Kada je generalni direktor ruskog državnog gasnog giganta Gasprom, Aleksej Miler, prije 11 godina otvorio raskošnu zgradu u centru Sankt Peterburga, namijenjenu izvoznom ogranku kompanije, predvidio je budućnost finansiranu evropskom prodajom.
“Ovo je simbolično”, rekao je tada, misleći na moderne nove kancelarije u najevropskijem gradu Rusije. “Evropa će sve više zavisiti od ruskog gasa.”
Umjesto toga, ove luksuzne kancelarije postale su simbol brzog pada Gasproma, koji je gotovo u potpunosti izgubio evropska tržišta nakon što je rat u Ukrajini prekinuo veze Rusije sa Zapadom, piše agencija Rojters.
Suočena s gubicima od više milijardi dolara i očajnički tražeći uštede, kompanija sada razmatra prodaju palate, zajedno s drugim luksuznim nekretninama koje posjeduje, prema riječima jednog rukovodioca Gasproma i još jednog izvora upoznatog s internim diskusijama u kompaniji.
Gasprom je ruska kompanija koja je vjerovatno najteže pogođena međunarodnim sankcijama uvedenim nakon ruske invazije na Ukrajinu prije tri godine. Mada je ruska ekonomija pokazala otpornost, u više industrija sve su vidljiviji znakovi pritiska.
Broj zaposlenih u Gasprom eksportu, nekada najprofitabilnijem ogranku kompanije koje je više od pola vijeka nadgledalo prodaju sovjetskog i ruskog gasa Evropi, smanjen je na svega nekoliko desetina radnika, kazali su izvori za Rojters.
To je veliki pad u odnosu na 600 zaposlenih prije pet godina, kada je izvoz ruskog gasa u Evropu bio na vrhuncu.
Bez evropske prodaje, preostali radnici sada su uglavnom fokusirani na sudske sporove sa bivšim kupcima iz EU, rekli su izvori za Rojters. Gasprom eksport je sada “samo ljuštura”, rekao je jedan od izvora za Rojters.
Aleksej Grivač, iz ruske organizacije Nacionalni fond za energetsku bezbjednost, izjavio je da će se Gasprom u bliskoj budućnosti manje baviti luksuzom, a više dovođenjem gasa u ruska domaćinstva.
“Gasprom je sada preuzeo društvenu ulogu gasifikacije i osiguravanja stabilnog snabdijevanja ekonomije i stanovništva gasom po niskim regulisanim cijenama”, rekao je on.
Rojters je za ovu priču razgovarao sa tri rukovodioca i još šest bivših i sadašnjih zaposlenih, kako bi prikazao duboke promjene u nekada najvrednijoj ruskoj kompaniji. Svi su tražili da ostanu anonimni iz straha od posljedica.
Veliki rezovi
Problemi Gasproma sežu daleko izvan izvoznog sektora, kazali su zaposleni. Dva izvora su rekla za Rojters da je Miler sada odobrio planove za otpuštanje 1.500 radnika u sjedištu matične kompanije u Rusiji i najvišem neboderu u Evropi, Lahta Centru, takođe u Sankt Peterburgu.
Otpuštanja u sjedištu Gasproma još nisu zvanično objavljena, ali je osoblju naloženo da pripreme individualne prezentacije o tome zašto bi trebalo da zadrže svoj posao, kazao je jedan od izvora. Zaposleni su, kako je rečeno, dobili zadatak da napišu opis svojih radnih zaduženja.
Prema izvoru, proces bi trebalo da bude završen u roku od nekoliko nedjelja.
Smanjenja obuhvataju oko 40% osoblja u sjedištu Gasproma, ali predstavljaju mali dio njegove radne snage od pola miliona zaposlenih širom Rusije.
Menadžment je pogrešno procijenio koliko će evropske prestonice biti odlučne, prema riječima jednog od rukovodilaca, koji je rekao da se unutar kompanije smatralo da će se Evropa brzo vratiti i “moliti” za nastavak isporuka ruskog gasa. Uprkos ekonomskoj šteti usljed viših troškova energije, EU nije povukla sankcije. “Ispostavilo se da smo pogriješili”, rekao je rukovodilac.
Američki izvoznici gasa brzo su se prilagodili kako bi zamijenili ruski gas u Evropi. SAD su postale najveći izvoznik LNG-a na kontinent, sa trostruko većim isporukama od 2021. godine. Evropa i dalje kupuje ruski tečni prirodni gas (LNG) koji stiže morem, ali uglavnom od Gaspromovih konkurenata, poput Novatekove Yamal LNG fabrike.
Evropska unija planira da okonča upotrebu ruskih fosilnih goriva do 2027. godine, a ukupna potrošnja gasa u EU opala je djelimično zbog prelaska na obnovljive izvore energije.
Prošle godine, Gasprom je prijavio neto gubitak od 7 milijardi dolara za 2023. godinu, što je prvi gubitak od 1999. godine, kada je Putin došao na vlast. U prvih devet mjeseci 2024. godine, kompanija je ponovo zabilježila pad, pokazuju dostupni podaci.
Menadžment je pogrešno procijenio koliko će evropske prestonice biti odlučne, prema riječima jednog od rukovodilaca, koji je rekao da se unutar kompanije smatralo da će se Evropa brzo vratiti i "moliti" za nastavak isporuka ruskog gasa
Nekoliko mjeseci nakon što je objavila godišnji gubitak, Gasprom je prošle godine najavio prodaju portfelja luksuznih nekretnina, uključujući poznate luksuzne hotele u Moskvi i u Jermenskoj Dolini Cvijeća.
Gasprom ima dugu istoriju ulaganja u luksuzne nekretnine, koje koristi za nagrađivanje zaposlenih odmorima, kao i za održavanje konferencija i događaja, uključujući Olimpijske igre 2014. godine.
Uzdaju se u Trampa
Povratak Donalda Trampa u Bijelu kuću pomogao je da se cijena akcija Gasproma oporavi na oko 180 rubalja, u nadi da bi brz mirovni sporazum o Ukrajini mogao dovesti do obnove izvoza u Evropu, navodi se u izvještaju Alfa banke prošlog mjeseca.
Međutim, malo je znakova da će se kontinent ponovo brzo vezati za ruski gas, uprkos izvještaju Fajnenšl tajmsa da dugogodišnji saveznik Putina lobira u SAD kako bi investitorima bilo dozvoljeno da ponovo pokrenu projekat gasovoda Sjeverni tok 2 vrijedan 11 milijardi dolara, koji je prenosio gas iz Rusije do Njemačke. Njemačka je poručila da će se držati svoje politike energetske nezavisnosti od Rusije.
Čak i kada bi postojala želja za ponovnim pokretanjem, Sjeverni tok 2 nije u funkciji i djelimično je oštećen.
Sedrik Kremers, izvršni potpredsjednik za integrisani gas u kompaniji Šel, rekao je krajem februara na Međunarodnoj nedjelji energetike u Londonu, odgovarajući na pitanje o mogućem povratku ruskog gasovoda u Evropu: “To zavisi od mnogo faktora”. Naveo je više arbitražnih sporova sa Gaspromom i postavio pitanje: “Da li će kupci i Evropa i dalje željeti istu zavisnost od ruskog gasa?”
Udio Gasproma na tržištu EU smanjio se na 7% sa više od 35% prije uvođenja sankcija EU, pokazuju podaci Evropske komisije. Njegova tržišna kapitalizacija u srijedu iznosila je oko 46 milijardi dolara, što je daleko od rekordnih 330,9 milijardi dolara iz 2007. godine, prema podacima Moskovske berze, Gazproma i proračunima Rojtersa.
“Država u državi”
Dok se kompanija prilagođava svojoj novoj ulozi kao domaći snabdjevač gasom, visoke ambicije generalnog direktora Alekseja Milera su osujećene. Još 2007. godine, Miler je izjavio da će tržišna kapitalizacija kompanije jednog dana dostići bilion dolara.
U to vrijeme, to je izgledalo moguće. Rusija posjeduje petinu svjetskih rezervi gasa, što je Gasprom činilo najvećom kompanijom za prirodni gas na svijetu po zalihama.
Na svom vrhuncu, Gasprom - koji je nastao iz sovjetskog Ministarstva gasne industrije - generisao je prihode koji su činili više od 5 procenata ruskog godišnjeg bruto domaćeg proizvoda od 2 biliona dolara.
Kompanijom već 24 godine upravlja Miler, blizak prijatelj Vladimira Putina još iz perioda kada je ruski predsjednik bio gradonačelnik Sankt Peterburga 1990-ih. Miler je od 2018. na meti američkih sankcija, usljed čega je američkim građanima i entitetima zabranjeno bilo kakvo poslovanje s njim.
Gasprom kontroliše čitave gradove u Sibiru i Arktiku, poput Nadima, gdje desetine hiljada zaposlenih i njihovih porodica zavise od njega kao jedinog poslodavca. Jurij Šafranik, ruski ministar goriva i energetike od 1993. do 1996. godine, izjavio je za Rojters 2023. godine da je Gasprom bio “država u državi”.
Kina je prevelik zalogaj
Dok su izvoznici ruske nafte uspjeli da preusmjere isporuke ka Aziji, gasna industrija se suočava s ograničenjima u infrastrukturi i tržišnim uslovima, što čini Putinove dugoročne planove za preorijentaciju ka Kini veoma neizvjesnim.
Mada postoje planovi za izgradnju novih gasovoda ka istoku, čak i najambiciozniji projekti neće moći da nadoknade gubitak od nekadašnjih 180 milijardi kubnih metara godišnjeg izvoza u Evropu.
Trenutno, jedini aktivni gasovod ka Kini, Snaga Sibira, može da transportuje 38 milijardi kubnih metara godišnje, dok je manji gasovod od Sahalina ka Kini u izgradnji, sa planiranom kapacitetom od 10 milijardi kubnih metara do 2027. godine.
Iako se pregovara o trećem gasovodu, Snaga Sibira 2, koji bi mogao da transportuje 50 milijardi kubnih metara, pregovori su usporeni zbog razlika u cenama. Čak i ako se brzo izgradi, prihodi od izvoza gasa mogli bi značajno pasti - do 80% u odnosu na 2022. godinu, kada su dostigli rekordnih 165 milijardi dolara.
Bonus video:
