Na sat vremena vožnje od moldavske prijestonice, u selu Bozeini, pravoslavni sveštenik Tudor Roman pali tri svijeće kod oltara u maloj seoskoj crkvi. “Molim se za oproštaj za grijehe patrijarha Kirila”, kazao je on.
Mnogi moldavski sveštenici smatraju da je poglavar Ruske pravoslavne crkve, patrijarh Kiril od Moskve - koji je ujedno i poglavar Moldavske pravoslavne crkve - krenuo putem zla.
U Rusiji religija se koristi kao sredstvo za opravdavanje rata u Ukrajini. I dok mnoge vjernike crkva ubjeđuje da su dio božjeg plana i da stoga ne treba da se plaše da stradaju u borbi za ruski svijet, cijena toga su desetine hiljada ukrajinskih i ruskih života.
“Ne ubij. Pravoslavna crkva ne može da opravdava ubistvo”, tvrdi Roman.
Međutim Kiril je od početka rata sve ekstremniji. U nedavnom saopštenju, kako se navodi u zvaničnom dokumentu iz centralne crkve, on je naveo da Rusija vodi “sveti rat” u Ukrajini, i da Rusija treba da pripoji ukrajinsku teritoriju.
Trenutno, pozicija crkve je da je “specijalna vojna operacija” u Ukrajini sveti rat za zaštitu ruskog svijeta od zlog zapada. “Rusija je tvorac, okosnica i branitelj ruskog svijeta”, navodi se u dokumentu koji je usvojen krajem marta.
Međutim, ruske pravoslavne crkve ne nalaze se samo u Rusiji - one postoje širom svijeta.
Poput Moldavije, crkva u Estoniji prolazi kroz moralno previranje - a tamo je dokument o “svetom ratu” kap koja je prelila čašu.
Uprkos tome što je jedna od najmanje religioznih država u današnjem svijetu, pravoslavlje ostaje najveća vjeroispovijest u Estoniji, što je rezultat značajnog učešća ruske populacije koja predstavlja oko 16 odsto od ukupnog broja stanovnika.
Ruska crkva ima preko 100 000 vjernika, a hram Nevski - glavna bogomolja - nalazi se odmah preko puta estonskog parlamenta u srcu Talina.
Međutim, vlasti sada preispituju da li je ta crkva u Estoniji prihvatljiva. “Najviši duhovni lider njihove crkve proglasio je sveti rat zapadu, uključujući i Estoniju. To je ravno podsticanju na terorizam - ukoliko bi na sličan način postupio neki islamski sveštenik, da li bismo to tolerisali? Sigurno ne”, kazao je estonski ministar unutrašnjih poslova Lauri Lanemets.
Ni on ne vjeruje da će Kiril promijeniti stav. “Upravo suprotno; oni postaju sve agresivniji tokom vremena, dok ruski narod mobilišu za agresiju Putinovog režima, što zahtijeva da agresija na Ukrajinu bude opravdana kao da služi “višoj svrsi”, kazao je on.
“To je narativ ekstremističke grupe, a ne crkvenog lidera”, kazao je Pavel Borseviči, još jedan pravoslavni sveštenik iz Moldavije.
U Moldaviji trenutno ima skoro 1000 ruskih pravoslavnih crkvi, a preko 90 odsto Moldavaca se predstavlja kao pravoslavni hrišćani.
Kiril je i dalje zvanično najviši duhovni lider za crkvu Svetog Dimitrija i Kišinjevu u kojoj služi Bolševiči - a ipak “ime patrijarha Kirila se ne pominje radnim danima u crkvi. Ljudi više ne mogu da tolerišu rusku crkvu, koja se pretvorila u sektu”, kazao je Borseviči.
Onda se postavlja pitanje zbog čega crkva Svetog Dimitrija i dalje potpada pod rusko vjersko rukovodstvo zajedno sa cijelom Moldavskom mitropolijom.
“Moramo ostati ujedinjeni nezavisno od svega. To je jedno od Hristovih učenja”, kazao je Borseviči. Umjesto toga on se nada da će Moldavska mitropolija predvoditi ujedinjene Moldavske pravoslavne crkve i Rumunske pravoslavne crkve.
Međutim, otac Roman, je odlučio da ne čeka. “Kada je rat u Ukrajini počeo, rekli smo: To je to”, prisjeća se on. On je okupio mještane i pozvao ih da preusmjere svoju odanost sa ruskog vjerskog vođstva na Rumunsku patrijaršiju, što je naišlo na široko odobravanje.
Od izbijanja opšteg rata u Ukrajini, preko 60 crkvi u Moldaviji je napravilo isti prelaz. Prema riječima Romana, mnogi žele takvu promjenu, ali su pod pritiskom da to ne učine.
“Na primjer, oni dolaze iz Moldavske mitropolije sa papirima i objavljuju da više nemate pravo da sprovodite službu, ili da više nijeste sveštenik za taj region”, kazao je on.
Zvanično Moldavska pravoslavna crkva i dalje je posvećena tome da ostane u nadležnosti Ruske patrijaršije, mada osuđuje ruski rat u Ukrajini.
U međuvremenu, Estonska pravoslavna crkva pod okriljem Moskovske patrijaršije takođe nastoji da se distancira od Kirilovih proratnih izjava. Ranije ove godine, bezbjednosna služba te zemlje proglasila je lidera njihove pravoslavne crkve, mitropolita Jevgenija Rešetnikova, prijetnjom za estonsku bezbjednost usljed čega mu nije produžena boravišna dozvola.
Lanemets, stoga, vjeruje da crkva više ne moža da bude pod Kirilovim rukovodstvom, a država sada planira da preduzme zakonske korake kako bi to promijenila.
On kaže da postoje dvije opcije: Ili da se pravoslavne crkve u Estoniji odvoje od Moskovske patrijaršije - kao što to trenutno rade crkve u Moldaviji - ili da država interveniše iz bezbjednosnih razloga i prekine aktivnosti Estonske pravoslavne crkve pod Moskovskom patrijaršijom kao organizacije.
U susjednoj Letoniji, na primjer, parlament je prošle godine odobrio zakonski amandman, proglasivši Letonsku pravoslavnu crkvu nezavisnom od vlasti ckrvi izvan Letonije.
Međutim, ostaje činjenica da u religijskom smislu takve odluke ne donose političari. I kao što se ispostavilo, Estonska pravoslavna crkva želi da nastavi da bude pod Ruskom patrijaršijom uprkos proratnim izjavama.
“Mi nijesmo odgovorni za riječi patrijarha”, kazao je estonski episkop Danijel od Tartua. On odbacuje dokument o “svetom ratu” kao nebitan.
Prema riječima Danijela, Kiril samo “griješi, što je svojstveno ljudima”. I prema njegovom mišljenju “promjena odanosti crkve zbog svake greške nije rješenje”.
Međutim, postoji još jedna opcija.
Vaseljenska patrijaršija je 2019. godine pružila autonomiju Pravoslavnoj crkvi Ukrajine. Predsjednik estonskog parlamenta Lauri Husar to vidi kao moguće rješenje za crkve u Estoniji - da dođu pod nadležnost Vaseljenske patrijaršije.
“Na kraju, ovo pitanje će biti riješeno kada Ukrajina pobijedi u ovom ratu, nakon čega će estonske crkve razmotriti svoju odanost”, kazao je on.
Prevod: N.B.
Bonus video:
