„Molim vas isključite mikrofon“, glasi poruka preko ekrana tokom video konferencije. To što su u sastanku učestvovali francuski predsjednik i njemačka kancelarka, zajedno sa još 25 šefova vlada u EU, ne znači da su zaštićeni od uobičajenih užasa rada na daljinu. Loše veze, žalopojke dok je mikrofon ugašen i nimalo laskavi uglovi snimanja sada su sastavni dio vrha evropske politike, kao i svakog poslovanja u vrijeme koronavirusa. Mjere zabrane kretanja širom Evrope uništile su način na koji je EU navikla da posluje, i to upravo u trenutku kada se kontinent bori da izađe na kraj sa pandemijom i spriječi ekonomsku depresiju.
Ukoliko biste htjeli da namjerno napravite tijelo za širenje koronavirusa, onda biste smislili nešto veoma slično EU. Stalni protok diplomata koje dolaze u Brisel, gdje se zatvaraju u zagušljive prostorije kako bi postigli dogovore, da bi se onda avionom vratili kući. Svakog mjeseca, hiljade njih prelaze besmisleni put između Brisela i Strazbura - oko 430 kilometara - kako bi prisustvovali plenarnim sjednicama Evropskog parlamenta. Lobisti i pratioci iz cijelog svijeta dolaze kako bi izrazili poštovanje zvaničniku komisije ili predsjedavajućem parlamentarnog odbora koji u tom trenutku određuje regulatornu sudbinu njihove industrije. Kovid-19 je zaustavio tu vrtešku, okrenuvši naopačke društvene norme i životne prakse u briselskom mjehuru.
To se najviše odnosi na sami vrh organizacije. Evropski savjet je mjesto gdje se 27 lidera bloka okuplja kako bi riješili najteža politička pitanja. Prvobitno zamišljen kao prilika za ćaskanje muškaraca (bile su 1970) koji upravljaju Evropom i dalje ima karakteristike ležernog kluba, tvrdi Luk van Midlar, autor djela „Alarums and Excursions“, koje se bavi načinom na koji EU funkcioniše u krizama.
U normalnim vremenima, lideri koriste samite kako bi otvoreno razgovarali u skoro potpunoj privatnosti, u društvu samo šačice javnih službenika. Evropski samiti su kombinacija psihijatrijskog kauča, na kojem lideri dijele svoje političke strahove sa nekolicinom kvalifikovanih da saosjećaju sa njima, i borbene arene, gdje pokušavaju da raskrvare jedni druge.
Sve to se promijenilo. Sada redovni sastanci liče na beskrajno saopštavanje rezultata takmičenja za pjesmu Evrovizije, samo što su ovdje državni lideri umjesto trećerazrednih slavnih ličnosti, žali se jedan posmatrač. Monolozi su zamijenili dijaloge. Kompromis je teško postići tokom konferencijskog poziva. Obično, veliki preokreti se dešavaju izvan glavne prostorije, na osami. Na tim malim sastancima manipuliše se tekstovima i hrani ego. (U međuvremenu svi lideri kojima nije pretjerano stalo do ishoda nadoknađuju zapostavljeno štivo ili spavaju). Upravo na ovim sastancima na marginama dogodili su se nadramatičniji trenuci u EU. Na vrhuncu grčke krize, u ljeto 2015, Donald Tusk nije dozvolio Angeli Merkel i tadašnjem grčkom premijeru Aleksisu Ciprasu da napuste sastanak bez dogovora. U eri „Zoom diplomatije - nazvane po aplikaciji za video-konferencije - takvi proboji su mnogo teži, zbog čega je kako kažu diplomate napredak spor.
Sada je očigledno užasan trenutak za metiljavu diplomatiju. U predstojećim nedjeljama, evropski lideri moraju da sastave ekonomski paket spasa, analizirajući gomilu skraćenica dok barataju milijardama eura. Mješavina visoke politike i malih detalja je opasna. Greška jednog lidera mogla bi nagovijestiti raspad eurozone. Čak i najmanja greška mogla bi brzo prekratiti jednu političku karijeru. Takvi pregovori su dovoljno teški uživo, a kamoli sada kada je preko puta njih lice na ekranu sa - kao što je to slučaj sa premijerom Luksembruga - velikom slikom kutije čipsa u pozadini.
Blizina je oružje u Briselu, gdje sastanci traju do ranih jutarnjih sati u nadi da će doći do pomaka. Takvi kasni finiši su prednost a ne mana evropskih skupova, gdje nedostatak sna djeluje kao jedna vrsta dobroćudnog mučenja. Čak se i obični zakoni usvajaju na taj način, dok zvaničnici iz država članica i evropski poslanici pregledaju svaki detalj u finalnoj fazi zakonodavnog procesa do duboko u noć na takozvanim trilateralnim sastancima.
Sale za sastanke bez prozora djeluju kao privremena zatvorska ćelija na način na koji to video-konferencije nikada neće moći. Takođe, tokom sastanaka uživo u Briselu nacionalni problemi djeluju daleko, tvrdi Van Midlar. Evropski lideri imaju prostora da razmišljaju o svijetu izvan svoje domovine. Teško je napraviti takvu distancu tokom video poziva.
Politika je lična
Na nižim ešalonima vlasti, jedna vrsta Potemkin politike je osvojila Brisel. Dnevne konferencije za novinare u Evropskoj komisiji i dalje se održavaju, sa glavnim portparolom na bini u praznoj sali. Novinari mejlom šalju pitanja, usljed čega sve podsjeća na televizijski kontakt program za ljude opsjednute pravilima državne pomoći. Skoro prazni Evropski parlament je mjesto gdje dolazi šačica poslanika i gostujućih zvaničnika. Dnevno poslovanje je problematično u logističkom smislu. Doći do prevodilaca koji prevode sastanke na 24 zvanična jezika EU se pokazalo veoma teško. Jezik Evrope je, kao što je to tvrdio Umberto Eko, možda i dalje prevodilački ali tokom video-poziva on je obično engelski. Ukoliko mislite da je organizovanje sastanaka za 27 lidera teško, pokušajte to da uradite za 705 poslanika.
Ipak zakonodavna mašina se i dalje okreće, mada uz povremeno iritantni šum iz pozadine. Evropski parlament je imao prvo glasanje na daljinu u svojoj 62 godine dugoj istoriji, a poslanici su mejlom poslali glasove.
Restorani oko ove institucije EU možda jesu zatvoreni, ali maliciozni ambasadori i zvaničnici iz institucija i dalje tračare sa novinarima, nudeći istu mješavinu preciznih analiza i otvorenog spina, samo sada too čine preko Zooma, a ne uz ručak. Rijetki su oni koji podržavaju ideju zadržavanja novog načina rada. Oslanjanje na lični aspekat politike protivrječi tehnokratskoj reputaciji Brisela. Međutim, EU i dalje može da funkcioniše. Sve dok ljudi ne zaborave da isključe mikrofon.
Bonus video:
