Početna stranica Global Research, kanadske veb stranice koja se smatra nezavisnom istraživačkom i medijskom organizacijom, univerzalno je obeshrabrujuća povodom efikasnosti zapadnih vakcina protiv kovida-19.
„Vakcine protiv kovida-19 dovode do novih infekcija i smrtnosti: Postoji ogroman broj dokaza”, glasi naslov iz maja.
„Alarmantne stope žrtava za mRNA vakcine zahtijevaju hitnu akciju”, glasi drugi.
Prema američkom Stejt departmentu, ova neprofitna organizacija iz Montreala je sve samo ne nezavisna. Ona je duboko upletena u širi ruski ekosistem dezinformacija i propagande, kaže se u izvještaju od prošle godine.
Global Research je bio partner drugog sajta, Strategic Culture Foundation, kojom upravlja Ruska spoljna obavještajna služba (SVR), navedeno je u izvještaju. Grupa sa sjedištem u Kanadi takođe objavljuje sadržaje SouthFronta, koji je američko ministarstvo pravde u aprilu označilo, zajedno sa SCF, kao „dezinformaciona glasila” ruskih obavještajnih službi, u ovoj slučaju FSB.
Napori grupa povezanih sa Rusijom da pokvare mišljenje o vakcinama dio su onoga što SAD vide kao pojačanu dezinformacionu kampanju Moskve.
SAD su u prošlosti nastojale da koriste samite sa Rusijom za rješavanje sporova oko broja nuklearnih bojevih glava ili da kritikuju invaziju Rusije na Ukrajinu. Na današnjem samitu Džoa Bajdena i Vladimira Putina u Ženevi, američka administracija će biti usredsređena na „štetne aktivnosti” Rusije u sajber prostoru.
Za SAD, dezinformacione operacije uslijedile su nakon niza sajber napada i hakovanja u koje je, čini se, Rusija donekle umiješana. Američki zvaničnici i eksperti vjeruju da se oni svode na ubrzanu politiku izazivanja nezadovoljstva i nepovjerenja među američkim građanima, sa ciljem podrivanja institucija i povjerenja u demokratiju, u vrijeme kada oštra politička polarizacija u SAD razotkriva te iste boljke.
„Oni stalno istražuju, gledaju, bockaju, podbadaju - ne samo sisteme nego i američku javnost - tražeći načine da bace sumnju, da podijele duž rasnih i političkih linija, duž bilo kakvih društvenih podjela koje su kod nas već prisutne”, kaže Metju Masterson, bivši savjetnik sa sajber bezbjednost u američkom ministarstvu za nacionalnu bezbjednost.
"To je hibridno ratovanje 21. vijeka"
Američki zvaničnici i grupe za monitoring kažu da su se napori Moskve da poremeti i podrije američku demokratiju brzo prilagodili dolasku nove administracije. Oni kažu da su dezinformacije o vakcinama samo dio tih napora.
„Jasno je da postoji direktnija kampanja protiv Bajdenove administracije nego što je bila protiv Trampa,” kaže Bret Šafer, ekspert za propagandu u Alijansi za obezbjeđivanje demokratije, institutu njemačkog Maršal fonda osnovanog da prati dezinformacije.
Šafer je razvio tragač koji prikuplja podatke sa 350 naloga na Tviteru, 27 sajtova i dva Jutjub kanala koji su povezani sa ruskom vladom ili medijima koje ona finansira.
„Nisam mogao da nađem jednu pozitivnu priču u posljednjih šest mjeseci”, kaže on.
Bajden nastoji da iskoristi samit u Ženevi da pomogne u stabilizaciji odnosa i riješi ono što je u nedjelju opisao kao „akcije za koje mislili da nisu u skladu sa međunarodnim normama”.
Američki predsjednik je takođe rekao da se slaže sa Putinovim predlogom koji bi omogućio da SAD i Rusija razmijene tražene sajberkriminalce.
Međutim, malo je eksperata koji vjeruju da će Rusija značajnije popustiti u svojim sajber aktivnostima. Fiona Hil, bivša direktorka za Rusiju u Savjetu za nacionalnu bezbjednost tokom Trampove administracije, smatra da su Rusi davno proglasili rat u oblasti dezinformacija.
„Oni pokušavaju da dokažu da su glavna sajber sila. Žele da stvore ratni scenario kako bi mogli sjesti i dogovoriti neku vrstu primirja sa nama,” kazala je.
Obmane umjesto izmišljotina
Ideja dezinformacionih ratova, iako dugo postoji, bila je posebno uspješna nakon američkih predsjedničkih izbora 2016. na kojima je pobijedio Tramp. Američki istražitelji su otkrili koordinisane napore ruske „fabrike trolova”, Agencije za istraživanje interneta, da utiče na izbore.
Jevgenij Prigožin, koji je navodno bavio keteringom pa postao ratni vođa, poznat kao „Putinov kuvar”, za kojeg američki zvaničnici kažu da finansira fabriku trolova, negirao je da ona postoji, a Moskva poriče da stoji iza te akcije. Međutim, SAD su optužile 13 zaposlenih u agenciji zbog učešća u kampanji i Rusija je ostala jedna od najaktivnijih država koje sprovode tajne operacije vršenja uticaja, prema Fejsbuku.
Američki zvaničnici i istražitelji vjeruju da su neki od nedavnih napada u informacionom prostoru suptilniji i da se oslanjaju na prave izvore, umjesto da izmišljaju negativne priče. Jedan primjer su priče u kojima je proteklih nedjelja isticana zabrinutost zbog Bajdenovog zdravstvenog stanja. Podsticaj je bilo pismo koje je u maju potpisalo 124 penzionisana generala SAD, koji su osporili ishod predsjedničkih izbora 2020. i „mentalno i fizičko stanje glavnokomandujućeg”, o kojem su uveliko izvještavali i glavni američki mediji.
Eksperti smatraju da je to dio napora Rusija da napravi otklon od lažnih botova i osoba usljed obračuna platformi društvenih mreža sa neautentičnim aktivnostima. Umjesto toga, kažu oni, ruske platforme navode činjenice koje nađu u zapadnim izvorima i šire postojeće glasove.
„Kada su u pitanju američki domaći narativi, oni gotovo uvijek nadograđuju ono što već postoji”, kaže Šafer. „Iz zvaničnih izvora, veoma rijetko vidimo nešto što bi se kategorisalo kao izmišljeno”. Umjesto toga, Rusija se sada fokusira na „uveliko obmanjujući” kontekst umjesto izmišljanja činjenica.
Eksperti kažu da je cilj da se iskoriste domaće podjele u SAD, poput one oko rasnih odnosa i tvrdnji o izbornoj prevari, ili da se potpale kulturni ratovi i na ljevici i na desnici. Kovid-19 se ispostavio kao posebno plodno tlo.
„Veoma je jasno da Rusija koristi stare trikove,” rekao je u martu portparol Stejt departmenta Ned Prajs. „I na taj način potencijalno izlaže ljude riziku širenjem dezinformacija o vakcinama za koje znamo da svakodnevno spasavaju život.”
On je dodao da su identifikovane četiri ruske onlajn platforme kojima upravljaju ruske obavještajne službe i koje šire dezinformacije o vakcinama koje se koriste u SAD.
Rusija ponekad koristi „istaknute američke pojedince” da progura uticajne narative do domaće američke publike, prema martovskom izvještaju američke obavještajne zajednice. U njemu je navedeno da je Putin odobrio takve informacione operacije za izbore 2020. umjesto da ponavlja uporne napore za hakovanje izborne infrastrukture iz 2016.
I američki poslanici među američkim građanima optuženim za širenje ruske propagande. Republikanski senator Ted Kruz prošlog mjeseca se našao na meti optužbi za širenje propagande Kremlja pošto je na društvenim mrežama podijelio video montažu koja nepovoljno upoređuje američku i rusku vojsku.
„Uvijek kada postoji nešto korisno u informacionom ekosistemu što izgleda kao blaćenje Amerike, onda će oni to iskoristiti”, kazao je Grejem Bruki, bivši zvaničnik u Obaminoj administraciji koji je sada direktor Laboratorija za istraživanja digitalne forenzike pri Atlantskom savjetu, koja prati strane dezinformacije iz otvorenih izvora. „To je pametna strategija djelovanja, i pokazuje koliko smo podijeljeni”.
Sofisticirano hakovanje
Istražitelji u obavještajnoj grupi za društvene medije Grafika otkrili su prošle nedjelje da su se ljudi koji stoje iza lažnog desničarskog medija koji su u oktobru ugasile platforme društvenih mreža uključujući Fejsbuk, Tviter i Jutjub ustremili na desničarske platforme društvenih mreža poput Gaba, Parlera i patriots.win, koje su slabo regulisane.
Grafika je saopštila da se kampanja, koja je „i dalje aktivna”, fokusirala na širenje narativa o izbornoj prevari, kao i „krajnje uvredljivih” karikatura u kojima optužuju Bajdena za „senilnost, seksualno uznemiravanje i pedofiliju”.
Kamil Fransoa, zadužena za inovacije u Grafici, kazala je da ove alternativne platforme pružaju mogućnosti ruskim operativcima jer „nedostatak politika... znači da kampanje nijesu ugašene, i mogu biti uspješnije u njihovom hiper targetiranju konkretnih ekstremno desničarskih zajednica“.
Međutim, ruski sajber napadi idu dalje od polarizacije kampanja za širenja uticaja. Zvaničnici kažu da direktni sajber napadi sada uspješno napadaju američku vladu na širem nivou i da indirektni napadi predstavljaju rizik za kritičnu infrastrukturu.
Bajdenova administracija je u aprilu okrivila Moskvu za višemjesečno hakovanje devet saveznih agencija i preko 100 privatnih kompanija. Operativci - za koje vlada SAD smatra da su dio ruske Spoljne obavještajne službe - hakovali su softver američke kompanije SolarWinds kako bi provalili u email sisteme vlade i kompanija.
Upad je prvi put primijećen u decembru, ali izgleda da je Moskva nastavila sa kampanjom. U maju, Majkrosoft je saopštio da ima dokaze da je ista grupa hakovala email sistem kako bi se predstavila kao USAID agencija za razvoj i sprovela fišing kampanju čija meta je bilo 150 vladinih agencija, grupa za zaštitu ljudskih prava i nevladinih organizacija širom svijeta.
Napadi čiji je cilj dobijanje otkupa, a koje su SAD pripisale ruskim sajberkriminalcima, u maju su takođe doveli do privremenog zatvaranja komercijalnog gasovoda i kompanije za preradu mesa. SAD nijesu direktno okrivile Kremlj, ali je Ministarstvo finansija ranije ove godine optužilo rusku FSB da podržava i pomaže jednoj hakerskoj grupi, poznatoj kao Evil Corp. Bijela kuća je saopštila da je kazala Moskvi da „odgovorne države ne pružaju utočište sajberkriminalcima“.
Andrej Soldatov, ruski bezbjednosni ekspert u Centru za evropsku političku analizu, kaže da sajber napadi ruskih kriminalaca koji traže otkup „izuzetno pogoduju“ Kremlju jer su američki istražitelji za njihovo lociranje primorani da traže pomoć od Moskve. „Ovdje nemate samo političko pitanje već i dodatni problem potrebe da zahtijevate saradnju sa ruskim bezbjednosnim službama“, dodao je. „To je veoma pametno“.
Andrea Kendal Tejlor, bivša visoka američka obavještajna zvaničnica koju je Bajden imenovao za direktorku za pitanja Rusije u Nacionalnom savjetu bezbjednosti prije nego što je odustala od te pozicije iz ličnih razloga, tvrdi da Putin može da spriječi takve napade ukoliko to želi. „Postaju sve smjeliji i idu na veće mete“, kazala je ona, govoreći o ruskim remetilačkim sajber napadima.
Bajdenova administracija takođe istražuje i niz sumnjivih „usmjerenih“ radiofrekvetnih napada na američke zvaničnike, poznatih kao Havana sindrom nakon što su to prvi prijavili američki zvaničnici na Kubi 2016.
Iako je američki državni sekretar Entoni Blinken prošle nedjelje rekao da „i dalje ne znamo“ uzrok incidenata, sumnja je pala na Moskvu. Dvije osobe upoznate sa nalazima američkih obavještajnih zvaničnika tvrde da je Rusija najvjerovatniji počinilac ukoliko se potvrdi da se radi o napadima. Jedan izvor je kazao da postoji mogućnost da se radi o prototipu tehnike prikupljanja informacija koja je pošla po zlu, a u kojoj Rusi možda pokušavaju da ukradu podatke iz računara i telefona „pulsirajućom“ radiofrekventnom energijom usmjerenom ka uređajima, koja je na kraju takođe uticala i na ljude koji su se nalazili u neposrednoj blizini.
„Jedna od teorija jeste da su pokušali to u Havani, unaprijedili su je i pokušali ponovo u Kini“, kazao je izvor. Hilova kaže da će napadi u Havani, ukoliko se dokaže da ih je počinila Moskva, upasti u šablon ruskog ponašanja u kojem se zanemaruje kolateralna šteta prilikom prikupljanja informacija.
„Rusi su ponosni na svoje nove načine dopiranja do vas... na mnogo načina to je nastavak Hladnog rata“, kazala je Hilova, koja vjeruje da su Rusi ranije izvukli podatke iz njenih telefona, hakovali njen poslovni laptop u vrijeme kada je 2015. godine pisala knjigu o Putinu i redovno je pratili. „Zapravo ih nije briga za štetu koju mogu nanijeti“.
Ona dodaje da otkrića da je Rusija ranije koristila radioaktivni otrov polonijum i nervni agens novičok za napade na protivnike nisu bila tako nepoželjna u Moskvi jer su ona i ruskim građanima ukazalo na opasnosti od špijuniranja i izražavanja nezadovoljstva. „To je smekšavanje neprijatelja, učinite da osjete da će biti poraženi“.
Zapad igra „udari krticu“
Pokušaji da se zaustave ruske obavještajne operacije i sajber napadi su težak posao. „To je poput igre udari krticu“ kazao je Džejms Luis, ekspert za sajber bezbjednost u Centru za strateške i međunarodne studije. „Nama ustav otežava da preduzmemo nešto“, kazao je.
Rusija je godinama pokušavala da predstavi neku vrstu globalnog mirovnog sporazuma za sajber prostor, ali su se SAD ustezale od ulaska u bilo koju vrstu pregovora koja pretpostavlja da su obje strane jednake, ili da snose jednaku odgovornost za raniji sajber kriminal.
Bajdenova administracija je nagovijestila da aktivno pokušava da razgovara o sajber napadima kako bi uspostavila ograničenja i žestoku reakciju u slučaju kršenja.
„Dobro je što su prestali sa tom glupom politikom odbijanja razgovora sa nama o sajber temama“, kazao je jedan visoki zvaničnik u ruskoj vladi. „Sada je to pitanje dio agende u Ženevi i možemo makar razgovarati, ali smo daleko od saradnje“.
U jednom od prvih koraka, Bajdenova administracija želi da objelodani ruske informacione operacije, a da pritom ne koristi vojni rječnik o sajber „ratovanju“.
Bajdenov pristup ukazuje da on želi da dobije podršku od NATO-a, pojača otpornost ključne američke infrastrukture i preduzme korake za odbranu demokratije kod kuće i u inostranstvu. Njegov savjetnik za nacionalnu bezbjednost Džejk Salivan obećao je da će odgovoriti koristeći „poznate i do sada nezabilježene“ načine, nagovještavajući da bi SAD mogle povećati svoje tajne sajber aktivnosti.
Tod Helmus, ekspert za dezinformacije pri američkoj Rand korporaciji, tvrdi da je u sferi propagande provjeravanje činjenica od koristi kod određene publike, ali to neće riješiti problem. „Ne postoji jedna politika koja se bavi tim problemom, to je veoma kompleksno“.
Drugi upozoravaju da je uticaj ruskih informacionih operacija teško procijeniti. „Realno, mi još ne razumijemo u potpunosti efekte onoga što Rusija radi“, kazala je Kendal Tejlor.
„Ovaj nevidljivi rat postaje sve više realan, i postaje jedan od glavnih instrumenata u hibridnom ratu, sukobu između SAD i Rusije“, kazao je Dmitrij Trenjin, direktor Karnegi centra u Moskvi. „Ne vidim istinsko smirivanje sukoba. Mislim da će se intenzivirati... a plašim se da će to biti prije nego nađemo novu normalnost“.
Priredile: A. Šofranac, N. Bogetić
Bonus video:
