Gruzijski stav prema Josifu Staljinu dosljedno je protivrječan.
Sukob oko ogromnog spomenika u njegovom rodnom gradu, Goriju, koji su okupirali Rusi 2008. godine, postao je ilustracija nacionalne šizofrenije.
Nekim Gruzijcima se ne sviđa što u centru Gorija postoji Staljinov muzej.
Genati, turistički vodič iz Tbilisija, gruzijske prijestonice, ne voli da ulazi tamo. “Ovdje mi se baš i ne dopada,” kaže on.
“Osećam se čudno na ovom mjestu.” Ipak, muzej je tamo, u sred ove male zemlje na Kavkazu, manje – više isti onakav kakav je zamišljen prije 62 godine. Kako je prvobitno bio nazvan kao Istorijski muzej, neki su posumnjali u njegovu pravu funkciju, pošto je Josif Staljin odabrao da se muzej sagradi pored skromne kuće od cigala u kojoj je on rođen – a koja je fino očuvana i zaštićena elementima bombastičke kamene skulpture.
Ovih dana, muzej izgleda više kao veliko, pomalo bajato svetilište.
Staljinova životna priča je ispričana kroz organizovane hronološke detalje sa uvećanim fotografijama, dugim naslovima, kao i nizom relikvija – tu su naškrabana poezija iz tinejdžerskih dana, kofer mladog revolucionara koji je nosio prilikom bijega iz sibirskog zatvora, komadi namještaja i državni pokloni iz raznih krajeva svijeta zaključno sa krajem Drugog svjetskog rata.
Vrhunac izložbe nalazi se u kružnoj prostoriji u kojoj je samo jedan predmet – jedan od originalnih Staljinovih posmrtnih maski, koja stoji na uzdignutom stubu iza koje je red drugih stubova.
Ulazeći u prostoriju, osjećate se kao da ste uvučeni u maglovito prisustvo natprirodnog. “Plašio sam se ove zgrade kada sam bio dijete i to zbog ove maske,” kaže Tamar, dvadesetdvogodišnji student umjetnosti iz Gorija. “Ali, sada, ovaj muzej za mene je samo kič.”
Falsifikovanje istorije
Imajući u vidu ove averzije, čini se čudnim što je muzej i dalje ovdje.
Prozapadnjačka vlada predsjednika Mikaila Sakašvilija, koja je došla na vlast 2004. godine, napravila je nekoliko demonstrativnih pokušaja da “ukloni Staljina” iz Gorija. Godine 2010. na muzeju je visio natpis koji je muzej karakterisao kao falsifikat istorije.
“Muzej je tipičan primjer sovjetske propagande, a namjera mu je da legitimiše najkrvaviji režim u istoriji."
Postojali su planovi da se Staljinov muzej pretvori u Muzej staljinizma, isticanjem žitije o Staljinovim žrtvama sa eksponatima – milionima koji su ubijeni u čistkama i gulazima, kao i žrtvama gladi tokom njegovom režima koji je trajao tri decenije. Međutim, ovi napori su naišli na podijeljena mišljenja, a usprotivilo im se i osoblje muzeja.
Otprilike u isto vrijeme, državni kranovi preko noći su uklonili ogromni Staljinov spomenik visok šest metara, koji je stajao ispred gradske kuće u Goriju. Ovaj potez je izazvao bijes među stanovnicima Gorija – 5.000 njih je bilo dovoljno besno, da su potpisali peticiju za vraćanje spomenika.
Regionalni parlament stao je na njihovu stranu i decembra 2012. glasao da se masivna metalna verzija originalnog “čovjeka od čelika” vrati u njihov grad.
Krajem jula ove godine, federalna vlada koju sada kontrolišu Sakašvilijevi rivali –složila se i gruzijski ministar kulture je najavio vraćanje spomenika do 21. decembra, kada je Staljin rođen.
Mikail Sakašvili (FOTO: Beta/AP)
Šizofrenija
Afera o statui u Goriju i zbunjenost oko restauracije muzeja ilustruju bizarni šizofreni stav, koji moderna Gruzija ima prema njenom najčuvenijem sinu.
“Staljin je bio drugi bog narodu, kao i meni”, dodaje vozač taksija
Karnegijeva fondacija za međunarodni mir je detaljno analizirala ovaj slučaj u izvještaju koji je objavljen marta ove godine i naslovljen kao “Staljinova slagalica: Dešifrovanje post-sovjetskog javnog mnjenja”.
Istraživanje pokriva nekoliko bivših sovjetskih republika i izvodi sljedeći zaključak: “Neki od rezultata su šokantni. Cifre koje najviše zabrinjavaju dolaze možda iz Staljinove domovine, Gruzije. Vanserijskih 45 procenata Gruzijaca imaju pozitivan stav prema diktatoru, a 68 odsto ga naziva “mudrim vođom”.
Ovo može da se potvrdi na ulicama Gorija. “On je bio veoma poznata osoba”, jedna starija gospođa koja se šetala kroz muzej kaže za Dojče vele.
“Ne sviđaju mi se sadašnji političari u Gruziji.”
“Staljin je bio drugi bog narodu, kao i meni”, dodaje vozač taksija.
“Zato što su, na primjer, ljudi koji su bili veoma siromašni i nisu mogli da se obrazuju – to ipak mogli da urade u socijalističko doba.” Upitan o čistkama i brojnim ljudima koje je Staljin ubio, vozač odgovara samo “da je to bilo neophodno”.
Emotivni prema Staljinu
“Očigledno je da nam se ne dopada što ljudi u Gruziji i dalje gaje emocije prema Staljinu,” kaže Tomas de Val, stariji analitičar u Karnegijevoj fondaciji i jedan od autora “Staljinove slagalice”.
On ističe da su čak i Sakašvilijevi pokušaji “destaljinizacije” bili dovoljno izvještačeni: “Malo je problematično nazvati te poteze programom destaljinizacije. To je bilo čisto uklanjanje simbola Staljina, ali nije došlo do podsticanja nikakve vrste javnih rasprava o njemu.”
Gruzijska nestabilna veza sa Rusijom igra veliku ulogu u ovome. Iako se Staljin pobrinuo da Gruzija bude dio Sovjetskog saveza, za Gruzijce pravi neprijatelj bili su Rusi. Tokom sovjetskog perioda, Staljin je u neku ruku bio njihov “čovek iznutra”.
Gruzijski analitičar, Laša Bakradze, je to uredno iznio u Karnegijevom izveštaju: “Gruzijci su napravili sirovu razmjenu: Rusi nas “imaju tamo gdje su nas i htjeli, ali naš dečko ima njih”. ”
Čerčil, Ruzvelt i Staljin (FOTO:wikimedia.org)
Bombardovanje Gorija
Ova tenzija postoji u gruzijskoj politici čak i danas. Prije pet godina, avgusta 2008. godine, Rusija je bombardovala i na kratko okupirala Gori tokom rata koji je trajao mjesec dana oko odmetnute pokrajine, Južne Osetije. Najmanje 60 gruzijskih civila je ubijeno, na desetine ih je povrijeđeno.
Nevladina organizacija za ljudska prava, “Human Rights Watch”, optužila je Rusiju za neselektivnu primjenu kasetnih bombi u ovom gradu, a Rusija je ovu optužbu odbacila.
Predsjednički izbori u Gruziji će se održati na jesen, sa Sakašvilijem koji će se suočiti sa borbom da zadrži ono malo moći koja mu je preostala
Nakon toga, Sakašvilijeva vlada odmah je dodala ove navodne zločine u svoju sopstvenu istoriju ruske agresije, dodajući informaciju o ratu 2008. u svoj “Muzej sovjetske okupacije” u Tbilisiju – drugoj strani Staljinovog muzeja u Goriju, koji nudi pojednostavljenu priču o ruskom kolonijalizmu. “Sakašvilijeva vlada je uradila ovo na veoma izvještačen način. Oni su to jednostavno uvrstili u sopstvenu političku agendu”, kaže de Val.
Sve ovo, prema de Valovim rečima, ima malo uticaja na moć Staljinovog mita u Gruziji. “Ne mislim da je rat 2008. zaista napravio razliku”, kaže on. I dalje je moguće istovremeno biti protiv sovjetske ideologije i podržavati Staljina.
Predsjednički izbori u Gruziji će se održati na jesen, sa Sakašvilijem koji će se suočiti sa borbom da zadrži ono malo moći koja mu je preostala. Njegova partija pretrpjela je poraz na parlamentarnim izborima prošle godine.
Stvar koju je vjerovatno do sada naučio jeste da petljanje sa mitom o Staljinu i dalje ne nosi pobjedu na izborima.
Galerija
Bonus video:
