Francuzi sjutra glasaju u prvom krugu predsjedničkih izbora, koji će odlučiti ko će predvoditi drugu po veličini ekonomiju Evropske unije dok bjesni rat u Ukrajini, na pragu tog bloka.
Ankete pokazuju da će aktuelni predsjednik Emanuel Makron osvojiti novi mandat. Međutim, nakon prvog mandata obilježenog socijalnim nemirima, tokom kojeg je preduzeo korake ka liberalizaciji zakona o ratu, kresanju poreza bogatima i kompanijama i pokušao da preoblikuje transatlantske odnose, margina pobjede je puno manja nego kada je izabran 2017. i on je suočen sa jakom konkurencijom ultradesničarke Marin le Pen.
Rojters ocjenjuje da bi i tijesna pobjeda mogla ograničiti Makronovu sposobnost da primjenjuje refome, posebno zato što njegova stranka Republika u pokretu (LaRem) u tom slučaju ne bi lako osvojila parlamentarne izbore u junu.
Ispitivanja javnog mnjenja pokazuju da je kupovna moć glavna briga birača usred ogromnog povećanja cijena energije i porasta inflacije. Le Penova je uspješno koncentrisala kampanju na to.
Predizborna kampanja je počela usred rata u Ukrajini. Invazija Rusije je izazvala šok u Evropi i šire, a pobjednik izbora u Francuskoj moraće da se nosi sa posljedicama rata.
Nakon izlaska Britanije iz EU, Francuska je glavna vojna sila bloka. Silazak Angele Merkel sa političke scene u Njemačkoj dao je Makronu istaknutiju ulogu u Evropi.
Makron je u trku ušao kao favorit, ali se njegova prednost smanjuje u anketama, dok Lepenova nastavlja uzlazni trend
Makron i Le Penova imaju vrlo različite stavove o spoljnoj politici i o odnosu sa Rusijom, kao i o EU. Makronova pobjeda bi značila kontinuitet za Francusku, dok bi trijumf Le Penove donio veliku promjenu.
Rojters piše da je Makron u posljednjim danima kampanje iznenada skrenuo ulijevo kako bi pridobio birače koji su glasali za socijaliste i za koje strahuje da bi sjutra mogli ostati kod kuće. Predsjednik, koji je tokom proteklih pet godina pridobijao birače desnog centra pošto je uništio Socijalističku stranku i privukao većinu njenih pristalica 2017, iznenada je promijenio pravac jer ankete pokazuju da bi rekordna apstinencija birača mogla pomoći Le Penovoj da pobijedi.
Makron je juče optužio rivalku da ima brutalni rasistički program čiji je cilj da podijeli društvo. Le Penova je rekla da je šokirana tim optužbama i opisala predsjednika kao agresivnog.
Smanjio korupciju i nepotizam
Prije pet godina, 39-godišnji Makron, najmlađi francuski lider od Napoleona, stupio je na političku scenu sa ciljem da reformiše Francusku. Do sada je uspio da malo poboljša stanje, piše “Fajnenšl tajms”.
Olabavio je tržište rada, olakšavajući zapošljavanje i otpuštanje, što je doprinijelo smanjenju nezaposlenosti sa 10 odsto na 7,4 odsto, na najniži nivo od 2008. FT ističe da je Makronov zakon o “moralizaciji politike” smanjio korupciju i da je, između ostalog, spriječio političare da zapošljavaju rođake ili troše državni novac kako žele.
Međutim, rijetko ko govori o njegovim reformama u Francuskoj, piše FT, istučući da je od pobune “žutih prsluka” 2018. do današnjeg šoka zbog troškova života, Makron bio krizni menadžer.
Makron je juče optužio rivalku da ima brutalni rasistički program čiji je cilj da podijeli društvo
Upravljanje kovidom-19 je izgledalo nemoguće u Francuskoj, najskeptičnijoj prema vakcinama od 140 zemalja u istraživanju Gallup-Vellcome 2018. Ali Makron je rizikovao sa uvođenjem “sanitarne propusnice”, koja je vakcinaciju učinila obaveznom za ulazak u restoran, voz i mnoge javne prostore. Ta strategija je uspjela i francuska stopa vakcinacije od 78 odsto premašuje njemačku i britansku.
“Sviđao vam se ili ne, on je ozbiljan lider. Njegovi prethodnici su gubili vrijeme na pogrešne stvari: Nikola Sarkozi je napao burku, koju je nosilo 0,04 odsto francuskih muslimana, a Fransoa Oland je obećao 75 odsto poreza (što je uskoro proglašeno neustavnim) za mali broj Francuza koji zarađuju više od milion eura,” piše kolumnista FT-a Sajmon Kuper.
Kao manu francuskog lidera, on ističe to što “vjeruje da ima supermoć da šamira starije muškarce, što je bezuspješno probao sa Trampom, a sada sa Putinom”. Dodaje da je Makronova vizija Evrope - ravnopravnija podjela potrošnje širom EU i veća vojna autonomija kontinenta - dugo djelovala kao fantazija, ali da pandemija i rat sada stvaraju makronovsku Evropu.
On je za drugi mandat zacrtao cilj da podigne granicu za penziju sa 62 na 65 godina, jer je očekivani životni vijek Francuza 82 godine i država previše troši na penzije.
“Nadmeni mali bivši bankar, najpametniji đak u razredu, neizbježno izaziva mržnju. Glasači sumnjaju da ih gleda sa visine. Marin le Pen bi ga ipak mogla pobijediti, iako se na predizbornim lecima (koji su brzo iscijepani) ponosno rukovala sa Putinom”, kaže Kuper.
Radikalni samo na jeziku
FT piše da trećina birača koja će sjutra podržati ultradesnicu, odbacuje republikanizam koji je slijep za boje. Oni preziru multikulturalnu Francusku, vrte fantazije o vjerskom građanskom ratu i žele da deportuju imigrante, posebno muslimane. Godine terorističkih napada ostavile su nacionalni posttraumatski stresni poremećaj. Makron je rijetko govorio u korist mješovite Francuske, dok na ljevici ne fali revolucionarne retorike. Ultraljevičar Žan-Lik Melanšon podržava Kubu, Venecuelu i, do februara, Rusiju - ali ne i NATO.
Međutim, Kuper kaže da je splašnjavanje protivljenja vakcinaciji pokazalo da većina Francuza govori radikalnije nego što misli.
“Izgubljeno francusko carstvo, njena revolucionarna prošlost i moto liberté, égalité, fraternité na svakoj javnoj zgradi, podstiču utopijsku i grandioznu retoriku. Svakodnevna realnost neizbježno razočarava”.
I u mirnom gradu Spezet na zapadu Francuske, koji je Makron posjetio u finišu kampanje, vidljive su podjele i nezadovoljstvo koje su dale nadu Makronovim rivalima iz ultradesnice i tvrde ljevice da podriju njegove šanse za reizbor.
Makronova vizija kontinenta je dugo djelovala kao fantazija, ali pandemija i rat sada stvaraju makronovsku Evropu
“On je globalista”, rekla je prezrivo An-Mari Karleo dok je Makron pred nekoliko stotina pristalica govorio o značaju EU. Favorit ove penzionisane nastavnice je Erik Zemur, protivnik imigracije koji vjeruje da bi Francusku mogli zatrpati muslimani iz sjeverne Afrike.
Dok su pristalice predsjednika na trgu u Spezetu vikale “Još pet godina!”, njegovi protivnici su pozivali da podnese ostavku. U blizini je mala grupa demonstranata iz Anarhističke federacije, koja odbacuje kapitalizam i samu ideju države, takođe pokušavala da dođe do riječi.
Scene iz gradića u Bretanji objedinjuju i bijes koji se prema Makronu emituje sa ekstrema i razočarenje u politički sistem koji je Le Penovoj dao šansu da osvoji predsjednički mandat.
FT ocjenjuje da takav ishod ne bi uzdrmao samo francusku, nego i evropsku politiku, oponašajući trijumfe antiestablišmenta prilikom glasanja o breksitu koje je izvuklo Ujedinjeno Kraljevstvo iz EU i izbor Donalda Trampa za predsjednika SAD.
Prkos prema institucijama
Umor javnosti od konvencionalne politike ogleda se i u tome što se u zemlji gdje se predsjednički izbori odavno ne propuštaju, predviđa da će apstinencija sjutra dostići rekordnih 30 odsto. To bi nadmašilo 2002, kada je nizak odziv pomogao ocu Le Penove, Žan-Mari le Penu, da neočekivano uđe u drugi krug sa manje od 17 odsto glasova. U drugom krugu ga je savladao Žak Širak.
U Dueju, nekada bogatom gradu u bivšem tekstilnom i rudarskom pojasu sjeverne Francuske, trećina ljudi bila je uzdržana na predsjedničkim izborima prije pet godina, odražavajući tendenciju ka manjoj izlaznosti u oblastima gdje živi radnička klasa.
Ranije se niko ne bi usudio da kaže da će glasati za Le Penovu... ali ona nije ista kao otac, ona ne širi ksenofobiju
Kristin Finet, koja radi u bolnici za malu platu, pridružila se redovima apstinenata, a njen muž se nije ni registrovao za glasanje. Njih dvoje su 2017. podržavali Melanšona.
“Političari više nemaju kontakt sa narodom, oni žive u mjehuru”, rekla je Kristin Finet.
An Muksel, sociološkinja iz Pariskog instituta političkih nauka, kaže da u Francuskoj već 20 godina postoji širi fenomen rastućeg prkosa prema institucijama i u odnosu pojedinaca prema politici.
Patrik Blervak, vlasnik butika u Dueju, kaže da još nije odlučio kojeg kandidata desnice će podržati. Kaže da ni u kom slučaju neće podržati Makrona u drugom krugu i da bi mogao dati glas Le Penovoj, koja nastoji da “detoksifikuje” imidž stranke.
“Ranije se niko ne bi usudio da kaže da će glasati za Le Penovu... ali ona nije ista kao otac, ona ne širi ksenofobiju,” rekao je Blervak.
Makronove pristalice u Dueju kažu da se posebno dive njegovom proevropskom stavu i rješavanju kovid krize. Nezadovoljstvo izaziva samo jedna tema - Makronov plan da podigne granicu za penziju na 65 godina.
U Spezetu u poljoprivrednoj regiji Bretanja, čak i oni koji su naklonjeni Makronu probijali su se kroz masu da mu kažu da su zabrinuti zbog rasta cijena đubriva i goriva, i male cijene koju supermarketi plaćaju proizvođačima mlijeka. Porast cijena goriva izazvao je antivladine proteste 2018.
Bonus video:
