Novi britanski kralj Čarls Treći je kao princ od svog vojvodstva napravio mašinu za štancanje para, a njegov uticaj često je bio u sivoj zoni. Sada će imati još veće lično bogatstvo.
Kralj Čarls Treći je decenijama bio princ od Velsa, igrao je polo, rukovao se na prigodnim svečanostima i držao govore. Ali, sve vrijeme je gradio imperiju tešku više od milijardu funti koja i dalje raste.
Nije lako razlučiti šta tačno pripada Čarslu (73), a šta državi. Zna se da mnogo od raskoši koja privlači poglede pripada Velikoj Britaniji, a ne kraljevskoj porodici: krunski dragulji, zamak Vindzor i Bakingemska palata.
Ali prilično je debeo i privatni portfolio novog kralja čiji će se lik naći na kovanicama širom Komonvelta. Njegove poslovne interese obilježili su zaobilaženje visokih poreza, dilovi u sektoru nekretnina i ofšor firme.
Doveo menadžere
Dok je bio princ, Čarls je pretežni dio imetka sticao iz Vojvodstva Kornvol. Ono je ustrojeno kao privatna firma kojoj pripada preko pedeset hiljada hektara zemlje u više od dvadeset grofovija u Engleskoj i Velsu.
Tu je 260 poljoprivrednih gazdinstava, tu su šume, stambene i poslovne zgrade. Čak i djelovi obale pripadaju Vojvodstvu. Čarls raspolaže i brojnim bankovnim računima.
Vojvodstvo je osnovano 1337. sa idejom da nasljedniku trona obezbijedi materijalnu osnovu. On ne smije prodavati imovinu, ali od nje ubira prihod.
Čarls je još 1969. godine, kada je napunio 21 godinu, dobio potpune prihode Vojvodstva. Od osamdesetih godina pokazuje sve jači poslovni njuh i unosi novine u ovo veliko preduzeće koje do tada funkcionisalo maltene na autopilotu.
„Čarls se uključio u profesionalizaciju preduzeća“, kaže Laura Klensi sa Univerziteta u Lankasteru, autorka knjige o poslovima kraljevske porodice. „Vojvodstvo je recimo zaposlilo menadžera i druge profesionalce koji su diverzifikovali portfolio.“
Upravljački tim sada broji 180 ljudi u sjedištu u Londonu i drugim kancelarijama. Težište je i dalje upravljanje nepokretnostima i iznajmljivanje.
Kao rudnik zlata
Ali, 2017. je novinarsko istraživanje poznato kao „Rajski papiri“ pokazalo da je novac završavao u ofšor firmama. Bilo je to neprijatno za Čarlsa, ali je tada jedan portparol rekao da princ nije imao pojma, te da drugi donose takve odluke.
Iako su ugovori o najmu zemljišta često prastari, mnogi koji ga imaju u najmu žale se na prakse Vojvodstva. Prošle godine se saznalo da je Čarls koristio uticaj kako zakoni Velike Britanije ne bi dozvolili otkup zemljišta. Vojvodstvo je bilo njegov rudnik zlata.
Prihodi su posljednjih godina vrtoglavo rasli. Prije dvije decenije je Čarls ubrao deset miliona funti u fiskalnoj godini, a u prošloj čak 23 miliona. Vrijednost Vojvodstva je u tom periodu porasla sa 400 miliona, na 1,05 milijardi funti.
Vojvodstvo je oslobođeno poreza na dobit. Doduše, od 1993. Čarls dobrovoljno plaća poreze u ime Vojvodstva, ali na sumu koja ostaje poslije zvaničnih rashoda.
Još već firma
S obzirom na smjenu na tronu, Vojvodstvo Kornvol prelazi u ruke princa Vilijama. Kralj Čarls će prihodovati od Vojvodstva Lankaster, Kraljevskog imanja (Crown Estate), a ima i udio u nasljeđu ličnog imetka pokojne kraljice Elizabete.
Vojvodstvo Lankaster ima 18.000 hektara zemlje, ali i luksuzne nekretnine u Londonu. Prošle godine je donijelo 24 miliona funti, a vrijedi 652 miliona.
Crown Estate je imperija nekretnina koja pripada kruni, ali njome ne upravlja kraljevska porodica. Njoj pripada između ostalog i veći dio morskog dna oko ostrva. Prošle godine je dobit bila 313 miliona funti, od čega je kraljici isplaćeno 86 miliona za izdatke, poslugu, putovanja i održavanje dvoraca. Ostatak novca otišao je u državni budžet.
Uz to dolazi nasljeđe kraljice Elizabete, koja je posjedovala dvorac Balmoral u Škotskoj, imanje Sandringem, trkačke konje, keš, investicije, jedinstvenu kolekciju dragulja, umetnina i namještaja prikupljanu generacijamu.
Prošle godine je Forbs procijenio lični imetak kraljice na oko 410 miliona eura.
Prebogat za narod?
Koliko je poznato, kraljica se nije petljala u poslove sa investicijama. Da li će Čarls Treći kao kralj nastaviti da bude agilni biznismen?
Toliko bogatstvo, kao podsjetnik na nekadašnju svemoć kraljeva, danas smeta mnogima u Velikoj Britaniji. Takođe i to što je, zbog sporazuma starog nekoliko decenija, Čarls oslobođen uobičajenog poreza na nasljeđe od 40 odsto.
Drugi pak kažu da je takva raskošna kraljevska porodica magnet za turiste i odlična reklama za Ujedinjeno Kraljevstvo.
Laura Klensi označava kraljevsku porodicu kao firmu. Ali je uvjerena da bogatstvo, skriveni poslovi i nejednakost – a monarhija podrazumijeva nejednakost – nikada neće ugroziti kraljevsku porodicu.
Bonus video:
