Ogromna vojna mobilizacija Moskve očigledno nije usmjerena samo na Ukrajinu. Ako Vladimir Putin ne prihvati prekid vatre sa značajnim bezbjednosnim garancijama, kraj rata neće biti na vidiku. Ako išta, mogli bismo vidjeti proširenje ruske agresije izvan Ukrajine. Sumorna realnost je da se Evropa i dalje suočava da neviđenom prijetnjom, i bez obzira na znake napretka za Ukrajinu na pregovorima u Džedi, mi se s tom prijetnjom suočavamo sami.
Još gore, sada moramo da se suočimo s njom dok SAD rade protiv nas. Vladimir Putin i Donald Tramp izgleda dijele isti plan: režim sličan višijevskom u Ukrajini i evropski kontinent podijeljen na sfere uticaja koje bi Rusija, SAD (i možda Kina) mogle da kolonizuju i eksploatišu. Većina evropske javnosti to osjeća. Kritična masa evropskih lidera to takođe razumije. I oni počinju da djeluju.
Njihov odgovor postavlja temelje za drugačiju Evropu od one koju poznajemo decenijama - Evrope koja je izgrađena u mirnodopskim uslovima. Ta Evropa je interno osigurala mir (uglavnom kroz tijesnu ekonomsku i monetarnu međuzavisnost). Spolja, njenu bezbjednost je u velikoj mjeri garantovala Amerika putem NATO-a. Kroz ovaj odbrambeni savez, evropske zemlje su djelovale kao lojalni transatlantski saveznici. Dozvolile su Vašingtonu da ubira velike koristi iz tog sporazuma, počevši od američke vojne industrije. Evropljani su takođe poslušno slijedili Vašington u njegovim ludostima, poput invazije na Irak 2003. godine radi svrgavanja Sadama Huseina.
Tokom tog perioda, EU je mogla sebi da priušti da bude spora i glomazna; nije bilo žurbe. Bilo je mudrije strpljivo graditi "zajednički evropski dom", postepeno ispreplitati zajedničke interese i vjerovati da će se zajednički evropski identitet polako oblikovati.
Međutim, rat u Evropi i nepouzdanost SAD kao saveznika znače da moramo prihvatiti da su Evropa nakon 1945. i Evropa nakon 1989. godine nestale.
Rađa se nova Evropa; i lakše je reći šta ona nije nego šta jeste. Ona nije EU - ili bar ne ona kakvu smo dugo uzimali zdravo za gotovo. Unija od 27 država jednostavno nije sposobna da donosi odluke brzinom i sa ambicijom potrebnom da se suoči s dramatičnim, egzistencijalnim, životno važnim i brzo promjenljivim geopolitičkim i bezbjednosnim izazovima s kojima se njeni građani suočavaju. Štaviše, EU sada uključuje trojanske konje poput Viktora Orbana iz Mađarske i populističkog nacionaliste Roberta Fica, premijera Slovačke, koji očigledno rade u korist Putinove Rusije i Trampovih Sjedinjenih Država.
Zato smo svjedoci kako evropski lideri poput Emanuela Makrona i Kira Starmera preuzimaju vodeće uloge, prelazeći u krizni režim, sazivajući hitne samite u svojim prijestonicama, pažljivo sastavljajući spisak pozvanih. Ali evroskeptici, uključujući one u Trampovoj administraciji koji se nadaju da to znači da je disfunkcionalna EU skrajnuta i učinjena nebitnom, potpuno su u zabludi.
Evropa koja se rađa nije u potpunosti odvojena od EU. Institucije u Briselu, a posebno Evropska komisija, izvršno tijelo bloka, duboko su uključene u izgradnju nove Evrope. Ključno ublažavanje fiskalnih pravila evrozone, dogovoreno prošle sedmice kako bi se omogućilo masovno povećanje potrošnje za "naoružavanje Evrope", uspostavljanje novih finansijskih instrumenata za podršku evropskoj odbrani, dovršavanje jedinstvenog tržišta EU i zalaganje za mnogo veći zajednički budžet EU, bolje prilagođen strateškim prioritetima kontinenta - osiguraće da institucije u Briselu zadrže kontrolu. Nije ni čudo što Tramp pažljivo izbjegava da se upusti u razgovor sa Ursulom fon der Lajen. Upravo zato što Komisija i dalje ima značaj.
Nova Evropa takođe nije ni NATO. Ne zato što su se Evropljani okrenuli protiv njega, već zato što su to učinile Sjedinjene Države. SAD trenutno imaju više od 100.000 vojnog osoblja raspoređenog u Evropi, 10.000 samo u Poljskoj, sa 40 vojnih baza širom kontinenta. Vjerovatno ćemo vidjeti djelimično (ili čak potpuno) povlačenje američkih snaga iz istočne Evrope, a možda i šire.
Imamo Evropu koja jeste i nije EU; koja jeste i nije NATO - to je "koalicija voljnih", ujedinjena zajedničkim osjećajem prijetnje, hitnosti i svrhe, ali koja ne može imati jednog lidera
A s obzirom na to da se atlantski savez oslanjao na povjerenje i uvjerenje, kako među saveznicima tako i među protivnicima, da je član 5 NATO ugovora (koji kaže da je napad na jednog napad na sve) zaista važio, današnje pitanje glasi da li NATO još uvijek postoji. Tokom posljednje decenije, u najmanju ruku, postojala je određena sumnja da li bi SAD zaista branile neku malu evropsku zemlju u slučaju napada. Ali ta sumnja je ipak bila dovoljna da djeluje kao faktor odvraćanja. Danas, da li uopšte postoji ikakva sumnja da Tramp ne bi pritekao u pomoć čak i ako bi neka mala (ili velika) evropska zemlja bila napadnuta?
Međutim, nova Evropa koja se rađa ne može se jednostavno opisati kao "ne NATO". NATO članice van EU igraju ključnu ulogu. Prije svega Velika Britanija, ali i Norveška, Kanada i Turska, od koji e očekuje da pomognu u pružanju bezbjednosnih garancija za Ukrajinu. Na različite načine, sa različitim političkim senzibilitetima i čak interesima, svi oni dijele osjećaj da zbližavanje Putina i Trampa u vezi s Ukrajinom (i šire) predstavlja prijetnju.
Dakle, imamo Evropu koja jeste i nije EU; koja jeste i nije NATO - to je "koalicija voljnih", ujedinjena zajedničkim osjećajem prijetnje, hitnosti i svrhe, ali koja ne može imati jednog lidera.
Lider jedne zemlje nikada ne bi bio prihvaćen od strane drugih u koaliciji, dok bi simbolična figura institucije, bilo da je riječ o EU ili NATO-u, na kraju predstavljala neke, ali ne sve zemlje koje su uključene.
Ovo je nova Evropa, koju koordinišu lideri poput Makrona, Starmera, budućeg njemačkog kancelara Fridriha Merca i Donalda Tuska iz Poljske. Oni dijele iste percepcije prijetnji i odlučnost da ih rješavaju. Na kraju krajeva, evropske zemlje zajedno su među najbogatijima i najmoćnijima na svijetu. Evropska komisija, na čelu sa Fon der Lajen, može, hoće i mora igrati ključnu ulogu podrške. Spasavanje Ukrajine je neophodan uslov za obezbjeđenje Evrope. Mogu li uspjeti? Ako uspiju da prikupe makar djelić strateške vizije Vinstona Čerčila, hrabrosti Volodimira Zelenskog i nade Baraka Obame, onda - da, oni mogu.
Autorka je kolumnistkinja "Gardijana"
Prevod: A. Š.
Bonus video:
