NATO ne može sebi priuštiti da izvuče pogrešnu lekciju iz rata u Ukrajini.
Zapadna vojna alijansa suočena je sa pritiskom bez presedana od istočnih članica, koje traže da se vrati na hladnoratovski pristup u stilu 1980-ih godina, i rasporedi tenkovske divizije na njenim granicama kako bi odvratila agresivnu, nepredvidivu Rusiju da krene izvan Ukrajine.
To bi bila greška - a potencijalno i ogromno traćenje planiranih evropskih povećanja potrošnje na odbranu.
Jasno je da teritorijalna odbrana nije bila najveći prioritet za NATO tokom 25 godina u periodu između pada Berlinskog zida i aneksije Krima od strane ruskog predsjednika Vladimira Putina; oklopne snage Alijanse su bile drastično smanjene i većinom prepuštene rđi. Umjesto toga, veći dio političke pažnje i vojnih napora fokusirao se na upravljanje krizama “izvan oblasti” Alijanse na mirotvorne i operacije obuke počev od Zapadnog Balkana do Avganistana, Libije i Iraka.
Međutim, to ne znači da Alijansa treba da krene u drugu krajnost.
Mobilne, raspršene snage Ukrajine - brojčano nadjačane, mada veoma efikasne - i pristup odbrani koji obuhvata cijelo društvo predstavljaju pametan način zaustavljanja i odbijanja teške i staromodne ruske ofanzive. Njihova taktika “udari i bježi”, koristeći prenosivo američko “javelin” protivtenkovsko oružje i “stinger” protivvazdušne rakete koje se ispaljuju sa ramena - obje tehnologije iz 1980-ih i 1990-ih - su probili oklop Moskve i uskratili joj nadmoć u vazduhu.
Isto tako, kada su u sajbernapadu oborene internet veze koje koristi ukrajinska vojska, Kijev je u roku od nekoliko nedjelja mogao da se prebaci na terminale Starlinka Ilona Maska, povezujući dronove za nadzor, komandu i kontrolu i protivtenkovsku artiljeriju u realnom vremenu sa razornim posljedicama.
Ipak, sve to i dalje nije uvjerilo uznemirene baltičke države, koje gledaju razaranje ukrajinskih gradova i infrastrukture i strahuju da su sljedeći na Putinom meniju.
Na vanrednom samitu Alijanse 24. marta, estonska premijerka Kaja Kalas predvodila je molbe istočnih članica za masovno, stalno NATO prisustvo, pozivajući da divizija u punoj borbenoj spremnosti bude smještena u njenoj zemlji - što je pet puta više od broja savezničkih snaga koje su trenutno raspoređene u toj baltičkoj zemlji na bazi rotacije.
Moše Dajan, legendarni izraelski general i ministar odbrane, u šali je znao da kaže “kada lav legne sa jagnjetom, ja želim da budem lav”. Međutim, bodljikava odbrana Ukrajine pokazuje da kada lav legne sa ježom, možda je bolje biti jež.
”NATO će braniti svaki inč svoje teritorije. Potrebna nam je kredibilna odbrana na zemlji, u vazduhu i na moru. Aktuelna situacija u našem regionu u tom smislu nije povoljna”, kazala je Kalas nakon sastanka sa njenim danskim kolegom. “Moramo popuniti jaz”.
Male multinacionalne NATO borbene grupe poslate su u Estoniju, Letoniju, Litvaniju i Poljsku nakon ruske aneksije Krima 2014. sa ciljem da uvjere ove uznemirene, bivše komunističke saveznike i da odvrate Putina - a ne da sprovode teritorijalnu odbranu. Njihova funkcija je bila da služe kao signalna žica, ukazujući da bi američki, britanski, njemački, kanadski ili francuski vojnici bili među prvima koji bi stradali u slučaju ruskog napada, usljed čega bi sukob od samog početka bio internacionalne prirode i aktivirao NATO Član 5 o međusobnoj odbrani.
Na ovaj način, Alijansa je ostala dosljedna Osnivačkom aktu NATO-Rusija iz 1997. godine u kojem se obavezala da će se odreći “dodatnog stalnog stacioniranja značajnih borbenih snaga” u novim istočnim državama članicama “u sadašnjem i predvidivom bezbjednosnom okruženju”.
Međutim, unutar NATO-a sada postoji generalni dogovor da ta obećanja više ne važe, imajući u vidu da je Rusija invazijom na jednu suverenu evropsku državu otvoreno prekršila sporazum. Od kada su ruski tenkovi ušli u Ukrajinu u februaru, NATO je udvostručio svoje takozvano “pojačano istureno prisustvo” i najavio planove da pozicionira slične borbeno pripravne multinacionalne jedinice u Slovačkoj, Mađarskoj, Rumuniji i Bugarskoj.
NATO sada ima 40 000 vojnika na istočnom obodu pod direktnom komandom - deset puta više nego u uslovima mira - ali mnogi istočni zvaničnici na to gledaju kao tek na početak daleko većeg vojnog nagomilavanja, za koje se nadaju da će biti uključeno u novi Strateški koncept koji bi trebalo da bude usvojen na samitu u Madridu krajem juna.
Ima puno toga što NATO treba da uradi.
Potrebno je da unaprijedi vazdušne kontrole u regionima Baltičkog i Crnog mora na potpuno integrisanu protivvazdušnu odbranu, sa dodatnim radarima i raketama zemlja-vazduh, kao i borbenim avionima raspoređenim bliže Rusiji. Takođe bi trebalo da sprovede pojačane vježbe kolektivne odbrane kako bi osigurao da njena strategija “brzog pojačanja u krizi” funkcioniše u praksi i da su savezničke snage u stanju da djeluju zajedno sa standardnom opremom i komunikacijama.
Ali sve to je i dalje daleko od stava “isturene odbrane” koji je Alijansa imala u Njemačkoj tokom Hladnog rata. Tadašnja misija NATO-a je bila da zaustavi sovjetske tenkove da pređu preko Fulda jaza, strateške doline između granice Istočne Njemačke i Frankfurta u Zapadnoj Njemačkoj - velikog finansijskog centra i sjedišta američke vazduhoplovne baze.
Danas, pojedini generali vide sličnu stratešku ranjivost u takozvanom Suvalki jazu, oblasti na poljsko-litvanskoj granici koja odvaja rusku baltičku eksklavu Kalinjingrad od teritorije ruskog saveznika Bjelorusije. Oni strahuju da bi ruske trupe mogle brzo zauzeti ovaj koridor dug 65 kilometara, odsjeći baltičke države od ostatka Evrope.
Stoga je razumljiva želja za jačom, trajnom silom koja bi crvenu liniju za Moskvu učinila još širom. Ali u tome leži i opasnost da se krene pogrešnim putem.
U ratu u 21. vijeku, veća je vjerovatnoća da će manevarsko protivplatformsko oružje pobijediti skupe platforme, kao što su tenkovi, teški bombarderi ili nosači aviona. Takođe su višestruko jeftiniji i brži za nabavku.
”U ovoj eri poluautomatskog protivplatformskog ratovanja, napad za zauzimanje teritorije je teži nego što je ikada bio... dok ne budu dostupni roboti u količinama dovoljnim za takve stvari”, kazao je Kris Kremidas Kortni bivši oficir američke vojske i partner u ogranizaciji “Friends of Europe”. “Pješadijski odred budućnosti može se sastojati od jednog čovjeka i devet robota, a njihov letalitet može biti u rangu tenkovske čete”.
Nema svrhe pripremati se za vođenje jučerašnjih ratova. NATO treba da razmišlja pametno, a ne žestoko. Treba da bude okretan, lagan i brz u svojoj teritorijalnoj odbrani, svjestan situacije u realnom vremenu, a ne da gradi statičnu Mažinoovu liniju na istočnom frontu.
Moše Dajan, legendarni izraelski general i ministar odbrane, u šali je znao da kaže “kada lav legne sa jagnjetom, ja želim da budem lav”. Međutim, bodljikava odbrana Ukrajine pokazuje da kada lav legne sa ježom, možda je bolje biti jež.
Prevela: N. Bogetić
politico.eu
Bonus video:
