Režim ruskog predsjednika Vladimira Putina živi na pozajmljenom vremenu. Mijenja se tok istorije, a sve počev od napredovanja Ukrajine na frontu do upornog jedinstva zapada i odlučnosti prema Putinovoj agresiji ukazuje da će 2023. biti odlučujuća godina. Ukoliko Zapad ostane čvrst, Putinov režim će vjerovatno propasti u bliskoj budućnosti.
Ipak, neki od ključnih partnera Ukrajine i dalje se odupiru tome da snabdiju Kijev oružjem koje mu je neophodno da zada fatalni udarac. Administracija predsjednika SAD Džo Bajdena naročito djeluje kao da se plaši haosa koji bi uslijedio nakon odlučnog poraza Kremlja. Odbila je da pošalje tenkove, raketne sisteme dugog dometa i dronove koji bi omogućili ukrajinskim snagama da borbe prebace na teren napadača, vrate teritoriju i okončaju rat. Kraj Putinove tiranske vladavine bi zaista radikalno izmijenio Rusiju (i ostatak svijeta) ali ne na način na koji to misli Bijela kuća. Umjesto destabilizacije Rusije i njenih susjeda, pobjeda Ukrajine bi eliminisala snažne revanšističke snage i podstakla demokratski cilj širom svijeta.
Prodemokratski Rusi koji odbacuju totalitarni Putinov režim - grupa kojoj pripadaju i autori ovog članka - rade sve što je u njihovoj moći kako bi pomogli Ukrajini da oslobodi sve okupirane teritorije i povrati svoj teritorijalni integritet u skladu sa međunarodno priznatim granicama iz 1991. Takođe, pravimo planove i za dan poslije Putina. Ruski akcioni odbor, koalicija opozicionih grupa u egzilu čiji smo jedni od osnivača u maju 2022, ima za cilj da se pobrine da Ukrajina bude pravedno obeštećena za štetu koju joj je nanijela Putinova agresija, da svi ratni zločinci odgovaraju i da Rusija bude transformisana iz odmetničke diktature u parlamentarnu saveznu republiku. Predstojećeg kraja Putinovog režima ne treba se plašiti, drugim riječima: treba ga dočekati raširenih ruku.
Neosnovani strahovi
Putinov napor da povrati izgubljeno rusko carstvo je osuđen na propast. Stoga, pravi je trenutak za tranziciju na demokratiju i decentralizaciju moći na regionalne nivoe. Međutim, da bi se takva politička transformacija dogodila, Putin mora biti vojno poražen u Ukrajini. Odlučan poraz na bojnom polju bi raspršio Putinovu auru nepobjedivosti i razotkrio ga kao arhitektu propale države, usljed čega bi njegov režim bio ranjiv na izazove iznutra.
Zapad, a prije svih Sjedinjene Države, ima mogućnost da obezbijedi vojnu i finansijsku pomoć za ubrzanje neizbježnog i dovede Ukrajinu do brze pobjede. Međutim, Bajdenova administracija se još nije složila oko jasnog kraja rata, a pojedini američki zvaničnici su sugerisai da Kijev treba da razmisli o tome da se zbog mira odrekne dijela svoje teritorije - što su obeshrabrujuće sugestije. Ukrajinski predsjednik Volodimir Zelenski je jasno stavio do znanja da ukrajinski narod nikada neće prihvatiti takav dogovor. Svaki teritorijalni ustupak Putinu bi neizbježno značio novi rat u budućnosti.
U korijenu nevoljnosti Vašingtona da pošalje neophodno oružje nalazi se strah od potencijalnih posljedica odlučnog poraza Rusije u Ukrajini. Mnogi u Bajdenovoj administraciji vjeruju da bi Putinov pad mogao izazvati kolaps Rusije, izazivajući haos u jednoj nuklearno naoružanoj zemlji i dovesti do potencijalnog jačanja Kine.
Međutim takvi strahovi su pretjerani. Rizik od kolapsa Rusije je, naravno realan. Međutim, on je veći sa Putinom na vlasti - dok ona gura zemlju u pravcu veće centralizacije i militarizacije - nego što bi bio pod demokratskim saveznim režimom. Što duže sadašnji režim ostane na vlasti, to je veći rizik od nepredvidivog pucanja. Putinova agresija je razotkrila naslijeđenu nestabilnost njegovog modela upravljanja, izgrađenog na potrebi da se suprotstavi stranim neprijateljima.
Mafija iz Kremlja, pretvorila je Rusiju u polaznu tačku za svoje vojne planove i već je zaprijetila da će upotrijebiti nuklearno oružje u Ukrajini. Dakle, Vašington ne treba da se plaši kolapsa Putnovog režima, već njegovog opstanka.
Skoro dvije decenije, pojedini zapadni komentatori su tvrdili da ruski narod nikada neće prihvatiti demokratiju i da je Rusija osuđena na revanšizam. Zaista, Putinova propaganda je uspjela da utisne u značajan dio ruskog društva stav da su zapadne vrijednosti potpuno strane Rusiji. Međutim, ekonomska integracija sa Zapadom je omogućila drugim zemljama da prevaziđu fašističko nasljeđe. Dublja integracija sa Evropom, u kombinacji sa popuštanjem zapadnih sankcija, mogla bi pomoći Rusiji da ostvari to isto.
Nakon Putinovog vojnog poraza, Rusija bi morala da bira: ili da postane vazal Kine ili da počne ponovnu integraciju s Evropom (nakon što bi prehodno pravedno obeštetila Ukrajinu za štetu nastalu u ratu i kaznila počinioce ratnih zločina). Za većinu Rusa, izbor u korist mira, sobode i napretka bio bi očigledan - još više nakon brze obnove Ukrajine.
Nada ispred straha
Putinov vojni poraz bi doprinio političkoj transformaciji Rusije, omogućavajući onima koji traže svjetliju budućnost da rakrinkaju stari režim i stvore novu političku realnost. Ruski akcioni komitet predstavio je nacrt za tu transformaciju, u cilju ponovnog uspostavljanja ruske države “na principima vladavine prava, federalizma, parlamentarizma, jasne podjele vlasti i davanje prioriteta ljudskim pravima i slobodama u odnosu na apstraktne “državne interese”. Naša vizija je da Rusija postane parlamentarna republika i savezna država sa samo ograničenim centralizovanim moćima (neophodnim za sprovođenje spoljne i odbrambene politike i zaštitu prava građana) i sa mnogo snažnijim regionalnim vladama.
Za to je potrebno vrijeme. U roku od dvije godine od raspuštanja Putinovog režima, Rusi bi izabrali konstitutivnu skupštinu za utvrđivanje novog sistema regionalnih tijela. Međutim, na kratke staze, prije osnivanja skupštine, tranzicioni savjet sa zakonodavnim ovlaštenjima bio bi neophodan za nadgledanje privremene tehnokratske vlade. Njena srž bi se sastojala od Rusa posvećenih vladavini prava, onih koji su javno osudili Putinov rat i njegov nelegitimni režim. Većina ih je primorana da živi u egzilu, gdje su bili slobodni da se organizuju i stvore virtuelno građansko društvo. Takve pripreme će nam omogućiti da brzo djelujemo i radimo sa zapadnim silama čija je saradnja neophodna novoj ruskoj vladi za stabilizaciju ekonomije.
Odmah nakon preuzimanja vlasti, državni savjet bi zaključio mirovni sporazum sa Ukrajinom, priznajući granice te zemlje iz 1991. godine uz pravednu odštetu zbog Putinovog rata. Državni savjet bi takođe formalno odbacio imperijalističke politike Putinovog režima, kako unutar Rusije tako i u inostranstvu, uključujući i prestanak svake zvanične i nezvanične podrške proruskim entitetima u državama bivšeg Sovjetskog Saveza. Takođe bi okončao dugogodišnji ruski sukob sa Zapadom, prelaskom na spoljnu politiku zasnovanu na miru, partnerstvu i integracijama u evroatlantskim institucijama.
Na domaćem frontu, državni savjet bi počeo demilitarizaciju Rusije, smanjujući obim oružanih snaga, a na taj način i troškove njihovog održavanja. Takođe bi raspustio organe Putinove policijske države, uključujući i represivnu Federalnu bezbjednosnu službu (FSB) i Centar za borbu protiv ekstremizma, ukinuo sve represivne zakone koji su usvojeni tokom Putinove vladavine. Svi politički zatvorenici bili bi oslobođeni i u potpunosti rehabilitovani, a širi program amnestije bio bi usvojen za smanjenje ukupnog broja zatvorenika u Rusiji.
Na saveznom nivou, državni savjet bi tražio lustraciju, sprovođenje otvorenih i temeljnih istraga o bivšim zvaničnicima kako bi diskvalifikovao odgovorne za zlodjela bivšeg režima. Pored toga, ukinuo bi sve političke partije i javne organizacije koje su podržale invaziju na Ukrajinu, kako ne bi mogle da se upliću u izgradnju jedne nove Rusije. Istovremeno, savjet bi liberalizovao izborne zakone, pojednostavio proces registracije političkih partija i ukinuo ograničenja okupljanja, štrajkova i demonstracija uvedenih tokom Putinove ere.
Državni savjet bi takođe počeo proces decentralizacije zemlje, prebacujući šira ovlašćenja na regione, uključujući i ona u sferi budžeta. Takve reforme bi oslabile ruski moćni imperijalni centar: ako savezna vlada nema potpunu kontrolu nad državnim finansijama, onda neće imati sredstva da kreće u vojne avanture.
Na kraju, savjet bi se pobrinuo da ratni zločinci i visoki zvaničnici Putinovog režima snose odgovornost za svoje postupke. Odgovornima za najgore ratne zločine sudio bi međunarodni tribunal, a u Rusiji bi se sudilo ostalima. Za to je potrebno uspostaviti jasnu liniju između ratnih zločinaca i bivših operativaca režima - nudeći posljednjima različite oblike kompromisa u cilju što bolje mirne tranzicije.
Ovo je odlučujući trenutak za Ukrajinu. Bajden može preokrenuti plimu u korist Kijeva tako što će svoju podršku potkrijepiti tenkovima i oružjem dugog dometa. On takođe može ubrzati raspad Putinovog režima, otvarajući mogućnost za demokratsku budućnost Rusije i demonstrirajući svjetu glupost jedne vojne agresije. Sjedinjene Države ne smiju dozvoliti da njihovi strahovi stanu na put nadama Ukrajine.
Gari Kasparav je predsjedavajući Fondacije za ljudska prava, jedan od osnivača Ruskog akcionog komiteta i bivši svjetski prvak u šahu
Mihail Hodorkovski je jedan od osnivača Ruskog akcionog komiteta i bivši politički zatvorenik u Rusiji
Članak je preuzet iz časopisa “Forin afers”
Prevod: N. Bogetić
Bonus video:
