Ovo bi trebalo da bude prilika za Evropu. Kada se Džo Bajden povukao iz predsjedničke trke u SAD-u, u većini evropskih prijestonica osjećalo se olakšanje. Kako je podrška Bajdenu opadala, čak i unutar njegove stranke, komentatori - i lideri - širom Evrope postajali su sve više zabrinuti zbog mogućeg povratka Donalda Trampa u Bijelu kuću.
Oni se sjećaju četiri godine njegove predsjedničke vladavine. Između 2017. i 2021. godine, Tramp je kritikovao Evropu, posebno Njemačku. Kritikovao je NATO. Kritikovao je meku moć EU i njene vrijednosti. Mnogo više je preferirao lidere koji su branili konzervativne principe, koji su bili protiv imigracije i koji su branili nacionalni suverenitet. Viktor Orban iz Mađarske je bio, i jeste, jedan od njegovih velikih obožavalaca.
Olakšanje koje je Evropa osjetila zbog Bajdenovog povlačenja iz trke je pogrešno. Ishod izbora u SAD-u ostaje neizvjestan. I ponovo, bez obzira na ishod, Evropljani su nespremni za tektonske promjene koje će se dešavati u Sjedinjenim Državama.
Evropski lideri su imali mnogo upozorenja o neravnoteži u transatlantskim odnosima. Tramp je pojačao ono što su prethodne administracije govorile Evropi: da mora prestati da uzima američki bezbjednosni kišobran zdravo za gotovo. Mora više trošiti na odbranu i ozbiljno shvatiti sopstvenu bezbjednost. Mora prestati da besplatno koristi svog transatlantskog saveznika. Mora uskladiti svoju ekonomsku snagu sa političkim ambicijama.
Francuski predsjednik Emanuel Makron je razumio te poruke. Iznova i iznova, govorio je Evropljanima da budu spremni za "dan poslije". Makron nije bio apokaliptičan. U njegovim nedavnim govorima i intervjuima, upozoravao je na ranjivost Evrope u pogledu njenih vrijednosti, demokratije i Evrope kao ideje. Njegova implicitna poruka bila je da Evropa mora da se brani od unutrašnjih i spoljašnjih prijetnji i od političkih partija koje žele da ospore suštinsku arhitekturu EU. Nijedan drugi evropski lider nije bio toliko jasan i realističan pričajući o slabostima Evrope i o tome kako ona zatvorenih očiju ulazi u krize umjesto da štiti ono što Evropa - kao dio Zapada - predstavlja.
Zapad je ukorijenjen u demokratiji, slobodnim izborima, slobodi medija, vladavini prava, nezavisnom pravosuđu i odgovornosti. To je perspektiva i sistem koji je suprotan autoritarizmu. Da nije privlačan kao sistem, zašto bi ljudi širom svijeta protestovali za ljudska i građanska prava? Ova prava su univerzalna. Nisu zapadna izmišljotina, kako tvrde njihovi protivnici. Moraju se braniti, i to samouvjereno.
Odbrana onoga što Evropa i Zapad predstavljaju povezana je sa onim što se dešava u Sjedinjenim Državama. Kina izaziva američko vođstvo, posebno na Bliskom istoku. Rat Izraela protiv Hamasa nije ograničen na Gazu. Izraelski premijer Benjamin Netanjahu dugo je smatrao Iran najvećom prijetnjom svojoj zemlji. Njegova odluka da bombarduje ciljeve Huta, koje podržava Iran, u Jemenu signalizira šire, regionalne implikacije rata u Gazi. Obuzdavanje konflikta zahtijevaće vođstvo SAD-a i arapskih zemalja. Nemojte računati na EU. Ona je svedena na posmatrača u regionu. Umjesto toga, američke državne i odbrambene institucije će morati da posreduju iako će zemlja biti potpuno zaokupljena domaćim pitanjima.
Sa druge strane, Bajdenovo povlačenje iz predsjedničke trke obuhvata još jedan element ranjivosti Evrope. Bajden je posljednji istinski atlantistički predsjednik SAD-a. Njegova karijera, iskustvo u spoljnoj politici i njegove godine učinili su ga atlantistom koji je vjerovao u trajne veze između Sjedinjenih Država i Evrope.
Mlađa generacija nema to institucionalno pamćenje ili vezu sa Evropom. Te veze - koje su nakon 1945. godine simbolizovale multilateralne institucije predvođene SAD-om, poput NATO-a, Svjetske banke, Međunarodnog monetarnog fonda, Ujedinjenih nacija i svih njenih podređenih tijela - u lošem su stanju. Epoha poslije 1945. i poslije Hladnog rata, u kojoj je Zapad naivno vjerovao da može vječno prevladavati, se završava. Evropa nije spremna za ovo. Ni Evropa ni Sjedinjene Države ne modernizuju ove institucije. Kina, podržana Rusijom, pokušava da ih preoblikuje, zamjeni ili poremeti. Teško je vidjeti kako Evropa može odgovoriti.
Predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen želi da EU ima šefa za odbranu i politiku kolektivne potrošnje na odbranu. Za nju, rat Rusije protiv Ukrajine pokazuje zašto je to potrebno. Međutim, nisu sve članice uvjerene u to. Odbrana ostaje nacionalno i suvereno pitanje. Neke članice žele uniju koja će ukinuti pravo na veto i jednoglasnost u pitanjima spoljne politike. Žele više integrisanu Evropu umjesto EU koja zavisi od država članica.
U suštini, problem je Evropa. Dvadeset sedam članica EU se ne slaže oko pravca unije. Više političke i ekonomske integracije bi imalo smisla. Ali nekoliko zemalja želi da povrati više suvereniteta na račun jačanja Evrope i njene spremnosti za "dan poslije". Dok su Sjedinjene Države toliko fokusirane na 5. novembar, Evropa ima priliku da se istakne. Nažalost, sa izuzetkom oslabljenog predsednika Makrona, lideri u Evropi, posebno Njemačka, nemaju hrabrosti da objasne i urade ono što je potrebno.
Članak preuzet sa carnegieendowment.org
Prevod: S. Strugar
Bonus video:
