenciju.
Pokret je dobio zamah u oktobru nakon što ga je prihvatio opozicioni lider Peter Marki-Zaj, rekavši da je i sam dostavljao biltene blizu svog rodnog grada.
”Veoma je važno napraviti ravnotežu između vladine propagande i pravih vijesti”, kazao je Marki-Zaj.
Portparol vlade je kazao da mađarska i međunarodna ljevica već više od decenije koriste temu medija u okviru političke kampanje kako bi “diskreditovali Mađarsku”.
”U realnosti raznovrsnost i uravnotežena priroda mađarskih medija su svijetla tačka u poređenju sa onim što vidimo u zapadnoj Evropi”, naveo je za Rojters Zoltan Kovač.
Marki-Zaj, 49-godišnji katolički konzervativac, otac sedmoro djece, predvodi šestostranački savez protiv Orbana a istraživanja javnog mnjenja pokazuju tijesnu trku sa Fidesom, koji je u prednosti za svega nekoliko procenata.
Do sredine januara inicijativa NTI je imala preko 1000 dobrovljaca, za 150 više u odnosu na oktobar, distribuirajući oko 150 000 primjeraka tokom zadnje nedjelje januara, kazali su organizatori.
”Potrebno nam je 3500 dobrovoljaca kako bismo doprli do dva miliona ljudi koji žive u selima sa oko dvije do pet hiljada stanovnika”, kazala je Rita Bola, liderka dobrovoljaca u Budimpešti.
Orban je pojačao kontrolu nad državnim medijima, a takođe i nad privatnim medijima preko promjene vlasništva u posljednjih deset godina. Novac za marketing koji se prosljeđuje provladinim medijima takođe je doprinio stvaranju lojalnijeg medijskog izvještavanja.
Desetine dnevnih listova, radijskih i televizijskih stanica koje su kritikovale Orbana promijenile su vlasnike, a biznismeni bliski Fidesu kupili su medije. Neki su poslije toga zatvoreni - poput vodećeg dnevnog lista u zemlji “Nepszabadsag” - dok su drugi brzo promijenili ploču.
Evropska unija i prodemokratske grupe već duže vrijeme optužuju Orbanovu vladu da između ostalih guši i slobode medija, što je optužba koju vlada u Budimpešti uporno odbacuje.
U govoru iz februara 2021. godine Orban je kazao da se mađarsko vlasništvo u lokalnim medijima povećalo na 55 sa 34 procenta, što je bio jedan od ciljeva koje je njegova vlada zacrtala 2010.
Agnes Urban, analitičarka u Mertek media monitor grupi, kazala je za Rojters da je stvaranje velikog konglomerata nazvanog Centralni evropski pres i Medijska fondacija 2018. godine od strane Orbanovih lojalista, dalo vladi još veći uticaj na medije.
Taj konglomerat ima ogromni medijski portfolio od preko 400 medija, uključujući i regionalne novine.
Urbanova tvrdi da mada Mađarska i dalje ima živopisan i aktivan nezavisni onlajn medijski sektor, većina ljudi u ruralnim oblastima nije medijski pismena da razlikuje propagandu od vijesti.
”Lako im je da zaglave u medijskom mjehuru (kojim dominiraju provladini mediji), a Fides se trudi da sačuva taj mjehur”.
U Dunabogdaniju većina ljudi nije bila voljna da daje izjave za Rojters.
Jedna 38-godišnja žena, Džudit, koja nije željela da kaže prezime kazala je da je svjesna da postoji bilten. Ova majka troje djece na prošlim izborima je glasala za opoziciju, a kaže da će učiniti to isto na izborima 3. aprila.
”Ja svakako nijesam ciljna grupa jer redovno pratim vijesti... ali zaista poštujem ljude koji ovo rade”, kazala je ona.
Bonus video:
