Prošlog mjeseca su astronauti iz Japana, Rusije, SAD i Evrope organizovali proslavu u orbiti na Međunarodnoj svemirskoj stanici, slaveći rođendan jednog svog člana.
Međutim, era multinacionalne saradnje u orbiti brzo se bliži kraju i zamijeniće je novi duh međunarodnog rivalstva i nadmetanja “velikih sila”.
Ljeto 2021. obilježilo je značajno pogoršanje odnosa između američke svemirske agencije NASA i ruskog konkurenta Roskosmosa, koje se sve više odvija preko medija. Ruska državna agencija TASS je 12. avgusta objavila izvještaj u kojem je optužila jednog američkog astronauta za namjerno sabotiranje Međunarodne svemirske stanice. NASA je to brzo demantovala.
Kina, kojoj je američki Kongres 2011. zabranio da sarađuje sa Međunarodnom svemirskom stanicom i NASA, bezo napreduje sa sopstvenom svemirskom stanicom u niskoj Zemljinoj orbiti, pri čemu su tri kineska astronauta u višenedjeljnoj misiji koja se završava sredinom septembra.
Rusija i Kina su potpisale memorandum o saradnji u Mjesečevoj bazi, iako datum takve misije nije poznat. Artemis 1 - najveća raketa NASA od programa Apolo, biće lansirana u svemir kasnije ove godine da testira sistem za koji se SAD nadaju da će vratiti njihove astronaute na Mjesec do 2023, što je još jedan znak nove svemirske trke u stilu Hladnog rata.
Međutim, u poređenju sa tim istorijskim rivalstvom, novo nadmetanje u svemiru je puno složenije. Uključuje još puno igrača, među kojima su privatne kompanije i seže od elektronskog ratovanja i protivsatelitskog oružja u niskoj Zemljinoj orbiti do mogućih ranih stadijuma borbe za kolonizaciju Sunčevnog sistema, posebno Marsa.
U orbiti blizu Zemlje, eksperti kažu da su brojne zemlje zainteresovane za potencijalnu vojnu upotrebu svemira, i osnivaju organizacije poput Svemirskih snaga SAD. SAD i Britanija su u julu prošle godine optužile Rusiju da testira protiovsatelitsko oružje nakon što se jedan ruski satelit približio američkom.
Vašington i njegovi zapadni saveznici odavno se protive vojnoj upotrebi svemira, upozoravajući da incidenti poput uništenja pokvarenog kineskog satelita raketom ispaljenom sa Zemlje 2007. rizikuju da stvore potencijalno katastrofalnu količinu svemirskog otpada. Međutim, američki mediji su nedavno objavili da SAD sada razmatraju da objelodane svoje protivsatelitske kapacitete, signalizirajući da Vašington sada možda vjeruje da se trka u naoružanju ne može izbjeći.
Dugoročno razmišljanje
I SAD i Kina su poslale sonde na Mars ove godine, a kineski rover Žurong tamo neprekidno radi u posljednja dva mjeseca. Sofisticiraniji NASA Perseverance je aktivan od februara, uključujući postavljanje malog eksperimentalnog helikoptera. Oba su predstavljena kao izviđački za dugoročne misije sa posadom, iako bi do tada mogle proći decenije.
Naročito Kina ima puno dugoročnije ciljeve. Državni mediji su prošle nedjelje naglasili izvještaj Nacionalne fondacije za prirodne nauke kojim se Peking poziva da istraži proizvodnju velikih svemirskih platformi, sastavljenih u orbiti i dugačkih kilometar ili više - što je deset puta veće od Međunarodne svemirske stanice.
Takav podvig bi zahtijevao prevazilaženje ogromnih tehničkih izazova, kazali su kineski naučnici, ali bi proučavanje izvodljivosti tog projekta trebalo da bude dio ekonomskog plana Pekinga za period 2021-25.
Trenutna kineska svemirska stanica mogla bi se naći kao jedina platforma sa posadom u orbiti ako Međunarodna svemirska stanica ne uspije da se produži do 2030, kao što se SAD nadaju. Rusija je prošle nedjelje saopštila da su se na jednom od njenih modula na stanici pojavile pukotine koje će se vremenom pogoršati i upozorila na potencijalnu lavinu kvarova na opremi već 2025.
SAD su potpisale sporazume sa evropskim i azijskim saveznicima o saradnji na njihovom programu Artemis, ali se Kina takođe obraća drugim nacijama, posebno zemljama u razvoju, i možda bi mogla proširiti saradnju na Rusiju u sklopu jačanja šireg partnerstva sa Moskvom.
Pogoršanje nepovjerenja
Američke i ruske svemirske vlasti i mediji posljednjih mjeseci vode sve veći rat riječima.
Nekoliko američkih medija, uključujući “Dejli bist” i tehnološki sajt Ars Technica, objavili su priče u kojima se preispituje kompetentnost ruskog svemirskog programa, nakon što su se aktivirale rakete na ruskom modulu, očigledno spontano, nedugo po dolasku na stanicu.
SAD su zavisile od Rusije za dovođenje i vraćanje astronauta sa Međunarodne svemirske stanice nakon prestanka njihovog programa svemirskih šatlova 2011. godine, ali su prošle godine nastavile sopstvene svemirske letove. Odnosi su se od tada dodatno pogoršali, dok se Moskva približava drugim svemirskim silama u usponu, poput Indije i Ujedinjenih Arapskih Emirata, i bila je domaćin obuke za astronaute obiju država.
Ovi savezi su važni - što je još jedan razlog zašto SAD sklapaju sopstvene dogovore sa saveznicima kao što su Ujedinjeno Kraljevstvo, Japan i evropske sile, da se pridruže Artemisu. Međunarodna bitka za kontrolu svemira tek počinje, a malo je apetita da se bude na strani gubitnika.
autor je kolumnista agencije Rojters
Prevela: Angelina Šofranac
Bonus video:
