Pijani regruti. Neposlušni vojnici. Osuđenici. Oni su među stotinama vojnih i civilnih prestupnika od kojih se sastoje ruske kaznene jedinice poznate kao odredi “Oluja-Z” koje su ove godine poslate na prve linije fronta u Ukrajini, ispričalo je 13 osoba upućenih u dešavanja, uključujući i pet boraca iz tih jedinica.
Rijetki prežive da ispričaju priču.
“Borci Oluje, oni su samo meso”, rekao je jedan redovni vojnik iz jedinice vojske br. 40318 koji je bio raspoređen u blizini Bakhmuta u istočnoj Ukrajini u maju i junu.
On je kazao da je na bojnom polju pružio medicinsku pomoć grupi od šest ili sedam ranjenih boraca Oluje-Z, oglušivši se o naređenje komandanta da ih ostavi. Rekao je da ne zna zašto je komandant izdao takvo naređenje, ali tvrdi da oficiri obično borce te jedinice smatraju manje vrijednim od običnih vojnika.
Vojnik, koji je tražio da ostane anoniman usljed straha od krivičnog gonjenja u Rusiji zbog javnog komentarisanja rata, rekao je da saosjeća sa mukom ovih muškaraca.
“Ako komandanti uhvate nekoga sa mirisom alkohola u dahu, onda ga odmah šalju u odrede Oluja”, rekao je.
Kada je Rojters kontaktirao s njim, oficir jedinice 40318 odbio je da komentariše Oluju-Z i prekinuo telefonski razgovor.
Ruski državni mediji objavili su da odredi Oluja-Z postoje, da su učestvovali u intenzivnim borbama i da su neki od njihovih pripadnika dobili medalje za hrabrost, ali nijesu objavili kako su formirani, niti kakve su gubitke pretrpjeli.
Rojters je prva organizacija koja je napravila sveobuhvatni izvještaj o načinu na koji se odredi sastavljaju i raspoređuju, razgovarajući s izvorima koji su direktno upoznati sa dešavanjima.
Novinari su razgovarali sa 13 ljudi, među kojima su i četiri člana rodbine pripadnika Oluje-Z, kao i tri vojnika u redovnim jedinicama koji su komunicirali sa odredima, a svi sagovornici su zatražili anonimnost iz staha od odmazde. Rojters je potvrdio identitete svih uključenih boraca koristeći krivične dosijee, naloge na društvenim mrežama ili razgovarajući sa drugim vojnicima i njihovim porodicama.
Kaznene odrede, koji se sastoje od oko 100-150 boraca i koji su dio redovnih vojnih jedinica, obično šalju u najizloženije djelove fronta i često trpe velike gubitke, a ljudi s kojima su razgovarali novinari Rojtersa identifikovali su najmanje pet timova Oluja-Z koji se bore da odbiju ukrajinsku kontraofanzivu na istoku i jugu.
Trojica od petorice boraca jedinice, i članovi rodbine tri borca, opisali su košmarne borbe u kojima je uništen veliki dio njihovih odreda.
Jedan borac, osuđen za krađu, koji je regrutovan iz zatvora, rekao je da su svi osim 15 od ukupno 120 ljudi u njegovoj jedinici u sastavu 237. puka poginuli ili ranjeni u borbama kod Bakhmuta u junu.
Raspoređivanje takvih odreda označava promjenu u pristupu Rusije u Ukrajini: dok je plaćenička grupa Vagner, koja je raspuštena nakon junske pobune, slala osuđenike na ratište, jedinice Oluja-Z su pod direktnom komandom ministarstva odbrane.
Jedinice takođe uključuju i osuđenike koji se bore u zamjenu za obećanje o pomilovanju kao i redovne vojnike koji su kažnjeni zbog kršenja disciplinskih pravila.
Postoji istorijski presedan da su svi vojni prestupnici bili raspoređeni u borbene jedinice i to 1942, kada se Crvena armija povlačila zbog napredovanja nacista
Odredi Oluja-Z korisni su ruskom ministarstvu odbrane jer mogu biti raspoređeni kao potrošna pješadija, navodi Conflict Intelligence Team, nezavisna organizacija koja prati rat.
“Borce Oluje šalju na najopasnije djelove fronta, u odbrani i napadu”, navela je ta grupa osnovana u Rusiji.
Iako rusko ministarstvo odbrane nikada nije priznalo stvaranje jedinica Oluja-Z, prvi izvještaji o njihovom postojanju pojavili su se u aprilu kada je Institut za proučavanje rata citirao vojni izvještaj o formiranju odreda koji je navodno procurio iz ruskog ministarstva.
Rojters nije mogao da utvrdi koliko vojnika ukupno služi u jedinicama, iako intervjui s ljudima koji su upućeni ukazuju na najmanje nekoliko stotina boraca koji su trenutno raspoređeni na frontu.
Vagner je imao oko 25.000 boraca uključenih u sukob, tvrdio je njihov pokojni vođa Jevgenij Prigožin u vrijeme junske pobune.
Predsjednik Vladimir Putin osvrnuo se prošle sedmice na osuđenike koji se bore u redovnoj vojsci. Na sastanku s malom grupom redovnih ruskih vojnika, rekao je da mu je poznato da su dvojica njihovih saboraca, bivših zatvorenika, ubijena u akciji.
“Oni su dali živote za otadžbinu i potpuno su se oslobodili krivice”, rekao je Putin i dodao da će porodicama osuđenika biti pružena pomoć.
Postoji istorijski presedan da su svi vojni prestupnici bili raspoređeni u borbene jedinice i to 1942, kada se Crvena armija povlačila zbog napredovanja nacista. Tada je Josif Staljin dekretom naredio da vojnici koji su paničili ili napuštali položaje budu premješteni u “kaznene bataljone” raspoređene na najopasnije djelove fronta.
Ukrajinska vlada je takođe saopštila da oslobađa neke osuđenike ako pristanu da se bore u ratu.
Iz pritvora u pokolj
Oluja-Z je nezvanični izraz koji koriste ruski vojnici, kombinujući termin za jurišne trupe sa slovom Z, koje je vojska usvojila kao simbol invazije na Ukrajinu.
Artjom Ščikin (29) iz Mordovije u centralnoj Rusiji, služio je dvogodišnju kaznu za pljačku izrečenu u decembru 2021. kada su regruti Ministarstva odbrane došli u njegov zatvor i pitali da li zatvorenici žele da se bore u Ukrajini, prema sudskim dokumentima i priči dvojice njegovih rođaka.
Prijavio se jer je želio da izbriše svoj krivični dosije i zaradi novac kako bi njegova porodica mogla renovirati kuću iako je trebalo da bude oslobođen u decembru ove godine. Tri borca Oluje-Z rekli su da im je ponuđena plata od oko 200.000 rubalja (2.000 dolara) mjesečno, mada im je u prosjeku isplaćena otprilike polovina tog iznosa.
Do maja ove godine, Ščikin je raspoređen u kaznenu jedinicu u okviru 291. gardijskog motorizovanog puka i poslat u Zaporošku oblast na jugu Ukrajine, gdje snage Kijeva pokušavaju da probiju rusku odbranu, kazali su rođaci.
Vladimir Rogov, zvaničnik ruske administracije u Zaporožju koji redovno informiše o sukobu na internetu, objavio je na Telegramu da se 291. puk borio u regionu tokom cijelog ljeta.
Ščikinova rodbina se posljednji put čula s njim 18. juna. Članovi rodbine su ispričali da su čuli od preživjelih iz tog odreda da su se nekoliko dana kasnije položaji njihove jedinice našli pod ukrajinskom vatrom. Ubijena su trojica koji su s njim bili u rovu, jednom je otkinuta šaka, dok se sam Ščikin vodi kao nestao. Njegovo tijelo nije pronađeno.
Porodica je zatražila informacije o Ščikinu od Ministarstva odbrane, ali ono ili nije odgovorilo ili nije dalo konačan odgovor.
“Bili su iz jedinice Oluja. Za njih se niko neće mnogo brinuti”, rekao je jedan član porodice.
Rojters nije mogao da iz nezavisnih izvora potvrdi izjave članova Ščikinove porodice.
Pijani na dužnosti, drogirani
Dok osuđenici predstavljaju jezgro kaznenih odreda, tu su raspoređeni i neki redovni vojnici za kaznu zbog disciplinskih prekršaja, tvrde dvojica vojnika koji su rekli da su pripadnici njihovih jedinica prebačeni na ovaj način, kao i borac Oluja-Z imena Igor, osuđenik zbog pokušaja ubistva.
Dvojica vojnika, uključujući onog iz jedinice br. 40318, rekli su da su oficiri poslali vojnike u Oluju-Z zbog toga što su bili pijani na dužnosti, zbog upotrebe droge i zbog odbijanja da izvrše naređenja.
Prema ruskom zakonu o vojnoj disciplini, vojnik može biti prebačen u kaznenu jedinicu samo ako ga osudi vojni sud. Niko od ljudi koji su pričali za Rojters o vojnicima poslatim u Oluju-Z nije rekao da su muškarci bili saslušani na sudu. Vojnik iz jedinice br. 40318 je rekao da nije bilo sudskih ročišta vezanih za takve transfere, a Igor, borac jedinice Oluja-Z, rekao je da ne zna da je bilo ikakvih sudskih rasprava.
Ženevska konvencija, skup međunarodnih pravila ratovanja, ne odnosi se na vojnike koje kažnjava njihova strana.
Pobuna boraca Oluje-Z
Jedna grupa od oko 20 boraca Oluje-Z u Zaporožju, koji su bili dio jedinice 22179, odlučila je da im je dosta ovakvog tretmana i odbila naređenje da se vrati na liniju fronta. Oni su 28. juna snimili video u kojem se žale na postupanje prema njima.
“Na frontu nijesmo dobijali isporuke municije. Nijesmo dobijali vodu ili hranu. Ranjene nijesu odnosili: mrtvi i dalje trunu”, kazao je borac na snimku, kojeg Rojters nije mogao da identifikuje.
“Dobijali smo užasna naređenja koja nijesu vrijedna izvršavanja”, dodao je. “Mi odbijamo da nastavimo da sprovodimo borbene misije.”
Rojters je utvrdio identitet dvojice boraca koji su učestvovali u pobuni i razgovarao sa članovima rodbine koji su potvrdili iskaz na snimku, koji je 28. juna objavila Gulagu.net, grupa za prava ruskih zarobljenika sa sjedištem u Francuskoj.
Nakon što je objavljen, vojni policajci su pretukli dvojicu boraca, ali i ostale u njihovom odredu, kao kaznu za pobunu, ispričala su dva člana rodbine. Od tada tvrde da su im dva borca prenijela da su se uslovi poboljšali, ali da ne znaju kada će im biti dozvoljeno da napuste vojsku.
Ruski zvaničnici nijesu javno komentarisali incident, a ministarstvo odbrane nije odgovorilo na upite Rojtersa.
Jedna žena iz porodice jednog od vojnika u pobuni, čovjeka iz Sibira koji se dobrovoljno prijavio da se pridruži Oluji-Z iz zatvora, rekla je da se užasava od vijesti sa fronta.
“Bože moj, neka se ovo što prije završi”, rekla je.
Priredila: N. B.
Bonus video:
