Gradilišta, pokretne trake u fabrikama i skladišta širom Evrope muče se da popune upražnjena radna mjesta nakon što su hiljade ukrajinskih muškaraca napustile manuelne poslove i vratili se kući pošto je Rusija napala njihovu zemlju.
Agencija Rojters piše da je tokom prošle decenije veliki broj ukrajinskih radnika došao u centralnu Evropu, privučeni boljom zaradom i podstaknuti ublažavanjem uslova za vizu. Oni su popunili radna mjesta za koja lokalni radnici nisu bili dovoljno plaćeni u građevuinarstvu, automobilskom sektoru i teškoj industriji.
Mnogi od tih radnika su se vratili kući da pomognu u odbrani zemlje, što je, kako navodi Rojters, naglo pogoršalo nedostatak radne snage u nekim od najindustrijalizovanijih evropskih ekonomija.
Predstavnici kompanija, industrijskih tijela i ekonomisti u Poljskoj i Češkoj Republici, kazali su da odlazak ukrajinskih radnika dovodi do povećanja troškova i kašnjenja narudžbina u proizvodnji i građevinskim radovima.
Prije ruske invazije, Ukrajinci su bili najveća grupa stranih radnika u centralnoj Evropi, piše Rojters, navodeći podatke industrijskih trgovinskih grupa da su Poljska i Češka Republika imale radnu snagu od oko 600.000 odnosno više od 200.000 Ukrajinaca.
Evropska centralna banka je u junu saopštila da se očekuje da priliv ukrajinskih izbjeglica ublaži nedostatak radne snage u eurozoni. Izgleda da se suprotno dešava u industrijalizovanim ekonomijama Evrope izvan bloka jedinstvene valute
Grupa Poljski poslodavci, koja zastupa 19.000 kompanija, procjenjuje da je oko 150.000 ukrajinskih radnika, uglavnom muškaraca, napustilo Poljsku od početka rata.
Vjeslav Novak, izvršni direktor poljskog preduzeća za izgradnju tramvajskih i željezničkih pruga ZUE Group, rekao je da jedan od njegovih podizvođača nedavno nije završio posao u vezi sa postavljanjem kolosijeka jer je otišlo skoro svih 30 ukrajinskih radnika.
"Mnoge kompanije masovno traže radnike na raznim gradilištima zbog velikih odliva," izjavio je za Rojters.
"To svakako utiče na troškove i tempo rada jer ako neko izgubi desetine radnika istovremeno, obnova tima traje puno više od nekoliko dana."
Evropska centralna banka je u junu saopštila da se očekuje da priliv ukrajinskih izbjeglica ublaži nedostatak radne snage u eurozoni. Izgleda da se suprotno dešava u industrijalizovanim ekonomijama Evrope izvan bloka jedinstvene valute.
Stotine hiljade ukrajinskih izbjeglica, uglavnom žena i djece, koje su stigle u taj region, ne mogu da popune mnoga upražnjena radna mjesta. Ti poslovi su često u fizički zahtjevnim sektorima kao što su građevinarstvo, proizvodnja ili livnice gdje su na snazi zakonska ograničenja u vezi sa time koliki teret žene mogu da nose.
Od obučavanja žena izbjeglica da upravljaju viljuškarima do regrutovanja novih radnika u Aziji, kompanije se bore da pronađu inovativne načine da popune praznine u radnoj snazi, rekli su Rojtersu njihovi čelnici.
Kasne i plaćaju kazne
Za mnoge firme koje se bore da se oporave od ekonomskog uticaja pandemije kovida, a sada su suočene sa oštrim rastom cijena energije i inflacijom kao posljedicama rata, iznenadni nedostatak radnika je težak izazov.
"Gubitak ukrajinskih radnika je produbio probleme sa kojima su firme suočene," rekao je Rojtersu Radek Špicar, predsjednik Češke federacije industrije. "Kompanije kažu da ne mogu odgovoriti na svu potražnju od poslovnih partnera, da kasne i plaćaju kazne".
Češka Republika, gdje udio industrijske proizvodnje u BDP-u iznosi 30 odsto, je najindustrijalizovanija država EU. Slijedi Poljska sa 25 odsto.
Kompanije koje očekuju te radnike sada se bore da pokriju ta radna mjesta, kaže Gabrijela Hrbačkova, direktorica Hofman Personala u Češkoj Republici. Ta zemlja ima najnižu stopu nezaposlenosti u EU, samo 3,1 odsto.
Od obučavanja žena izbjeglica da upravljaju viljuškarima do regrutovanja novih radnika u Aziji, kompanije se bore da pronađu inovativne načine da popune praznine u radnoj snazi
"Ako se ovo ne riješi brzo, i ako se ne poboljšaju prilike za angažovanje stranih kandidata, posljedice će biti velike, posebno za proizvodne kompanije," izjavila je Hrbačkova za Rojters.
"Kompanijama nedostaju stotine zaposlenih za pozicije operatera u proizvodnji, kvalifikovane proizvodne pozicije kao što su zavarivači, (mašinski) operateri, metalci i vozači viljuškara".
Čelnici kompanija i trgovinske grupe kažu da se uticaj odlaska ukrajinskih radnika naročito teško osjeća u Evropi u razvoju jer je taj region manje automatizovan od razvijenijih ekonomija EU, poput Njemačke.
Rojters piše da su neke firme intenzivirale planove da pojačaju automatizaciju, ali da su za mnoga radna mjesta i dalje potrebne ljudske ruke tako da to ne rješava problem.
Ekonomski uticaj
Mihal Dibula, glavni ekonomista u BNP Paribas Bank Polska, kaže da je jasno da će gubitak ukrajinskih radnika nanijeti štetu poljskoj ekonomiji - šestoj po veličini u EU - makar kratkoročno, na osnovu ekonomskih podataka i razgovora sa predstavncima lokalnih preduzeća. Međutim, još je rano da se utvrdi obim uticaja, dodao je.
Petr Skoček, direktor pogona njemačkog proizvođača autodjelova Brose Group u češkom gradu Ostrava, blizu poljske granice, rekao je da je priliv ukrajinskih radnika bio blagodet za preduzeća zbog kvalifikacija, radne etike i slične kulture.
"Taj kanal je sada prekinut," rekao je Skoček.
Problem sa radnom snagom došao je povrh problema sa lancem snabdijevanja za proizvođače, koji su suočeni da porastom troškova energenata i materijala zbog rata i dugotrajnih prekida u lancima snabdijevenja usljed pandemije.
Indeks proizvođačkih cijena, mjera inflacije za preduzeća, dostigao je skoro 25,6 odsto u junu u Poljskoj i 28,5 odsto u Češkoj Republici.
Rojters piše da neke kompanije nude veće plate da bi privukle radnike.
"Tražimo ukrajinske radnike na tržištu, nudeći više novca", rekao je Maćej Ježmik, izvršni direktor poljske firme InBet, koja proizvodi montažne materijale za gradnju. "Prilagođavamo se skoro svake nedjelje.
Angažovanje žena
Kako bi se izborile sa manjkom, neke kompanije su prebacile muškarce na fizički zahtjevnije poslove i angažovale izbjegle Ukrajinke da ih zamijene.
Nedostatak radne snage je takođe primorao neke kopmpanije da traže radnike iz dalekih država poput Mongolije i Filipina, pri čemu jezik i problemi sa putovanjem i vizom otežavanju brzo popunjavanje radnih mjesta.
"Problem je u tome što broj radnika koji se dovedu iz tih država nije dovoljan da popuni upražnjena mjesta," kazao je Markos Segador Arebola, izvršni direktor firme za zapošljavanje GI Group Poland.
On je rekao da se broj ukrajinskih radnika u najvećoj ekonomiji Evrope u razvoju povećao 38 puta u proteklih 13 godina.
Kompanije kao što je građevinska firma Inpro u Poljskoj takođe se okreću montažnim elementima kako građevinski projekti ne bi kasnili. Druge produžavaju radno vrijeme i obučavaju žene za poslove koje tradicionalno obavljaju muškarci, kao što je rukovanje viljuškarima.
Vojćeh Ratajžik, izvršni direktor kadrovske firme Trenkvalder Poland, rekao je da je Poljska otvorila radna mjesta za 50.000 logističkih radnika, od kojih su većina vozači viljuškara.
Dodao je da se više od 600 žena javilo na oglas koji je upućen 2.000 izbjeglica da uče da rukuju viljuškarima. Nekoliko desetina je nedavno započelo četvoronedjeljni kurs organizovan u saradnji sa kompanijama.
Jedna od učesnica je Olga Vorovij, bivša menadžerka prodaje koja je našla posao u poljskom skladištu proizvođača autodjelova Faurecia nakon što je pobjegla iz Ukrajine.
"To je težak posao, ali moram da radim i zarađujem i nije bilo drugog posla u Gožovu," izjavila je za Rojters.
"U Ukrajini sam radila koristeći mozak, a ovdje u Poljskoj radim fizički."
Bonus video:
