Lideri Evropske unije optužili su predsjednika SAD Džoa Bajdena za nelojalnost transatlantskom savezu zato što se nije konsultovao sa tim blokom oko nove strategije za Indo-Pacifik.
Kritike na račun Bajdena, čiji je izbor slavljen širom Evrope kao prilika da se obnove veze nakon višegodišnje politike “Amerika na prvom mjestu” Donalda Trampa, stvorile su izglede za ozbiljan razdor među zapadnim silama.
”Sa novom administracijom Džoa Bajdena, Amerika se vratila. Šta to znači? Je li se Amerika vratila u Americi ili negdje drugo? Ne znamo”, rekao je predsjednik Savjeta EU Šarl Mišel.
On je kazao da je Bajden pogazio dogovor koju su lideri postigli nakon višesatnih pregovora na samitu G7 u Britaniji u junu, da ostanu jedinstveni u suočavanju sa autoritarnim režimima, posebno Kinom.
”Elementarni principi jednog saveza su lojalnost i transparentnost”, rekao je Mišel i dodao: “Svjedoci smo jasnog nedostatka transparentnosti i lojalnosti”.
Bajden je na meti kritika kod kuće i u inostranstvu zbog povlačenja iz Avganistana na brzinu, kao i sporazuma SAD sa Australijom i Britanijom koji je Francusku koštao unosnog ugovora o podmornicama. Zvaničnici u Francuskoj su to doživjeli kao zabadanje noža u leđa.
Tijeri Breton, komesar EU za unutrašnje tržište, upozorio je da je “nešto pokvareno” u transatlantskim odnosima, dok tenzije između Francuske i SAD oko prošlonedjeljnog pakta AUKUS prijete da se preliju na trgovinu i tehnologiju.
Breton je juče novinarima u Vašingtonu rekao da napetost u transatlantskim odnosima raste godinama i da se ne može svesti na frustraciju oko odluke Australije da odustane od sporazuma sa Francuskom u vrijednosti od 40 milijardi dolara.
On je kazao da će lideri EU vjerovatno ove nedjelje odlučiti da li odustanu od inauguralnog sastanka novog Savjeta SAD-EU o trgovini i tehnologiji u Pitsburgu 29. septembra, koji je najavljivan kao veliki napredak u transatlantskom savezu.
”Neki glasovi u Evropi kažu da bi nakon onoga što se desilo u protekla dva mjeseca, možda bila dobra ideja da ponovo razmotrimo sve što radimo, i naše partnerstvo”, rekao je Breton za “Fajnenšl tajms” u ponedjeljak.
Njemačka se juče pridružila Francuskoj u optužbi na račun SAD zato što su u tajnosti sklopile bezbjednosni pakt sa Australijom i Britanijom. Ambasadori EU su odgodili pripreme za sastanak u Pitsburgu, a predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen je kazala da su akcije Vašingtona neprihvatljive i zatražila objašnjenje od Bajdena.
Breton je rekao da frustracije Evrope potpaljuje i to što je Bajdenova administracija dugo držala na snazi ograničenja putovanja iz Trampove ere. Dodao je da su korijeni dublji i da datiraju od američkog prisluškivanja mobilnog telefona Angele Merkel i četiri godine napada Trampove administracije na Evropu.
”Jedan događaj za drugim”, rekao je Breton.
Bajden se juče u svom prvom obraćanju Ujedinjenim nacijama trudio da iznese ubjedljive argumente da SAD ostaju pouzdan partner svojih saveznika širom svijeta.
On je iznio viziju nove ere žestoke konkurencije bez hladnog rata, obećavši uzdržanost vojske SAD i nove inicijative u borbi protiv klimatskih promjena. SAD će pomoći u rješavanju kriza od Irana preko Korejskog poluostrva do Etiopije, rekao je Bajden na godišnjem zasjedanju Generalne skupštine UN.
Svijet je suočen sa “odlučujućom decenijom”, a lideri moraju da sarađuju u borbi protiv pandemije koronavirusa, zagrijavanja planete i sajber napada. On je rekao da će SAD udvostručiti izdvajanja za klimu i potrošiti 10 milijardi dolara na borbu protiv gladi.
Bajden nije direktno pomenuo Kinu, ali je aludirao na nju tokom govora, usred sukoba dvaju rivala u Indo-Pacifiku i povodom pitanja trgovine i ljudskih prava. Poručio je da će se SAD žestoko takmičiti, i ekonomski i u zalaganju za demokratske sisteme i vladavinu zakona.
”Zauzećemo se za naše saveznike i prijatelje i suprotstaviti se pokušajima snažnijih država da dominiraju slabijima, bilo putem promjena tetitorije na silu, ekonomske, prisile, tehničke eksploatacije ili dezinformisanja, ali ne želimo, ponavljam, ne želimo novi hladni rat ili svijet podijeljen na tvrde blokove”, poručio je.
Bajden je obećao da će braniti američke nacionalne interese, ali je rekao da “ta misija mora biti jasna i dostižna”, i da se američka vojska “ne smije koristiti kao odgovor na svaki problem koji vidimo širom svijeta”.
Gutereš: Opasan jaz između Kine i SAD
Generalni sekretar UN Antonio Gutereš, koji 1. januara počinje drugi petogodišnji mandat na čelu svjetske organizacije, upozorio je na opasnosti rastućeg jaza između SAD i Kine, najvećih svjetskih ekonomija.
”Bojim se da svijet ide ka dva različita seta ekonomskih, trgovinskih, finansijskih i tehnoloških pravila, dva različita pristupa razvoju vještačke inteligencije - i konačno dvije različite vojne i geopolitičke strategije”, rekao je Gutereš.
”To je recept za nevolju. To bi bilo nepredvidivije od Hladnog rata”, rekao je Gutereš.
Bonus video:
