Nedavni evropski samit u Versaju propustio je veliku priliku: da se na simboličnom mjestu pokrene novi poslijeratni poredak Evrope. Mi nismo sanjari; znamo da pridruživanje Evropskoj uniji nije tako jednostavno i da se za Ukrajinu u principu primjenjuju iste procedure kao i za zemlje kandidate na Balkanu. Ali postojala je prilika da se uspostavi politička unija koja bi premostila jaz između labavijeg udruživanja i punopravnog članstva. Umjesto toga, evropski lideri su postupili kao da su redovne mirnodopske procedure EU i dalje prikladne u ekstremnom slučaju rata u Evropi. Projekat slobode i mira ustupio je mjesto Uniji birokrata i činovnika.
Međutim, EU više nije ekonomska unija iz posljednjih godina; Vladimir Putin ju je nenamjerno vratio u oblik normativnog i institucionalnog saveza iz godina njenog osnivanja. To bi trebalo ponovo da postane, jer sada zadatak nije samo da zaštiti Ukrajinu od ruske agresije, već i da pojača zaštitu njenih novijih članica, posebno baltičkih država, i da tom zaštitom obuhvati sve one države koje žele da uđu u EU. Ono što je potrebno je „prošireni Vajmarski trougao“ (koji od 1991. povezuje Njemačku, Francusku i Poljsku). Time bi se posebna pažnja posvetila regionalnom širenju bezbjednosne dimenzije unutar EU.
Njemačka, Francuska, Poljska i baltičke države moraju da uđu u jaču saradnju u bezbjednosnoj politici, ako je potrebno i u oblasti nuklearnog odvraćanja. Velika Britanija mora ponovo da se približi evropskoj političkoj zajednici, udruženju koje je breksit nehajno proćerdao. Ali jača zaštita od Rusije znači i da se Putinovim trojanskim konjima, poput Mađarske Viktora Orbana i Srbije Aleksandra Vučića, treba odlučnije suprotstaviti. To nameće pitanja prije svega o sprovođenju osnovnih zakonskih obaveza članstva Mađarske u EU i daljeg statusa Srbije kao zemlje kandidata za članstvo u EU.
Bosna i Hercegovina zaslužuje posebnu pažnju u ovom kontekstu. Srpski političari u Beogradu i Banjaluci podstiču tendencije podjela koje, 30 godina nakon početka rata u Jugoslaviji, razbijaju krhku bosansko-hercegovačku konfederaciju. Oni čak čine da novi rat između etničkih grupa u toj zemlji djeluje moguće. Velikosrpski separatisti mogu biti sigurni u aktivnu podršku Putinovog režima.
Putin je dao nacrt za takve sramne manevre pred očima svih nas od 2008. u slučaju Gruzije, a od 2014. u Ukrajini. EU je zažmurila na to, ignorišući provokacije Kremlja i razdorne manevre protivnika evropskog jedinstva, od Marin le Pen do Orbana. Dok je Putin pomno pripremao svoje planove napada, energetska zavisnost Evrope dramatično se povećala, dok se njemačka potrošnja na odbranu smanjivala. Sve ovo su aktivno promovisali glavni politički akteri, ne samo u Njemačkoj, uprkos jasnim dokazima o ruskom neoimperijalizmu. To danas nameće posebnu obavezu.
Evropski građani su sada čuli pucnjeve ispaljene iz gnjeva, a njihove vlade se ponovo zbližavaju u odbrani demokratskih vrijednosti i institucija. Zajedno su odlučili o sankcijama Rusiji i isporuci oružja Ukrajini, ali ne mogu da spriječe stradanje ukrajinskog civilnog stanovništva. Kao što su sankcije i isporuke oružja trebalo da dođu, najkasnije, kada je ruska vojska raspoređena na granice Ukrajine 2021 , ne smijemo sada čekati u slučaju Bosne i Hercegovine dok i tamo bude prekasno.
Jasan signal Bosni i Hercegovini, kao i članici NATO-a Crnoj Gori, pokazao bi da se ove dvije države računaju kao dio demokratskog svijeta i da pripadaju proširenoj evropskoj zajednici
Mi smo 1992. godine tražili da Evropa preduzme odlučnu akciju za opkoljeni grad Sarajevo, ali uzalud. Tek je genocid pokrenuo zakašnjelu intervenciju, koju nije pratio stabilan poredak na Balkanu. Danas bi EU trebalo da bude budnija i da izrazi jasnu namjeru da uključi BiH u političku zajednicu koja podrazumijeva pomoć protiv mogućih provokacija i agresije. Trebalo bi da podrži savez koji upozorava srpske separatiste i obavezuje Hrvatsku, kao i Sloveniju, da podrži Federaciju BiH i da učestvuje u stabilnom poslijeratnom poretku širom Balkana. Srpska vlada mora da shvati da će njena opcija za pridruživanje EU biti izgubljena ako ugrozi nesigurni mirovni poredak na Balkanu i pokuša da stekne prednost u metežu ukrajinskog rata. Putinov projekat „ruskog svijeta” je imao preteču u „srpskom svetu” Slobodana Miloševića, u koji su sunarodnici iz Bosne i Crne Gore trebalo da budu dovedeni kući u matično carstvo, kao što su etnički Rusi na Krimu i u regionu Donbasa dovedeni „kući” 2014. Miloševićev san je imao čuvenu završnicu na međunarodnom krivičnom sudu.
Srbi u Banjaluci i Beogradu moraju da odluče kojoj strani pripadaju. Milorad Dodik, lider bosanskih Srba, usprotivio se sankcijama protiv Rusije, a ruske (i kineske) zainteresovane strane dolaze i odlaze u Beograd. Jasan signal Bosni i Hercegovini, kao i članici NATO-a Crnoj Gori, pokazao bi da se ove dvije države računaju kao dio demokratskog svijeta i da pripadaju proširenoj evropskoj zajednici. Napori u cilju ukidanja prakse da se izborni zakon i državna uprava zasnivaju na etničkoj proporcionalnosti, imaju sve više odjeka u bosanskom civilnom društvu, posebno među mlađom generacijom za koju etnički nacionalizam ne nudi nikakve šanse za mir i prosperitet. Na taj način, moglo bi se desiti da Putin na kraju nenamjerno ojača Evropsku uniju.
Daniel Kon-Bendit bio je predsjedavajući grupe Zelenih u Evropskom parlamentu; Timoti Garton Eš je profesor evropskih studija na Univerzitetu Oksford; Ireneuš Pavel Karolevski je profesor političke teorije i demokratskih studija na Univerzitetu Lajpcig; Klaus Legevi je profesor na Univerzitetu Gisen
Prevela i priredila: A. Šofranac
Bonus video:
