Evropska unija radi na zakonu koji će primorati nevladine organizacije, konsultantske grupe i akademske institucije da objelodane svaku vrstu finansitranja izvan EU u okviru napora za suzbijanje stranog uticaja u bloku, potvrdila su tri izvora za “Politiko”.
Briselski portal ističe da planirani zakon, koji je u ranoj fazi, podsjeća na slične zakone u Australiji i Sjedinjenim Državama. U SAD Zakon o registraciji stranih agenata još od 1938. zahtijeva od lobista koji rade u ime stranih vlada da se registruju kod savezne vlade.
Mete EU verzije tog zakona, koji bi trebalo da bude finalizovan krajem maja, vjerovatno neće biti pojedinci, ali će primorati komercijalne i neprofitne organizacije unutar bloka da otkriju finansiranje izvan EU koje se odnosi na transakcije kao što su plaćanje akademskih studija, kazao je za “Politiko” zvaničnik Evropske komisije koji je želio da ostane anoniman.
Evropa se proteklih godina našla na udaru niza operacija za širenja stranog uticaja - počev od ruskih hakerskih kampanja i curenja informacija u cilju mijenjanja ishoda izbora, do kineskih grantova za univerzitete radi oblikovanja retorike o ljudskim pravima do nedavnog “Katargejt” korupcionaškog skandala koji je uzdrmao Evropski parlament.
Predsjednica EK Ursula fon der Lajen najavila je paket za “odbranu demokratije” tokom govora o stanju Unije prošlog septembra, čime je započeo rad na zakonu o stranom uticaju koji je predvodila potpredsjednica Komisije za pravosuđe Vera Jourova.
”Politiko” ističe da kritičari kažu da je tajming u najmanju ruku čudan i ističu da je EU pojačala rad na predlogu zakona upravo u trenutku kada su u Gruziji izbili protesti oko sličnog zakona, koji bi primorao organizacije da se registruju kao “agenti stranog uticaja” ukoliko više od 20 odsto njihovih finansija stiže iz inostranstva.
”To je očigledno delikatno pitanje”, kazao je zvaničnik EK. “I dalje smo u ranim fazama prikupljanja informacija od niza aktera kako bismo se pobrinuli da nam je pristup ispravan”.
Nevladine organizacije se već bune zbog preliminarnog upitnika koji su dobili u ime Komisije što ukazuje na osjetljivost teme, navodi portal i dodaje da se u upitniku od ispitanika već traži da navedu detalje o izvorima finansiranja izvan EU.
Pitanje o finansijama “zateklo je mnoge ljude”, kazao je za “Politiko” Nik Aiosa iz Transparensi internešnela (TI) koji je usmeno odgovarao na pitanja iz upitnika. “Na osnovu pitanja stiče se utisak da su procjenjivali da li je TI prijetnja za demokratiju”.
Pojedine NVO izrazile su zabrinutost da ukoliko Evropa sprovede u djelo svoju verziju američkog Zakona o registraciji stranih agenata, to će iskoristiti čvrstorukaši poput mađarskog premijera Viktora Orbana kako bi se obračunali sa prodemokratskim snagama u svojoj zemlji.
Kako bi odagnala bojazni, Jurova će krajem ove nedjelje održati nekoliko sastanaka sa predstavnicima građanskih grupa, kazao je zvaničnik.
Bonus video:
