Na parlamentarnim izborima u Austriji u nedjelju prvi put bi mogla da pobijedi ultradesničarska Slobodarska partija (FPO), koristeći zabrinutost birača zbog migracija, inflacije, rata u Ukrajini i drugih briga nakon nedavnih uspjeha tvrde desnice po Evropi.
Lider FPO-a Herbert Kikl, koji je grub, provokativan i ima jednu od najnižih stopa podrške među vodećim austrijskim političarima, želi da postane novi austrijski kancelar. Bivši ministar unutrašnjih poslova koji je na čelu FPO od 2021, koristi izraz volkskanzler (narodni kancelar), koji su nacisti koristili za Adolfa Hitlera 1930-ih godina, mada on odbacuje to poređenje.
Za mjesto na čelu vlade, međutim, Kiklu će biti potreban koalicioni partner za većinu u donjem domu parlamenta.
Najnovija istraživanja javnog mnjenja ukazuju na tijesnu izbornu trku. FPO, koja je kritična prema islamu, ima podršku 27 odsto birača, konzervativna Austrijska narodna partija (OVP) kancelara Karla Nehamera 25 odsto, a Socijademokratska partija lijevog centra 21 odsto.
Ipak, Kikl je ostvario preokret od posljednjih izbora u Austriji 2019. godine. U junu je FPO tijesno pobijedila na nacionalnom nivou po prvi put na izborima za Evropski parlament, na kojima su i druge evropske partije krajnje desnice ostvarile uspjeh.
Na izborima 2019, podrška FPO pala na 16,2 pošto je skandal srušio vladu u kojoj je ta stranka bila manji koalicioni partner. Tadašnji vicekancelar i lider FPO Hajnc-Kristijan Štrahe podnio je ostavku nakon objavljivanja snimka u kome je navodno nudio usluge ruskom investitoru.
Krajnja desnica je iskoristila nezadovoljstvo birača zbog visoke inflacije, rata u Ukrajini i pandemije kovida-19, kao i zabrinutost zbog migracije. FPO, koju je 1950-ih osnovao bivši nacista, u predizbornom programu poziva na "remigraciju nepozvanih stranaca" i na postizanje "homogenije" nacije strogom kontrolom granica i suspendovanjem prava na azil putem "zakona o vanrednim situacijama".
Gernot Bauer, novinar austrijskog magazina Profil, kaže da se FPO pod Kiklovim vođstvom dodatno pomjerio udesno pošto Kikl odbija da eksplicitno distancira stranku od Identitarnog pokreta, panevropske nacionalističke i ultradesničarske grupe, piše Asošiejtid pres.
FPO se takođe zalaže za ukidanje sankcija Rusiji, kritikuje vojnu pomoć Zapada Ukrajini i želi da se povuče iz evropske inicijative Nebeski štit, projekta izgradnje evropskog sistema protivvazdušne odbrane koji je pokrenula Njemačka.
Kikl je pristalica teorija zavjere tvrdeći da je sredstvo protiv parazita "ivermektin" efikasno protiv kovida-19, kao i bivši predsjednik SAD Donald Tramp.
Andreas Babler, lider Socijaldemokrata, stranke koja je predvodila mnoge austrijske vlade nakon II svjetskog rata, isključio je mogućnost vladavine s krajnjom desnicom. Babler, koji je i gradonačelnik Trajskirhena, gdje se nalazi najveći austrijski prihvatni centar za izbjeglice, nazvao je Kikla "prijetnjom po demokratiju".
Rojters piše da Kikl ostavlja daleko ozbiljniji utisak od prethodnika poput Štrahea i Jerga Hajdera.
"On je veoma, veoma jasan i veoma fokusiran strateg, i kao što vidimo svakodnevno, on je veoma napadački orijentisan, čak i agresivan," rekao je politički analitičar Tomas Hofer.
Brojne krize, od pandemije preko ruske invazije na Ukrajinu do poskupljenja energenata, koštale su konzervativce podrške
Popularnost Nehamerove OVP, koja je trenutno u koalicionoj vladi sa Zelenima, opala je od 2019. Nahamer je tokom kampanje opisao stranku, koja je prethodnih godina zauzela čvrst stav prema imigraciji, kao "snažan centar" koji će garantovati stabilnost u vrijeme višestrukih kriza. Međutim, upravo su te krize, od pandemije preko ruske invazije na Ukrajinu do poskupljenja energenata koštale konzervativce podrške, prema mišljenju austrijskog politikologa Petera Filcmajera.
Pod njihovim vođstvom, inflacija u Austriji je porasla na prosječnih 4,2 odsto tokom prethodnih 12 mjeseci, iznad prosjeka u EU.
Vlada je takođe izazvala veliko nezadovoljstvo građana kada je 2022. postala prva evropska zemlja koja je uvela obaveznu vakcinu protiv korona virusa. Ta odluka ukinuta nekoliko mjeseci kasnije a da nije ni stupila na snagu.
Takođe, Nehamer je treći kancelar od prethodnih izbora, pošto je Sebastijan Kurc 2021. podnio ostavku zbog istrage o korupciji.
Filcmajer smatra da su nedavne poplave koje su pogodile Austriju i druge zemlje u centralnoj Evropi vratile temu životne sredine u izbornu debatu i pomogle Nehameru da malo smanji razliku između njegove partije i FPO, predstavljajući se kao "krizni menadžer".
AP ističe da je OVP jedini put ultradesnice do vlasti.
Nehamer je više puta odbacivao mogućnost ulaska u vladu koju predvodi Kikl, saveznik mađarskog premijera Viktora Orbana, opisujući ga kao ekstremističku prijetnju za bezbjednost i demokratiju. Ali nije isključio koaliciju sa FPO, što bi značilo da bi Kikl morao da odustane od pozicije u vladi.
Vjerovatnoća da Kikl pristane na takav dogovor ako pobijedi na izborima je veoma mala, ocijenio je Filcmajer.
Međutim, ako OVP pobijedi, prema njegovom mišljenju, koalicija između te dvije stranke bi bila moguća. Najvjerovatnija druga opcija bio bi savez OVP, socijaldemokrata i vjerovatno liberalne stranke Neos.
Bonus video:
