Elis Vejdel, liderka njemačke desničarske populističke stranke Alternativa za Njemačku (AfD), bila je veoma srećna kada je vidjela rezultate izbora u Hesenu, dok je stajala na bini zajedno sa Robertom Lambrouom, vodećim kandidatom te stranke. “Na dobrom smo putu!”, kazala je svojim pristalicama.
Rezultati izbora bili su velika prekretnica za samu partiju. U nedjelju, glasači dviju saveznih država Njemačke otišli su na glasačka mjesta regionalnih izbora. I u Hesenu i u Bavarskoj, ekstremna desničarska stranka je ostvarila značajan pomak, zauzimajući u Hesenu drugo mjesto sa 18,4 odsto glasova, i treće, sa 14,6 odsto, u Bavarskoj. Oba rezultata su veća za više od četiri odsto od onih na izborima 2018. godine. Osim toga, ishod glasanja je pokazao da stranka Alternativa za Njemačku nije otišla u zaborav na teritoriji zapadne Njemačke, kako se to očekivalo u prvoj polovini 2022. godine. Tek u maju prošle godine AfD je izgubila mandate u parlamentu pokrajine Šlezvig-Holštajn.
No, daleko od toga da postane isključivo istočnonjemačka stranka, partija AfD se oporavila i posljednjih nekoliko nedjelja imala dobar rejting u anketama na nacionalnom nivou. Sada, nakon ovih pokrajinskih izbora u nedjelju, stranka je dokazala da je sposobna da rezultate iz istraživanja javnog mnjenja pretvori u uspjeh na izborima. Podrška od skoro 20 odsto koju je partija ostvarila na glasanju u Hesenu je najbolji rezultat koji je ikada postigla u zapadnim njemačkim pokrajinama. I to je odraz trenda širom Njemačke.
Rezultat glasanja je ostvaren u vrijeme kada službenici bezbjednosti Njemačke izdaju sve jasnija upozorenja o AfD-u. Ljetos, nakon posljednjeg partijskog kongresa stranke u Magdeburgu, Tomas Haldenvang, predsjednik Federalnog zavoda za zaštitu Ustava, Njemačke obavještajne agencije, upozorio je da uticaj antidemokratskih struja u Alternativi za Njemačku raste. Tokom tog kongresa, partijski funkcioneri su održali rasističke govore, širili desničarske ekstremističke teorije zavjere i koristili antisemitsku retoriku.
Međutim, činjenica da je stranka osumnjičena za desničarske ekstremističke sklonosti od strane vlasti ništa ne znači biračima partije Alternativa za Njemačku, kao što se vidi iz istraživanja u kojem su učestvovali birači AfD-a u Bavarskoj i Hesenu. Prema anketi koju je sproveo Infratest dimap u Bavarskoj, 85 odsto ispitanika složilo se sa sljedećom izjavom: “Ne dotiče me to što se funkcioneri stranke smatraju desničarskim ekstremistima, sve dok se bave pravim problemima”. U Hesenu je 80 odsto ispitanika izrazilo ovo mišljenje.
Moguće je da ta ravnodušnost djelimično proizlazi iz činjenice da se birači stranke takođe smatraju desničarskim ekstremistima. U istraživanju koje je sproveo Bertelsmen Stiftung uoči državnih izbora 2021, utvrđeno je da je 29 odsto birača desničarski ekstremisti. Nedavno je Infratest dimap utvrdio da je 27 odsto birača partije AfD-a desničarski ekstremisti, a da još 25 odsto njih pokazuje jasne desničarske sklonosti.
Istovremeno, može se reći da su se glasači u Njemačkoj već navikli na partiju i njenu politiku. Stručnjaci poput istraživača desničarskog ekstremizma Matijasa Kventa ističu da će zajednički glasovi desnog centra Hrišćanskih demokrata (CDU) i AfD-a, kao što je nedavno bilo u pokrajinskom parlamentu Tiringije, dovesti do dalje normalizacije stranke.
Kada pažljivije pogledamo tok i ishod izbora održanih prošlog vikenda, upečatljivo je to što je većina glasača AfD-a državne političke probleme stavila na zadnje mjesto. Sedamdeset devet odsto glasača partije u Bavarskoj izjavilo je da je glasanje u njihovoj pokrajini “poruka” njemačkoj saveznoj vladi. Sve u svemu rasprostranjeno je razočaranje vladajućom koalicijom u Berlinu, sastavljenom od socijaldemokrata lijevog centra, Zelenih i ekonomski liberalnih Slobodnih demokrata. U Hesenu, samo 28 odsto glasača kaže da su zadovoljni radom državne vlade.
Ipak, iako mnogi kažu da su rezultati izbora bili “poruka” vladi, ne treba zanemariti činjenicu da su mnogi glasači AfD glasali za desničarsku stranku iz svojih uvjerenja. AfD je tokom svih godina funkcionisanja razvio bazu glasača, ali je i efikasniji od drugih partija u mobilisanju svojih birača putem društvenih medija.
Ubjedljivo najvažnije pitanje za glasače AfD-a jeste migraciona politika. Devedeset i dva odsto glasača AfD-a u Hesenu složilo se sa izjavom: “Ja glasam za AfD kako bi vlada promijenila svoju politiku o azilu”. Za 51 odsto glasača, tema imigracije je odigrala glavnu ulogu u njihovom odlučivanju za koga će glasati.
Moguće je takođe da je partija stekla više glasova zbog toga što se o imigraciji dosta govorilo posljednjih nedjelja. Predsjednik demohrišćana (CDU) Fridrih Merc, s druge strane, pokrenuo je raspravu o iznosu socijalne pomoći koja se pruža odbijenim tražiocima azila.
Međutim, rast popularnosti AfD-a u anketama počeo je prošle jeseni, u vrijeme kada je njemačko stanovništvo bilo uznemireno zbog rata u Ukrajini, inflacije i zabrinut za snabdijevanje energentima.
Podrška od skoro 20 odsto koju je AfD dobila u Hesenu je najbolji rezultat koji je ikada ta partija postigla u zapadnim njemačkim pokrajinama i odraz je trenda širom Njemačke
Istraživanja pokazuju da su glasači AfD-a pesimističniji u sagledanju budućnosti od stanovništva u cjelini, te da su zabrinuti zbog gubitka svog društvenog statusa. U Hesenu, 90 odsto glasača AfD-a koji su učestvovali u anketi Infratest dimap kazali su da su uslovi života u Njemačkoj zabrinjavajući.
Oko 92 odsto ispitanika kazalo je da je zabrinuto zbog povećanog kriminala, a 93 odsto smatra da u državi ima “previše stranaca”. U nedavnom intervjuu za “Špigl”, politikološkinja Julija Rojšenbah opisala je kako AfD iskorišćava takve strahove građana. “Partijski funkcioneri redovno govore o navodnim vanjskim opasnostima koje bi ubrzale gubitak društvenog statusa pojedinaca, kao što su migracija, Evropska unija ili Stranka zelenih, koja navodno nastoji da uništi Njemačku”, rekla je Rojšenbah.
U svakom slučaju, funkcioneri partije Alternativa za Njemačku su u nedjelju veče shvatili da je njihova strategija ispravna. A s obzirom na rast partijske popularnosti na Zapadu, Vejdel očekuje da će njena stranka kasnije dobiti mjesto i u saveznoj vladi nakon državnih izbora na 2025. godine. Međutim, Vejdel nije otkrila koju partiju se nada da će pridobiti za koalicionog partnera.
Prevod: M. E.
Bonus video:
