Sjedište kompanije „Smart impeks“ je neupadljivo, nalazi se u sred poslovno -industrijske oblasti u Kerpenu, u blizini Kelna. Ali poslovi te firme itekako zavrjeđuju posebnu pažnju.
Naime, neposredno do pred rat u Ukrajini, ta firma je Moskvi prodavala tehnologiju, odnosno elektronske komponente koje mogu da se koriste za računare, ali i za oružje koje se koristi u vojnim aktivnostima. Prema britanskim ekspertima, takve elektronske komponente igraju presudnu ulogu u ratu – nalaze se i u raketama koje uništavaju domove, škole i bolnice u Ukrajini.
„One su u srcu ruskog oružja“, tvrdi Džejms Birn iz britanskog istraživačkog centra RUSI, specijalizovanog za odbranu i bezbjednost. Zaposleni u RUSI - ju su u ruševinama u Ukrajini često pronalazili zapadne komponente. Među njima bi mogle da budu i one iz Kerpena.
Šta odaje carinska dokumentacija?
Prodaja komponenti iz Kerpena je dokumentovana carinskim podacima dostupnim novinarima istraživačkog TV - magazina „Monitor“, njemačkog javnog servisa ARD.
Prije početka agresorskog rata Rusije, upadljivo je sledeće: Jaroslav Z, suosnivač ruske kompanije „Fast impeks“ koja je označena kako kupac, takođe je i dioničar njemačke kompanije „Smart impeks“ koja je označeni prodavac.
Posle početka ruske invazije na Ukrajinu 24. februara 2022, u carinskim podacima robe isporučene ruskoj kompaniji „Fast impeks“ nema više njemačke firme „Smart impeks“, ali se odjednom pojavljuje turska kompanija „AZU internešenal“. Osnovana je u Istanbulu nekoliko nedjelja nakon početka rata. Suosnivač, Gektirk A, koji je ujedno i generalni direktor i dioničar njemačke firme „Smart impeks“.
Ta turska kompanija je prošle godine za više od 20 miliona američkih dolara prodala Moskvi upravo komponente koje joj je prethodno prodavala njemačka firma „Smart impeks“.
Sistematsko zaobilaženje sankcija?
Da li je ta poslovna konstrukcija smišljena da bi se zaobišle sankcije? Očigledno da ta njemačka kompanija nije izolovan slučaj.
Od početka ruskog agresorskog rata, obim izvoza Turske u oblasti „poluprovodnika i elektronskih kola“ praktično je eksplodirao – sa oko 300.000 američkih dolara u 2021, na više od 86 miliona američkih dolara u 2022. To je skoro 300 puta više u samo jednoj godini.
„Uočavamo ogroman porast izvoza tih komponenti iz Turske u Rusiju, uglavnom od strane kompanija koje nikada nisu time trgovale“, kaže ekonomistkinja Elina Ribakova, koja je bila uključena u detaljnu analizu ruskog uvoza. Za nju je to dokaz mogućeg sistematskog zaobilaženja sankcija Evropske unije.
Da li i njemački „Smart impeks“ nastavlja da prodaje elektronske komponente Moskvi – zaobilaznim putem, osnivanjem nove kompanije u Istanbulu?
Prije dva mjeseca, novinska agencija Rojters došla je do Gektirka A. On je u telefonskom razgovoru priznao da kompanija „Smart impeks“ iz njemačkog Kerpena prodaje elektronske komponente Turskoj, a sve ostalo je, kako je rekao, „poslovna tajna“.
Stručnjakinja za pravne aspekte sankcija Berbel Saks smatra da je neophodna istraga: „Ako njemački generalni direktor iz Turske obavlja transakcije koje su zabranjene iz Njemačke, onda je to takođe kršenje embarga.“
Istraga njemačkog tužilaštva?
U međuvremenu, novinari „Monitora“ imaju dodatna dokumenta koja očigledno potvrđuju tu konstrukciju trgovine u trouglu Njemačka - Turska - Rusija: Gektirk A. je dao otkaz na mjesto generalnog direktora njemačke firme „Smart impeks“ jer se osjećao prevarenim: „Isporuke ’Smart impeksa’ kompaniji ’AZU’ obavljene su uz znanje da AZU vrši isporuke u Rusiju/Bjelorusiju.“ Drugim riječima: dao je otkaz zato što je njemački „Smart impeks“ nastavio da prodaje komponente Rusiji preko Istanbula.
Tokom istraživanja, njemački novinari su na različite načine pokušavali da dođu do kompanija u Turskoj, Rusiji i Njemačkoj. U Kerpenu im niko nije otvorio vrata, iako je ispred ulaza bilo parkirano nekoliko automobila. U odgovoru na pisani zahtjev Monitora, „Smart impeks“ odgovara: „Trenutno se optužbe [...] veoma pažljivo ispituju. Prethodne kontrole pokazuju da roba koju smo prodali nije (bila) sankcionisana.“
Ipak, očigledno je da se trude da unište tragove te poslovne konstrukcije. Proteklih nedjelja prodate su dionice, promijenjeno je ime jedne kompanije, kao i strukture vlasnika dionica firmi u Turskoj i Rusiji.
To su indicije da kompanija očigledno procjenjuje da je kršila sankcije EU. A da li se u konkretnom slučaju zaista radi o kršenju sankcija – o tome odlučuje Javno tužilaštvo u Kelnu.
Javno tužilaštvo u Kelnu potvrdilo je Monitoru da od ranih jutarnjih sati pretresa poslovne prostorije tri kompanije u okrugu Rajn - Erft (Kerpen i Hirt) i privatne prostorije trojice osumnjičenih.
Predmet istraga, koje traju od januara, su poslovni odnosi između kompanije sa sjedištem u Kerpenu i kompanije sa sjedištem u Turskoj, koji opravdavaju sumnju u zaobilaženje ekonomskih sankcija EU protiv Rusije. Riječ je o prodaji, izvozu i isporuci robe iz IT i elektro sektora u obimu od 15,5 miliona američkih dolara, navelo je Javno tužilaštvo u Kelnu.
Bonus video:
