Nakon što je primila uznemirujuće tekstualne poruke od mladića koji je bio zabrinut zbog uslova u kojima njegov prijatelj živi u domu za socijalnu njegu u centralnoj Rumuniji, Georgiana Pašku je sprovela nenajavljenu inspekciju te ustanove.
“Na početku, bili smo prilično sigurni da tamo nema ničega”, rekla je Pašku, program menadžerka u Centru za pravne resurse, grupi za zaštitu prava. Rekla je da su državne vlasti dan ranije izvršile inspekciju doma za starije i osobe sa invaliditetom i da nisu uočili nikakve probleme.
Ali ono što su ona i njene kolege otkrile u domu u naselju Bardešti, kako je rekla, bilo je “skandalozno ... nehumano”.
“Tamo je bila veoma mlada žena koja je djelovala neuhranjeno, nije se pomjerala, uopšte nije govorila, ležala je na podu podruma”, ispričala je za agenciju Asošiejtid pres (AP). “Tu je bila i druga mlada žena, plakala je i molila za vodu”.
Ta nevladina organizacija je otkrila da je šest stanara krajem jula živjelo u skučenom, prljavom podrumu Malog Doma Min, okruženog građevinskim materijalom, uz još 23 osobe koji su živjele na spratovima iznad. Četvoro stanara sa teškim invaliditetom ležalo je na dušecima “zaprljanim fekalijama, urinom i krvlju, sa muvama na njima, i nisu mogli da se brane i da traže pomoć”, kazali su.
Tim od troje ljudi iz Centra za pravne resurse odmah je pozvao hitne službe, a policija i ambulantne ekipe su stigle, ali su čak i oni zatražili pomoć, rekla je Pašku. Nešto kasnije, jedan stanar je Pašku uputio ka onome što ona opisuje kao malu “izolovanu sobu ... sa samo krevetom unutra”, gdje je dvoje stanara živjelo bez “vještačkog ili prirodnog svjetla”.
Nalazi ove NVO su pokrenuli sudsku istragu i uslijedili su nakon sličnih otkrića u drugim privatnim ustanovama, navodi AP. Do sada su dva člana vlade prisiljena da podnesu ostavke zbog onoga što rumunski mediji nazivaju skandalom sa “domovima horora”.
AP piše da je ovo najnovije u nizu uznemirujućih otkrića koja su postala glavne vijesti u lokalnim medijima i istakla uticaj korupcije na socijalno ranjive osobe u Rumuniji, koja se pridružila Evropskoj uniji 2007. godine.
Jedan od glavnih uslova za pristupanje Rumunije EU bio je da se suzbije endemska korupcija, ali ona je i dalje jedna od najkorumpiranijih članica bloka, prema indeksu organizacije Transparensi internešnal.
Početkom jula, policijske racije u tri odvojena doma za njegu u okrugu Ilfov blizu Bukurešta takođe su otkrile široko rasprostranjeno zlostavljanje i zanemarivanje starijih i osoba sa invaliditetom. Pojavile su se slike stanara vezanih za krevete u prljavim sobama, neki sa znakovima fizičkog zlostavljanja i izgladnjeli.
U tim slučajevima, rumunska agencija za suzbijanje organizovanog kriminala, DIICOT, saopštila je da su se dvije organizovane kriminalne bande, optužene za trgovinu ljudima i druga krivična djela, formirane 2020. godine kako bi “eksploatisale ljude sa invaliditetom ili u ranjivim situacijama”. Tužioci su rekli da su stanari bili izloženi neplaćenom radu putem prisile, kao i fizičkom nasilju, i da nisu dobijali dovoljno hrane.
Tužioci su pokrenuli krivičnu istragu i saopštili da ima više od 20 osumnjičenih u tom slučaju.
DIICOT je privela troje ljudi nakon saznanja o Malom Domu Min, za koji tvrdi da je formirao kriminalnu grupu 2020. godine “radi izvršenja krivičnog djela trgovine ljudima”, i da su stanari bili podvrgnuti “nehumanom i ponižavajućem tretmanu” putem fizičke i mentalne agresije.
Korisnici doma su eksploatisani pod maskom udruženja koje je prisvajalo njihova socijalna davanja ili novac koji su im slali prijatelji i rođaci, rekli su tužioci. Umjesto da novac ide na njegu stanara, uglavnom je išao “u korist članova grupe”.
Dvoje lokalnih zvaničnika je otpušteno zbog ovih otkrića i vlasti su zatvorile dom.
Doru Konstantin, portparol službi za socijalne usluge okruga Mureš, potvrdio je za AP da je su inspektori pregledali Mali Dom Min dan prije otkrića NVO, ali je rekao da nisu ništa pronašli “jer nisu imali pristup podrumu zgrade”.
“Ni sada ne mogu da vjerujem da se nešto ovakvo moglo dogoditi u našem okrugu”, dodao je.
Nacionalna sramota
Predsjednik Klaus Johanis nazvao je otkrića “nacionalnom sramotom” i rekao da se moraju preduzeti mjere da se “zlo sasiječe u korijenu”.
Jedan od rukovodilaca doma za njegu u okrugu Ilfov, kako tvrdi DIICOT, trošio je novac stanara na prostitutke, drogu i zabave. On je takođe pod istragom Nacionalne direkcije za suzbijanje korupcije zbog zloupotrebe položaja. Direkcija zbog korupcije istražuje i dva socijalna inspektora koji su dali pozitivan izvještaj nakon provjere u njegovom domu u maju.
Ministarka za porodicu Gabrijela Firea, koja je navodno blisko povezana sa upravnikom doma za njegu, primorana je da podnese ostavku zbog skandala, kao i ministar za rad Marius Budai. Oboje su negirali da su bili upoznati sa problemima u domovima.
Alin Mituca, rumunski zakonodavac u Evropskom parlamentu, pitao je Evropsku komisiju u julu da li namjerava da istraži problem zlostavljanja u rumunskim domovima za njegu, koji, kako je rekao, direktno krši Povelju o osnovnim pravima bloka. Odgovorni rumunski organi su, kako je Mituta rekao, “bili obaviješteni o ovim problemima ... ali nije preduzeta nikakva akcija”.
Portparolka Evropske komisije, Anita Hiper, navela je u saopštenju koje je juče poslala AP-u da je Komisija “duboko zabrinuta zbog ovog slučaja, jer nema mjesta za zlostavljanje ranjivih ljudi u EU” i dodala da ne može da komentariše istrage koje su u toku.
AP piše da su nedavna otkrića takođe ponovo probudila sjećanja na vrijeme rumunskih sirotišta iz dona komunizma koja su dospjela u centar svjetske pažnje nakon što je predsjednik Nikolae Čaušesku pogubljen 1989. godine. Početkom 1990-ih, širom svijeta su prikazivane slike hiljada djece napuštene u sirotištima gdje su živjela u nehigijenskim uslovima.
Bjanka Albu, rumunska istraživačka novinarka koja je prva izvijestila o domovima za njegu u okrugu Ilfov prije šest mjeseci zajedno sa kolegom Ovidiu Vangeleom, rekla je da njihov izvještaj prvobitno nije privukao “nikakvu pažnju lokalnih ili nacionalnih vlasti”. Ona se boji da se “ovi problemi dešavaju širom” u Rumunije.
“To je kao bolest”, rekla je.
Premijer Marsel Čolaku je prošle nedjelje izrazio zahvalnost nevladinim organizacijama koje su “otkrile zloupotrebe u sistemu socijalne zaštite”.
“Očigledno je da je rumunskoj državi potrebna pomoć. Treba da zatvorimo ovo poglavlje zloupotreba”, rekao je Čolaku.
Bonus video:
