Nedugo nakon smrti osnivača Sovjetskog Saveza 1924. godine, popularni književnik je tješio i oduševio ožalošćenu zemlju sljedećim riječima: “Lenjin je živio, Lenjin živi, Lenjin će živjeti”.
Vijek kasnije, nekada sveprisutna slika Vladimira Lenjina uglavnom je zanemarena u savremenoj Rusiji, uprkos toj čuvenoj rečenici revolucionarnog pisca Vladimira Majakovskog.
Mauzolej na Crvenom trgu, gdje počiva njegovo balzamovano tijelo u otvorenom sarkofagu, više nije obavezno odredište svojevrsnog hodočašća, već je postao mjesto kiča, otvoreno samo 15 sati nedjeljno. Mauzolej ima znatno manje posjetilaca od Moskovskog zoološkog vrta.
Bradato lice sa intenzivnim pogledom, koje je nekada bilo skoro neizbježno još uvijek posmatra prolaznike sa statua, ali mnoge od njih su postale mete šaljivdžija i vandala. Ona na Finskoj stanici u Sankt Peterburgu, koja obilježava njegov povratak iz izgnanstva, bila je na meti bombe koja je ostavila ogromnu rupu. Mnoge ulice i lokaliteti koji su nosili njegovo ime su preimenovani.
Ideologija koju je Lenjin zagovarao i proširio na ogromnu teritoriju je u drugom planu u savremenoj Rusiji. Komunistička partija, mada najveća opoziciona grupa u parlamentu, ima samo 16% mjesta i potpuno je u sjenci političke dominacije partije Jedinstvena Rusija predsjednika Vladimira Putina.
“Ispostavilo se da je Lenjin potpuno suvišan i nepotreban u savremenoj Rusiji”, kazao je za Konstantin Morozov iz Ruske akademije nauka.
Lider Komunističke partije Genadij Zjuganov priča kao da je Lenjin i dalje neprikosnoveni lider: “Sto godina od dana kada je njegovo veliko i dobro srce prestalo da kuca, počinje drugi vijek Lenjinove besmrtnosti”, kazao je on.
Što se Putina tiče djeluje da je on odlučan da drži Lenjina na distanci, čak ga i kritikuje.
U govoru tri dana prije invazije na Ukrajinu 2022, Putin je odbacio suvereni status te države kao nezakonitu zaostavštinu Lenjinove ere, kada je to bila zasebna republika unutar Sovjetskog Saveza.
“Sovjetska Ukrajina je nastala kao rezultat Boljševičke revolucije, a čak i danas se opravdano može nazvati Ukrajinom Vladimira Iljiča Lenjina. On je njen tvorac i arhitekta”, kazao je Putin.
U govoru godinu dana ranije, Putin je kazao da je pružanje Ukrajini i drugim republikama prava na secesiju podmetnulo “najopasniju bombu”.
Ipak nezavisno od primjedbi koje ima na te politike, Putin je očigledno itekako svjestan značaja koji Lenjin u emotivnom smislu ima kod mnogih Rusa, i ne podržava inicijative koje se povremeno pojavljuju za uklanjanje njegovog tijela iz mauzoleja.
“Mislim da ga treba ostaviti tamo gdje jeste, makar onoliko dugo koliko bude onih, a ima ih prilično, koji svoje živote, svoje sudbine kao i određena dostignuća sovjetske ere vezuju za to”, kazao je Putin 2019.
Takve veze mogu trajati decenijama. Istraživanje javnog mnjenja iz 2022. godine, koje je sprovela državna agencija VTsIOM, pokazalo je da 29% Rusa vjeruje da će uticaj Lenjina toliko splasnuti da će ga se za 50 godina sjećati samo istoričari. Međutim, ovaj procenat je za samo 10 procentnih poena niži u odnosu na deceniju ranije, što sugeriše da Lenjin i dalje ostaje važan.
Lenjinov uticaj na srce Rusije je i dalje dovoljno snažan da se prije tri godine Unija ruskih arhitekata povinovala pozivu javnosti i odustala od raspisivanja javnog poziva za predloge kako bi mauzolej na Crvenom trgu mogao biti preimenovan.
Lenjin je preminuo 21. januara 1924. godine u 53. godini nakon tri moždana udara. Njegova udovica Nadežda Krupskaja željela je da on bude sahranjen na konvencionalnom groblju.
Lenjinovi bliski saradnici mjesecima su strahovali od njegove smarti. Umjetnik Juri Anenkov, pozvan da uradi njegov portret u dači gdje je odmarao, kazao je da je imao “bespomoćni infantilni osmijeh čovjeka koji se vratio u djetinjstvo”.
Usljed tih bojazni, Josif Staljin je na jednom sastanku Politbiroa predočio predlog “pojedinih drugova” da Lenjinovo tijelo bude očuvano vjekovima, prema istorijskoj verziji koju prenosi ruska novinska agencija Tass.Ta ideja je uvrijedila Lava Trockog, Lenjinovog najbližeg saradnika, koji je to uporedio sa svetim relikvijama koje izlaže Ruska pravoslavna crkva - žestoki protivnik boljševika - koja “nema ništa zajedničko sa marksizmom”.
Međutim, Staljin, nekada učenik bogoslovije, shvatio je vrijednost sekularnog pandana svecu.
Moguće da su prevagu donijeli i vremenski uslovi. Navodno su temperature bile minus 30 stepeni Celzijusa kada je Lenjinovo tijelo bilo izloženo tokom bdenja u Moskvi, što je usporilo proces raspadanja i inspirisalo vlasti da hitro izgrade mali drveni mauzolej na Crvenom trgu i preduzmu dodatne napore da sačuvaju tijelo.
Kasnija modernistička verzija drevnih stepenastih piramida obložena crvenim kamenom otvorena je 1930. godine.
Do tada, Trocki je već bio prognan, a Staljin je u potpunosti kontrolisao vlast, poduprt odlučnošću da se predstavi kao apsolutno odan Lenjinovim idealima.
Na kraju, prema mišljenju pojedinih istoričara, kult “Lenjin poslije Lenjina” možda je djelovao više protiv Sovjetskog Saveza umjesto da ga ojača uspostavljanjem jednoumlja.
“Na mnogo načina tragedija SSSR-a počiva na činjenici da su sve naknadne generacije lidera pokušale da se oslone na određene “zaostavštine Lenjina”, naveo je Vladimir Rudakov, urednik žurnala “Istorik”.
Rudakov je rekao da je pjesma Majakovskog koja je proglasila Lenjinovu besmrtnost bila “oproštaj, ili čarolija, ili kletva”.
Oko 450 000 ljudi godišnje prođe pored Lenjinovog tijela što je oko trećine od broja koji posjeti Zooološki vrt i u žestokom je kontrastu u odnosu na sovjetsku eru kada su nepregledni redovi ljudi čekali na Crvenom trgu.
Počasna garda čije su rotacije fascinirale posjetioce uklonjena je ispred mauzoleja prije tri decenije. Na godišnjoj vojnoj paradi na Crvenom trgu, pogled na tu građevinu blokira tribina sa koje zvaničnici posmatraju slavlje.
Lenjin je i dalje tu, ali ga je teže vidjeti.
Prevod: N.Bogetić
Bonus video:
