Od svih misterija u vezi sa novim koronavirusom, njegovo porijeklo izaziva najužareniju debatu. Na početku epidemije, pojavile su se teorije zavjere da je virus djelo čovjeka, a odnedavno je u centru pažnje pitanje da li se prirodni virus slučajno proširio tokom istraživanja.
Takve spekulacije uglavnom potiču od političara koji su ratoborno nastrojeni prema Kini i koji pokušavaju da odbrane predsjednika Donalda Trampa od kritika zbog načina na koji upravlja krizom.
Naučnici su najmanje voljni da pričaju o tome i žele da se fokusiraju na istraživanje koje će pomoći da se stane na kraj epidemiji, a na to ko ju je izazvao, ako je iko. “Vašington post” navodi tri teorije, od kojih je jedna “očigledno lažna”, druga je “moguća ali nema uporište u poznatim dokazima”, dok je jedna “uveliko tačna”.
Epidemija je povezana sa istraživanjem biološkog oružja
Kada je Kina u januaru stavila u karantin pokrajinu Hubej, konzervativni američki list “Vašington tajms” je objavio da istraživanje bivšeg zvaničnika izraelske vojno-obavještajne službe Denija Šohama da je “koronavirus možda nastao u laboratoriji povezanoj sa kineskim programom biološkog ratovanja” u Vuhanu, prijestonici Hubeja.
U članku je navedeno da Nacionalna laboratorija za biološku bezbjednost u Vuhanu i tamošnji Institut za virusologiju rade na programu biološkog ratovanja. Obje institucije postoje, ali nema dokaza za to, piše “Vašington post”.
Eksperti koji tvrde da je čovjek proizveo virus oslanjaju se na loše razumijevanje nauke.
“Na osnovu genoma i svojstava virusa, nema bilo kakvih indicija da je virus proizveden”, kaže za američki list Ričard Ebrajt, profesor hemijske biologije na Univerzitetu Ratgers.
Robert Geri, virolog sa Univerziteta Tulejn u Nju Orleansu, u martu je za “Sajens njuz” rekao da je virus u osnovi drugačiji od nečega što bi bilo proizvedeno. “Ima previše različitih karakteristika, od kojih su neke potpune suprotne očekivanome”, rekao je. Uprkos tome, anketa koju je Pju sproveo prošle nedjelje, pokazala je da skoro trećina Amerikanaca smatra da je virus mogao nastati u laboratoriji i da su pristalice republikanaca dva puta sklonije da u to povjeruju, u odnosu na demokrate.
Novi koronavirus je slučajno procurio iz laboratorije
Kako je teorija o biološkom oružju splasnula u februaru, zamijenila ju je vjerodostojnija alternativa: da je prirodni virus možda slučajno procurio iz jedne od laboratorija u Vuhanu.
Ta ideja je privukla podršku političara visokog profila. “Ne znamo odakle je potekao, i moramo to detaljno istražiti,” rekao je republikanski senator Tom Koton za Foks njuz sredinom februara, prije nego što je odbacio prvobitne navode da se virus proširio na pijaci u Vuhanu. “Znamo i da na samo nekoliko kilometara od te pijace postoji jedina kineska superlaboratorija sa nivoom 4 biološke bezbjednosti, koja istražuje ljudske zarazne bolesti.”
I američki državni sekretar Majk Pompeo je juče za Foks njuz izjavio da je laboratorija u Vuhanhu blizu pijace gdje se prodaje divljač i poručio: “Kineska vlada mora da kaže istinu”.
Neki naučnici to ne odbacuju u potpunosti. Ebrajt u januaru nije želio javno da govori o mogućnosti da je virus procurio jer je bila previše spekulativna. On se predomislio ove nedjelje i izjavio da je to “makar jednako moguće” kao i neki incident izvan laboratorije, sa čime se ne slažu drugi naučnici.
“Vašington post” piše da postoje indirektni dokazi i da su istraživači iz ogranka kineskog Centra za kontrolu i prevenciju bolesti u Vuhanu istraživali koronaviruse iz slijepih miševa, što neki smatraju rizičnim.
Stejt department je u najmanje dvije depeše izrazio zabrinutost zbog bezbjednosnih standarda laboratorija u Vuhanu, objavio je “Vašington post” ove nedjelje.
To, međutim, piše u jučerašnjoj analizi istog lista, ne dokazuje da je novi koronavirus ikad proučavan u Vuhanu niti da je procurio.
“Ne postoji dokaz da je izašao iz laboratorije”, kazao je Endru Rambut, mikrobiolog sa Univerziteta Edinburg.
“Ovaj virus je baš kao virus koji bismo očekivali da vidimo u populaciji slijepih miševa, slični virusi su u prošlosti prenošeni sa divljih životinja na pripitomljene, tako da ne vidim razlog da o tome dalje špekulišemo.”
Kineska vlada je obmanula svijet povodom koronavirusa
Bez direktnih dokaza o curenju iz laboratorije, Koton i ostali su primijetili da je Kina blokirala objavljivanje informacija o prvim danima epidemije. “Vašington post” navodi da je to tačno i da je taj list već 1. februara pisao o kineskom zataškavanju.
Peking je bio spor u dijeljenju podataka sa strancima, uključujući stručnjake Svjetske zdravstvene organizacije. Istraga agencije Asošiejtid pres koja je objavljena u srijedu utvrdila je da su kineski zvaničnici zadržavali informacije tokom šest ključnih dana, što je omogućilo da se virus u presudnom trenutku širi bez ograničenja.
Kineski novinari su objavili članke koji ukazuju na to da su zvaničnici prijavili manji broj žrtava u Vuhanu. Britanski “Gardijan” je prošle nedjelje objavio da Kina cenzuriše naučna istraživanja o porijeklu novog virusa.
Postoje brojni primjeri koji ukazuju na to da Kina pokušava da kontroliše priču o pandemiji, ali nije samo ona na udaru kritika za prikrivanje informacija.
“Vašington post” navodi da bi učenje na bilo kakvim greškama koje su počinjene u Kini moglo značiti novu eru otvorenosti i saradnje između Vašingtona i Pekinga. Podsjeća da su bilješke Stejt departmenta pokazale da je američka vlada pomagala rad laboratorija u Vuhanu i da je Trampova administracija prekinula finansiranje američkog programa istraživanja pandemija u saradnji sa kineskim laboratorijama 2019.
“Razumljivo je da u sučavanju sa pandemijom, mnogi traže da okrive nekoga. Međutim, niz malih grešaka je više vjerovatan nego jedna velika zavjera.
Možda nije dovoljno da se izvuče pouka iz toga, ali bi moglo doprinijeti tome da se spriječi da se ovo ponovo desi”, zaključuje “Vašington post”.
Tramp zaoštrava spor sa Kinom
Tramp je ponovo doveo u pitanje transparentnost Kine povodom epidemije, osporavajući i porijeklo virusa i broj slučajeva.
“Da li zaista vjerujete u te brojke u tako velikoj zemlji zvanoj Kina?” rekao je Tramp na konferenciji za novinare u Bijeloj kući.
“Mi prijavljujemo sve, prijavljujemo slučajeve i naše izvještavanje je dobro. Prijavljujemo svaki smrtni slučaj.”
Povodom teorije da je virus koji je nastao prirodno “pobjegao” iz laboratorije u Vuhanu, kazao je: “Veoma podrobno ispitujemo tu užasnu situaciju koja se desila.”
Portparol kineskog ministarstva spoljnih poslova nije direktno odgovorio na Trampove komentare na jučerašnjoj konferenciji za novinare. On je, međutim, rekao da su zvaničnici Svjetske zdravstvene organizacije “više puta rekli da nema dokaza da je novi koronavirus proizveden u laboratoriji”.
Trampovi komentari su izazvalu ljutitu reakciju urednika državnog kineskog “Global tajmsa”.
“Foks njuz je objavio smiješni izvještaj u kojem se tvrdi da je kovid-19 potekao iz laboratorije u Vuhanu. Predsjednik Tramp pomaže u naduvavanju te priče kako bi skrenuo pažnju javnosti. To je prljavi trik. Tramp će dodatno iskoristiti temu Kine za svoju predizbornu kampanju.”
Zvaničnici američke obavještajne i službe za nacionalnu bezbjednost kazali su da vlada SAD ispituje mogućnost da je virus potekao iz laboratorije, prenio je CNN.
SAD ne vjeruju da je virus povezan sa istraživanjem biološkog oružja, a obavještajna zajednica takođe ispituje niz drugih teorija u vezi sa porijeklom virusa.
Američki obavještajci navodno pokušavaju da utvrde i to da li se neko slučajno zarazio u laboratoriji i prenio virus drugima.
Glavni general Pentagona Mark Mili je ove nedjelje izrazio sumnju povodom teorije o laboratoriji.
“Rekao bih samo da u ovom trenutku ne možemo iznijeti zaključak, iako dokazi izgleda ukazuju na prirodno porijeklo. Ali, nismo sigurni”, rekao je Mili novinarima u utorak.
Bonus video:
