U nedjeljama nakon ruske invazije na Ukrajinu 24. februara, Klaudio Deskalci, izvršni direktor italijanske energetske kompanije “Eni”, krenuo je u posjete dobavljačima gasa u Africi.
Imao je razgovore sa zvaničnicima u Alžiru u februaru, kao i u Angoli, Egiptu i Republici Kongo u martu, pri čemu su sa Deskalcijem često bili visoki rimski zvaničnici, prema saopštenjima te kompanije i vlade.
Državni “Eni” i Italija su uspjeli da iskoriste postojeće poslovne odnose sa tim zemljama kako bi obezbijedili dodatni gas i nadomjestili veliki dio količina koje su dobijali od svog najvećeg snabdjevača Rusije.
Italija, naviknuta na krize, vuče vješte poteze, dok je Njemačka, ekonomska sila i sinonim za mudro planiranje, uhvaćena potpuno nespremna
To je vješt potez koji mnoge evropske zemlje nisu u stanju da izvedu dok rat Vladimira Putina gura kontinent u alternativnu stvarnost, piše agencija Rojters.
Sa druge strane, Njemačka, ekonomska sila i sinonim za mudro planiranje, uhvaćena je potpuno nespremna. Nalazi se na ivici recesije, njena industrija se priprema za racionalizaciju gasa i struje i upravo je nacionalizovala glavnog uvoznika gasa “Uniper”.
Italija, koja je naviknuta na ekonomske krize, izgleda relativno otporna. Osigurala je dodatne zalihe i uvjerena je da neće morati da ograničava snadbijevanje gasom, a njena vlada se hvali da je država “najbolja u Evropi” po energetskoj bezbjednosti.
“Ugled koje Deskalci uživa u nekoliko afričkih zemalja je sigurno konkurentska prednost”, kazao je Alberto Klo, bivši italijanski ministar industrije i bivši član odbora “Enija”, misleći na poteškoće pri potpisivanju ugovora tokom krize snabdijevanja.
Rojters ističe da se ove dvije zemlje nalaze u potpuno različitim okolnostima dok teška energetska kriza neravnomjerno pogađa kontinent gdje zavisnost od ruskog gasa uveliko varira.
Veći dio Evrope se suočava sa zimskim nestašicama, a među zemljama koje su uveliko izložene su Njemačka, Mađarska i Austrija. Manje pogođene zemlje su Francuska, Švedska i Britanija, koje se tradicionalno nisu oslanjale na Rusiju, kao i Italija.
Martijn Marfi, specijalista za naftu i gas u istraživačkoj firmi “Vud Mekenzi”, kaže da iako je Italija dugo računala Rusiju kao svog najvećeg dobavljača gasa, ona je zbog veće raznolikosti dobavljača i dugogodišnjih veza s Afrikom bila u boljem položaju nego mnogi da izdrži prestanak ruskog snabdijevanja.
“’Eni’ ima veoma jake veze sa svim zemljama sa kojima posluje u sjevernoj Africi i prisutan je u svima: Alžiru, Tunisu, Libiji, Egiptu i u većini ovih zemalja je najveći investitor u istraživačkoj fazi i međunarodni proizvođač nafte”.
Nestašica energenata izazvana ratom primorala je vlade da se suoče sa rizicima prevelikog oslanjanja na dominantnog dobavljača ili region. Rojters piše da to podsjeća na energetsku krizu iz 1970-ih koja je dovela do toga da Zapad preispita zavisnost od bliskoistočne nafte, što je promjena koja je podstakla globalna istraživanja i potragu za alternativnim dobavljačima kao što su Venecuela i Meksiko.
Njemačko ministarstvo ekonomije je saopštilo da želi da se što prije oslobodi uvoza ruskog gasa i da diverzifikuje svoje snabdijevanje. Kao prve korake ka tome navodi iznajmljivanje pet plutajućih terminala za tečni prirodni gas (LNG). Njemačka trenutno nema LNG terminala, dok Italija ima tri u funkciji i nedavno je kupila još dva.
Priča o dva kupca
Italija je prošle godine potrošila 29 milijardi kubnih metara (bcm) ruskog gasa, što čini oko 40% njenog uvoza. Od ove zime će postepeno nadomjestiti oko 10,5 milijardi kubnih metara povećanim uvozom iz drugih zemalja, saopštio je “Eni”.
Većina dodatnog gasa će doći iz Alžira, koji je 21. septembra saopštio da će povećati ukupne isporuke Italiji za skoro 20 odsto na 25,2 bcm ove godine. To znači da će postati glavni dobavljač Italije, koji će obezbediti otprilike 35 odsto uvoza. Udio Rusije je u međuvremenu pao na veoma nizak nivo, rekao je Deskalci ove nedjelje.
Od proljeća 2023. sve veći protok LNG-a počeće da stiže iz Egipta, Katara, Konga, Nigerija i Angole, što će Italiji omogućiti da zamijeni još četiri bcm ruskog gasa, tvrdi “Eni”.
U Njemačkoj, čijih je 58 bcm uvezenog ruskog gasa prošle godine činilo 58 odsto potrošnje, snabdijevanje putem gasovoda Sjeverni tok 1 je smanjeno od juna i obustavljeno u avgustu.
Kako nije mogla da obezbijedi dovoljno dugoročnih zaliha iz drugih zemalja, i u nedostatku velike nacionalne naftne i gasne kompanije sa proizvodnjom u inostranstvu, bila je prinuđena da ode na tržište gotovine gdje je gas morala da plati oko osam puta više u odnosu na prije godinu.
U Rojtersovoj analizi se navodi da na energetsku bezbjednost mogu da utiču faktori izvan ljudske kontrole - Njemačkoj nije blizu sjeverna Afrika kao Italiji, na primer, ili bogastvo Sjevernog mora kao Britaniji i Norveškoj. Ona nema velike rezerve nafte i gasa.
Bez obzira na to, njemački zvaničnici i rukovodioci pravili su pogrešne procjene posljednjih godina, posebno nakon ruske aneksije ukrajinskog poluostrva Krim.
Još 2006. godine, Italija je najviše tražila ruski gas, a “Eni” - dominantni uvoznik gasa u zemlji - u to vrijeme je dogovorio najveći gasni sporazum neke evropske firme sa energetskim gigantom “Gasprom” pod kontrolom Moskve.
Ali u proteklih osam godina, te dvije zemlje su krenule različitim putem: Njemačka je povećala uvoz ruskog gasa i postajala sve zavisnija, dok je Italija pokušavala da se zaštiti od gubitaka.
Italija je počela da zauzima drugačiji pravac 2014. kada je nova vlada zamijenila onu Silvija Berluskonija, koji je bio dugogodišnji Putinov prijatelj, a Deskalci preuzeo kormilo “Enija”, prema tri izvora upoznata sa energetskom strategijom zemlje.
Deskalci, specijalista za istraživanje i proizvodnju koji je nadgledao projekte u državama kao što su Libija, Nigerija i Kongo, fokusirao se na ono što je najbolje znao - istraživanje Afrike, rekao je Rojtersu jedan izvor.
Veliki uspjeh je postignut u Egiptu 2015. godine, kada je “Eni” otkrio najveće gasno polje Zohr u Sredozemnom moru. Kako je Deskalci podsticao “Eni” na ubrzane projekte, dodao je izvor, kompanija je uspjela da pokrene proizvodnju u Zohru za manje od dvije i po godine, što je relativno brz razvoj u toj industriji.
U Alžiru, gde je “Eni” prisutan od 1981. godine, kompanija je 2019. sklopila dogovor o obnovi uvoza gasa do 2027. godine.
Krim prelomna tačka
Ruska aneksija Krima 2014. godine i sankcije Zapada koje su uslijedile bile su prelomni trenutak.
Rim je povukao podršku “Gaspromovom” projektu Južni tok vrijednom 40 milijardi dolara - koji je trebalo da transportuje gas iz Rusije u Mađarsku, Austriju i Italiju, zaobilazeći Ukrajinu - takođe u odgovoru na sankcije. “Eni” je napustio Južni tok kasnije te godine, prije nego što je Moskva odustala od njega.
Italija se umjesto toga okrenula izgradnji manjeg Transjadranskog gasovoda od Azerbejdžana preko Grčke i Albanije.
Njemačka, međutim, nije ublažila zavisnost od ruskih energenata.
“Evropa i Rusija su izgradile energetsko partnerstvo tokom četiri decenije i za to vrijeme ni jedan jedini dan gas nije korišćen kao strateško oružje protiv Zapada”, rekao je Johanes Tajsen, tadašnji izvršni direktor kompanije “E.ON”, 2014. godine nakon aneksije.
Između “Gasproma” i kompanija uključujući njemački “E.ON” i “Vinteršel” 2015. je postignut sporazum o formiranju konzorcijuma za izgradnju gasovoda Sjeverni tok 2. Njemačka je ponovo bila zaslijepljena.
Dan prije nego što je Moskva izvršila invaziju na Ukrajinu, Klaus-Diter Maubah, izvršni direktor “Unipera”, najvećeg njemačkog uvoznika ruskog gasa, opisao je “Gasprom” kao pouzdanog snabdjevača. Od tada je promijenio stav.
Sedam mjeseci kasnije, “Uniper” se sprema da tuži “Gasprom” za odštetu zbog smanjenja snabdijevanja, a njemačka vlada je za njegovo izbavljenje dala 29 milijardi eura i u septembru pristala da nacionalizuje kompaniju.
Njemačka ima za cilj da u potpunosti zamijeni ruski gas do sredine 2024. godine, mada neke kompanije - uključujući najvećeg proizvođača električne energije “RVE” - smatraju da bi to moglo potrajati duže, s obzirom na to da su alternativni izvori oskudni i da je teško nabaviti zalihe. Svi se slažu da će to biti skup poduhvat.
“Predugo i previše smo se oslanjali na snabdijevanje energijom iz Rusije”, rekao je njemački kancelar Olaf Šolc u junu. “Stara jednačina da je Rusija pouzdan ekonomski partner, čak i u krizama više ne važi.
Bonus video:
