Tokom odrastanja, Dominika Gala je redovno odlazila na mise sa babom i pohađala katoličku školu u Varšavi. Nakon smrti svoje babe 2010. počela je da se udaljava od crkve.
Deceniju kasnije, kada je Katolička crkva u Poljskoj podržala skoro potpunu zabranu abortusa, Gala je jasno stavila do znanja da se ne slaže sa tim.
Ona je zvanično napustila crkvu u oktobru 2020. godine, samo nekoliko nedjelja nakon što je najviši sud Poljske zatvorio veliku pravnu rupu u zakonima o abortusu koji su već bili među najrestriktivnijima u Evropi. Od tada je pomogla svojoj majci i nekoliko prijatelja da napuste crkvu, a sada takođe vodi građansku inicijativu koja ima za cilj da ograniči ulogu religije u javnom životu.
“Postoji snažna veza između crkve i loših stvari koje se dešavaju u poljskoj politici”, kazala je za Asošiejtid pres Gala, koja se sada izjašnjava kao ateistkinja.
Dok partija Pravo i pravda (PiS) traži treći uzastopni mandat na parlamentarnim izborima u nedjelju, ova konzervativna, nacionalistička vladajuća partija pokušava da osnaži svoj imidž kao branitelj hrišćanskih vrijednosti i tradicionalnog morala. Međutim, AP ističe da veliki broj Poljaka preispituje svoj odnos prema Katoličkoj crkvi, a neki kao glavni razlog navode upravo prisnost sa vladom.
Za Galu, prekretnica je bila odluka o abortusu, ali joj je takođe bila odbojna oštra retorika PiS-a protiv LGBTQ+ zajednice. Ona smatra da je savez između crkve i stranke doveo do povećanja uplitanja religije u svakodnevni život Poljaka.
“Crkva treba da ostane u okvirima crkve, gdje treba da okuplja vjernike i gradi zajednicu. Njoj nije mjesto u školama, na otvaranjima bazena, puteva i tržnih centara”, kazala je ona.
Poljaci, i kao i neke druge tradicicionalno katoličke zemlje, postaju sve više sekularni, što je trend koji su ubrzali skandali seksualnog zlostavljanja koji potresaju Poljsku katoličku crkvu, ističe američka agencija.
Prema popisu iz 2021. godine, oko 70 odsto Poljaka izjasnili su se kao katolici, što je niže u odnosu na 87 procenata deset godina ranije. Studije, takođe, ukazuju da se mlađe generacije naročito udaljavaju od religije.
Pojedini optužuju crkvu za licemjerje nakon nedavne policijske istrage o svešteniku koji je organizovao gej seks zabavu u svom stanu u gradu Dabrova Gornica na jugozapadu Poljske.
Ta vijest je odjeknula u istorijskom gradu Čestohovu, na sat vremena vožnje sjeverno od Dabrova Gornica. U tom gradu se nalazi čuveni manastir sa slavnom ikonom Djevice Marije, koja privlači više od milion hodočasnika svake godine.
Tatjana Nidbal, aktivistkinja zajednice iz Čestohova, kazala je da su optužbe protiv sveštenika dokaz dvostrukih standarda crkve. “Sveštenici hoće da mi naređuju kako da živim dok oni rade takve stvari. Teško mi je da zamislim kako se osjećaju ljudi koji su išli kod tog sveštenika na ispovijest”, kazala je ona za AP.
Veliki broj Poljaka smatra da crkva ima ima veliku ulogu u desničarskoj politici. Lideri PiS-a pridružili su se hodočasnicima prema manastiru Jasna gora kako bi se poklonili pred ikonom “Crne Madone” koristeći tu priliku za političke nastupe.
"Oni se možda ne udaljavaju od duhovnosti ili potrage za bogom, već od jedne institucije za koju mnogi smatraju da je izgubila kredibilitet"
“Nijesu svi katolici, a katolička vjere ne treba da utiče na sve građane”, kazala je za AP 21-godišnja studentkinja Patricja Kalecinska.
Od tranzicije Poljske iz komunizma u demokratiju 1989. godine, uzastopne vlade su nudile crkvi državne subvencije, poreske olakšice i privilegovan status u kulturnom životu zemlje. Ipak, na lokalnom nivou, tiha pobuna je tinjala u Čenstohovi.
Apostazija, odnosno formalno napuštanje crkve kao što je to uradila Gala, raste u Poljskoj. Fejsbuk grupa “Apostazija 2020”, koja savjetuje članove o njihovim pravnim pravima i crkvenim procedurama, ima preko 22.000 pratilaca dok druge grupe nastoje da pomognu roditeljima čija djeca se suočavaju s pritiskom da prisustvuju vjerskim časovima u državnim školama.
Nekoliko Poljaka koji su napustili crkvu kazali su za AP da su na njihovu odluku uticali “licemjerje” i bliskost sa vladom.
Mateuš Čudicki, 24, koji živi blizu grada Lođa u centralnoj Poljskoj, naveo je skandale seksualnog zlostavljanja kao glavni razlog za napuštanje crkve. Dramatična otkrića o zlostavljanjima koja su počinili sveštenici u dokumentarnom filmu “Ne reci nikome” Tomaša i Mareka Sekielskog iz 2019. godine potresla su Poljake šokantnim pričama o ponavljanju zločina i neuspjeha da ih zaustave.
“Ja nijesam fanatični protivnik crkve koji misli da je crkva isključivo zlo”, kazao je on. “Ali mislim da je crkvi u Poljskoj potreban takav šok”. Čudicki je za AP kazao da je nekada bio “duboko religiozan” i da je često sa roditeljima išao u crkvu. Međutim, kasnije je počeo da preispituje svoju vjeru da bi na kraju postao ateista i napustio crkvu zbog dubokog nepovjerenja prema toj instituciji.
Katolička crkva je dugo inspirisala poštovanje i divljenje u Poljskoj, a mnogi su je smatrali čuvarem poljske kulture i tradicije tokom perioda strane dominacije - od kraja 18. vijeka, kada je teritorija Poljske bila podijeljena između tri susjedne države više od 120 godina, pa sve do komunističke ere.
Prema Vojčehu Klimskom, sociologu sa Univerziteta kardinal Stefan Vizinski u Varšavi, masovnu sekularizaciju u Poljskoj su dugo sprečavala sjećanja na progon crkve za vrijeme komunizma i na podršku koju je ona davala disidentima.
Za starije Poljake, tvrdi Klimski, pokojni papa Jovan Pavle II i njegov doprinos okončanju komunizma su bili ključni. On je kazao da će se mlade generacije vjerovatno više fokusirati na sadašnje postupke crkve.
Dominikanski fratar Maciej Biskup koji upravlja jednim manastirom u Lođu, kazao je da je Poljska crkva treba da nauči kako da razgovara sa širim društvom.
On je u razgovoru za AP kao ključne razloge za nezainteresovanost Poljaka naveo neadekvatne odgovore crkvenih lidera na postupke vlade poput retorike protiv LGBTQ zajednice, kao i tendenciju sveštenika i biskupa da “propovijedaju umjesto da slušaju”.
“Oni se možda ne udaljavaju od duhovnosti ili potrage za bogom, već od jedne institucije za koju mnogi smatraju da je izgubila kredibilitet”, kazao je on. N. B.
Bonus video:
