U odvojenim govorima prošle godine, lideri Francuske i Njemačke upozorili su svoje građane na teška vremena koja predstoje dok se globalna ekonomija suočava sa brojnim izazovima počev od trgovinskih sporova do opšteg rata.
Francuski predsjednik Emanuel Makron proglasio je završenim “doba izobilja”, a za njemačkog kancelara Olafa Šolca tri decenije neometane slobodne trgovine koje su rezultirale snažnim ekonomskim rastom i niskom inflacijom sada se bliže kraju.
Međutim, ako je cilj tih govora bio da pripreme javnost za buduće žrtve; njihova poruka nije primljena - što su, kako ističe Rojters, pokazali i najveći njemački štrajkovi zbog plata u zadnjih nekoliko decenija i ogromni bijes Francuza zbog Makronovog plana da podigne starosnu dob za odlazak u penziju.
Umjesto toga, protesti ukazuju da su mnogi Evropljani zaključili da ako se ekonomska pita smanjuje, onda je pred njima borba kako bi spriječili da njihovo parče ne bude najmanje.
”Neko treba da plati cijenu, ali ljudi se bore da ne budu oni ti koji će je platiti”, kazao je za Rojters Gregori Klejs stručnjak u oblasti ekonomskog upravljanja i javne politike sa Brugela u Briselu.
Počev od sve većeg troška koji predstavlja briga o ostarjeloj populaciji i suzbijanja klimatskih promjena do pogubnih vojnih posljedica i trgovinskih konflikata, mnogi evropski problemi su slični onima sa kojima se suočavaju sve industrijalizovane ekonomije.
Međutim, oni predstavljaju neposredniji izazov u regionu koji finansira države sa velikim socijalnim sistemima, ponosi se činjenicom da je najveći trgovinski blok na svijetu i čija se velika zavisnost od Rusije za energiju zasnovanu na fosilnim gorivima i te kako ispoljila tokom rata u Ukrajini.
Taj sukob koji traje već više od godinu dana zajedno sa pandemijom kovida-19 i krizom troškova života podstaknutom inflacijom doveli su situaciju do tačke ključanja.
Mada su mnogi američki radnici, sa niskim platama, otkrili da su usljed nedostatka radne snage nakon ukidanja karantinskih mjera oni u boljoj poziciji da pregovaraju o povećanju plata, evropski radnici su u početku stavili prioritet na sigurnost radnog mjesta u odnosu na veću platu.
Protesti ukazuju da su mnogi Evropljani zaključili da ako se ekonomska pita smanjuje, onda je pred njima borba kako bi spriječili da njihovo parče ne bude najmanje.
Francuska, Njemačka i druge evropske zemlje olakšale su domaćinstvima dio tereta velikodušnim programima za one koje su ostali bez zarada, praćenim nizom mjera podrške koje pomažu potrošačima da se izbore sa inflacijom i, prije svega, rastom cijena goriva.
U međuvremenu je postalo jasno da mnoge kompanije kreiraju marže za rast cijena na način koji pogoršava inflaciju - što sada priznaju i tvorci politika u Evropskoj centralnoj banci.
Takvi programi podrške se plaćaju iz javne kase, uzrokuju budžetne deficite i zbog toga su vlade sada manje voljne da dozvole veća povećanja plata zaposlenima u državnom sektoru koji predvode industrijsku aktivnost u Njemačkoj, Britaniji i drugim mjestima.
”Mislim da je sve jasnije da su oni sa niskim prihodima dodatno zaostali i da se jaz između primanja u Njemačkoj produbljuje”, kazao je za Rojters Karsten Brzeski, glavni ekonomista banke ING Njemačka, dodajući da on vidi “rast tenzija” između onih sa niskim zaradama i onih sa visokim platama širom Evrope.
Mjere uvedene za suzbijanje inflacije, koje po svojoj prirodi nijesu ciljane - na primjer francuske dotacije za gorivo na benzinskim pumpama - u pojedinim slučajevima više su koristile dobrostojećim potrošačima nego onima koji jedva sastavljaju kraj sa krajem.
U međuvremenu skok korporativnih profita i prihodi akcionara počeli su da podgrijavaju osjećaj nejednakosti.
”Mantra da smo svi zajedno u ovome je apsolutno netačna i radnici neće trpjeti takvu vrstu retorike”, kazao je za britansku agenciju Oven Tjudor, zamjenik šefa Međunarodne sindikalne konfederacije.
Tjudor, ponavljajući argumente koji se čuju širom regiona, insistira da Evropa stvara dovoljno bogatstva da održi darežljive penzione sisteme i spriječi da plate u državnom sektoru zaostanu za inflacijom - sve dok vlade prave politički korak raspoređivanja tog bogatstva, na primjer kroz povećanje poreza.
Rijetki su se pokazali spremnim da to učine proteklih godina iz straha od izbornog poraza. Druga opcija - omogućavanje daljeg rasta duga - ne djeluje kao dobro rješenje, budući da će evropska ograničenja na deficite, koja su suspendovana nakon pandemije, početi ponovo da se primjenjuju od 2024.
U Njemačkoj će biti još štrajkova ukoliko napori za arbitriranje ne urode plodom, a francuski štrajkovi koji pogađaju rafinerije i druge djelove ekonomije i dalje imaju snažnu podršku javnosti.
Protesti su u Francuskoj održani i u četvrtak, a u Parizu pored omiljene Makronove taverne izbili su sukobi dok su demonstranti palili kante za smeće i razbili izloge dvaju banaka. Bistro “La Rotonde”, čija je tenda zapaljena dok su demonstranti gađali policiju flašama i bojom, poznat je u Francuskoj po tome što je bio domaćin veoma kritikovane slavljeničke večere za Makrona kada je osvojio najviše glasova u prvom krugu predsjedničkih izbora 2017.
Vlade Makrona i Šolca traže načine da ublaže nezadovoljstvo, a Makron, kojem je popularnost ionako narušena, naročito trpi veliku štetu.
Ukoliko nezadovoljstvo bude raslo, radikalnije partije će sve više imati priliku da profitiraju, naročito u Francuskoj, gdje se Makronov uspon na vlast 2017. godine kao lidera novog centrističkog pokreta dogodio na račun mejnstrim partija.
”Makron je pojeo i lijevi i desni centar”, zaključuje Klejs za Rojters. “Jedina alternativa koju ljudi mogu imati je ekstremna desnica”.
Bonus video:
