Kada je kampanja imunizacije u zapadnoj Evropi dobila zamah početkom 2021, mnogi lideri tog regiona promovisali su vakcine kao način za brzi izlazak iz pandemije.
Međutim, broj zaraženih ponovo raste a eksperti tvrde da, koliko god bila impresivna stopa imunizacije u nekoj državi, ne može se očekivati da će same vakcine zaustaviti epidemiju.
Zdravstvena kriza na kontinentu takođe sve više izaziva sukobe između građana - vakcinisanih protiv nevakcinisanih.
Pokušavajući da zaštite preopterećene zdravstvene sisteme, vlade uvode pravila koja ograničavaju izbore nevakcinisanih u nadi da će tako povećati stopu imunizacije. Austrija je u petak otišla korak dalje i vakcinaciju učinila obaveznom od 1. februara.
Kancelar Aleksander Šalenberg je rekao da je to “naš jedini način da zauvijek izađemo iz ovog začaranog kruga talasa virusa i rasprava o lokdaunu”.
Desetine hiljada građana, od kojih su mnogi pristalice ultradesnice, protesovalo je juče u Beču protiv restrikcija.
Mnogi su mahali austrijskim zastavama i nosili transparente sa sloganima poput “ne vakcinaciji”, “što je mnogo, mnogo je” ili “dolje fašistička diktatura”, prenio je Rojters.
Policija je saopštila da je uhapšeno manje od deset osoba, zbog kršenja kovid restrikcija i zabrane nacističkih simbola.
Kako dnevni broj zaraženih i dalje dostiže rekorde iako je ove nedjelje uveden lokdaun za nevakcinisane, vlada je u petak objavila i da će se Austrija u ponedjeljak ponovo zaključati.
Ultradesničarska Slobodarska stranka (FPO), već je bila planirala proteste za juče u Beču, kada je objava u petak potpalila njenu bazu i podstakla lidera Herberta Kikla da saopšti: “Od danas, Austrija je diktatura”.
Iako Kikl nije prisustvovao jer se razbolio od kovida-19, hiljade ljudi se odazvalo pozivu FPO i drugih grupa koje su kritički nastrojene prema vakcinama, da protestuju širom grada.
Austrija je za sada jedina država Evropske unije u kojoj je imunizacija obavezna, ali sve više država pooštrava restrikcije.
U Portugalu, gdje je vakcinisano 87 odsto stanovništva, vlada razmatra nove mjere jer raste broj zaraženih.
Restrikcije za nevakcinisane uvedene su u djelovima Njemačke, Češke Republike i Slovačke. Stupanje na snagu djelimičnog lokdauna u Holandiji izazvalo je nasilne proteste u Roterdamu u petak veče. Slovačka je u petak prijavila 9.171 novozaraženih, najviše od početka pandemije. Ova država od 5,5 miliona stanovnika ima najgoru epidemiološku situaciju u svijetu, sa sedmodnevnom incidencijom od 11.500 novih slučajeva na milion stanovnika, prema statistici sajta Our World in Data.
Nijedna sloboda nije apsolutna
Ograničenja su razbjesnila Kler Dali, Irkinju koja je članica odbora Evropskog parlamenta za građanske slobode i pravosuđe. Ona tvrdi da vlasti krše prava pojedinaca.
Dali je ocijenila da su restrikcije koje je Austrija nametnula nevakcinisanima “zastrašujući scenario”.
Čak i u Irskoj, gdje je vakcinisano 75,9 odsto građana, ona osjeća negativnu reakciju prema onima koji se opiru imunizaciji.
“Postoji gotovo neka vrsta govora mržnje prema nevakcinisanima,” izjavila je za agenciju Asošiejtid pres.
Uprkos tome što je broj žrtava koronavirusa u svijetu premašio pet miliona, uprkos ogromnim medicinskim podacima da vakcine uveliko štite od smrti i teškog obolijevanja i usporavaju širenje pandemije, protivljenje je i dalje tvrdokorno u nekim djelovima stanovništva.
U Zagrebu su juče hiljade građana protestovale protiv epidemioloških mjera i kovid potvrda koje su uvedene u državne i javne institucije, zdravstvo i ustanove socijalne zaštite.
Podršku organizatorima, udruženju “Inicijativa prava i slobode”, pružile su brojne desne političke stranke i pojedinici, prenijela je Beta. U Hrvatskoj je najmanje jednom dozom vakcinisano 52,04 odsto ukupnog stanovništva.
Oko deset hiljada ljudi se okupilo u Pragu ove nedjelje da protestuje protiv restrikcija koje je češka vlada nametnula nevakcinisanima.
“Nijedna individualna sloboda nije apsolutna”, kaže za AP profesor Pol de Grove iz Londonske škole ekonomije. “Sloboda da se ne vakcinišete treba da bude ograničena tako da se drugima garantuje sloboda da budu zdravi,” smatra on.
AP ističe da taj princip sada okreće prijatelje jedne protiv drugih i dijeli porodice širom evropskih država.
Brigite Šonmaker, ljekarka opšte prakse i profesorica na Univerzitetu u Levenu, svjedok je toga skoro svakodnevno.
“To se pretvorilo u bitku među ljudima,” kazala je.
Ona smatra da političke sukobe raspiruju ljudi koji namjerno šire teorije zavjere, ali i intenzivno ljudske priče. Jednoj njenoj pacijentkinji je zabranjen ulazak u stan roditelja jer se boji vakcinacije.
Vlasti su se dugo protivile ideji obavezne vakcinacije, ali visokozarazni delta soj mijenja mišljenja, izjavila je Šonmaker.
“Nevjerovatno je teško napraviti zaokret povodom toga.”
Epidemija nevakcinisanih
CNN piše da je Evropa naučila ključnu lekciju - da vakcine funkcionišu, ali da i relativno visoka stopa vakcinacije nije dovoljna sama da spriječi širenje kovida-19 te da znaci upozorenja iz Njemačke i Austrije pokazuju opasnost samozadovoljstva.
Irska, sa 89,1 odsto vakcinisanih starijih od 12 godina, nedavno je uvela ponoćni policijski čas za kafiće, restorane i noćne klubove jer je bori sa porastom broja novozaraženih i hospitalizacija.
Eksperti kažu da to ne čudi jer i mala žarišta nevakcinisanih mogu podstaći prenošenje. Od pet miliona stanovnika Irske, oko milion je i dalje nezaštićen.
“Ono što sada imamo je epidemija nevakcinisanih - oko 10% naše populacije starije od 12 godina je nevakcinisano, i vidimo epidemiju među tim ljudima, što je i predvidivo”, rekao je Sem Mekonki sa RCSI Univerziteta za medicinu i zdravstvene nauke u Dablinu.
On ističe da je većina djece nevakcinisana, da su starije i ranjive osobe sa komorbiditetima i dalje u opasnosti od probojnih infekcija (dobijanje kovida nakon vakcine) te da asimptomatski, zdravi ljudi dobijaju i prenose virus.
Nijedna individualna sloboda nije apsolutna. Sloboda da se ne vakcinišete treba da bude ograničena tako da se drugima garantuje sloboda da budu zdravi
“Ova kombinacija znači da se naše bolnice prilično pune,” rekao je za CNN.
Irski vicepremijer Leo Varadkar izjavio je u srijedu da nezaštićeni ljudi “izazivaju puno nevolja” i da Irska “ne bi uvodila restrikcije koje sada uvodimo” da su svi vakcinisani.
Razlika između stope vakcinacije od 70 i 80 odsto je ogromna, ističu stručnjaci, jer svaki dodatni procenat dodatno izoluje virus i smanjuje pritisak na bolnice. Mekonki, međutim, kaže da, s obzirom na prenosivost delta soja, nijedna zemlja ne može se zaista smatrati “visoko vakcinisanom” i tvrdi da će nevakcinisani djelovi društva i dalje podsticati transmisiju dok se ne vakciniše oko 95 odsto ukupne populacije.
Slabljenje imuniteta
Države su sada suočene i sa postepenim slabljenjem imuniteta nakon vakcinacije. Dvije studije objavljene prošlog mjeseca potvrdile su da imunološka zaštita nakon dvije doze Fajzer vakcine počinje da opada nakon dva mjeseca otprilike, iako zaštita od teškog obolijevanja, hospitalizacije i smrti ostaje jaka. Studije su pokazale slične rezultate za AstraZenekinu i Moderninu vakcinu.
“Imunološka reakcija vakcinisanih opada tokom određenog vremenskog perioda ... i kako je kampanja imunizacije startovala u Njemačkoj početkom godine, sada vidimo da iste starosne grupe i neke osobe brzo gube imunitet na kovid-19”, izjavio je Tobijas Kurt, direktor Instituta za javno zdravlje Univerzitetske bolnice Šarite u Berlinu.
Ralf Reintjes, profesor epidemiologije na Univerzitetu primijenjenih nauka u Hamburgu, vjeruje da je to jedan od razloga zbog kojeg se broj vakcinisanih kojima je potrebna hospitalizacija polako povećava, posebno među starijima, koji su prvi vakcinisani.
Eksperti naglašavaju da zaštita od ozbiljnog obolijevanja i smrti ostaje snažna kod osoba koje još nisu primile treću dozu.
“Veća je vjerovatnoća da ćete dobiti simptome, ali ste i dalje prilično dobro zaštićeni od ozbiljne bolesti. Problem je što ćete vjerovatno prenijeti virus ako dobijete simptome. Tako da transmisija nije tako dobro kontrolisana,” kaže Čarls Bangam, profesor imunologije na Institutu za zarazne bolesti londonskog Imperijalnog koledža.
Oprezan pristup Španije i Portugala
”Vakcina kontroliše smrtnost, ali je virus postao endemski i u nekim zemljama je postigao veći napredak jer je bilo manje strogih kontrola”, kaže Dejvid Hejman, profesor u Londonskoj školi za higijenu i tropsku medicinu.
Španija i Portugal, sa stopama vakcinacije od 80 odnosno 87 odsto ukupne populacije, doživjele su sličan rast broja zaraženih kao Irska i takođe su ublažili pravila socijalizacije posljednjih mjeseci. Ali do sada su izbjegli najgore u trenutnom talasu i stručnjaci ukazuju na očigledan uspjeh njihovih mjera ublažavanja.
“Španci su posebno vodili računa o restriktivnim mjerama, uglavnom opšte upotrebe maski i fizičke distance,” izjavila je za CNN Ana Garsija, profesorka preventivne medicine i javnog zdravlja na Univerzitetu u Valensiji.
Iako je postiglo visoku stopu vakcinacije, Iberijsko poluostrvo se polako i oprezno vraća u normalu, a osim u zatvorenim javnim prostorima, maske su i dalje potrebne u javnom prevozu u Španiji. U Portugalu su maske i dalje obavezne u javnom prevozu, a premijer Antonio Kosta upozorio je u utorak da bi restrikcije mogle biti ponovo uvedene usljed novog povećanja broja zaraženih.
Neki stručnjaci ukazuju na te dvije zemlje kao na primjer kako čak i dobro vakcinisane nacije treba da se odnose prema koronavirusu.
“Po mom mišljenju, razlika u obuhvatu vakcinacije u različitim zemljama pravi veliku razliku u stopama incidencije”, izjavila je Garsija. “(Ali), to nije jedino objašnjenje... vakcine same po sebi ne mogu u potpunosti da suzbiju virus.”
Zamor od korone
Ipak, važnost poštovanja epidemioloških mjera jače se osjeća u zemljama u kojima je vakcinacija zastala. U Njemačkoj, koja ima jednu od najnižih stopa imunizacije u zapadnoj Evropi, neki stručnjaci krive promjenu u percepciji javnosti.
“Jedan od glavnih faktora je umor od korone, ljudi su zaista umorni od pandemije. Upravo smo imali opšte izbore na kojima je kovid bio malo izvan fokusa. Političari su se usredsredili na druge stvari i mnogi ljudi su stekli utisak da problem više nije tako velik”, rekao je Reintjes za CNN.
Uprkos dramatičnom porastu broja novozaraženih, mnogi njemački barovi i božićni sajmovi privlače mase ljudi, ističe Reintjes. Karnevalska sezona u Kelnu otvorena je prošle nedjelje velikom gužvom, iako je pristup bio dozvoljen samo vakcinisanim ili oporavljenim osobama.
Njemačka vlada poziva građane da se vakcinišu i otežava funkcionisanje onima koji to odbiju, ali eksperti kažu da za kratak vremenski period nije moguće postići stopu imunizacije koja bi zaustavila trenutni talas. Umjesto toga, tvrde da poštovanje mjera i smanjenje socijalizacije odmah može dati rezultate.
“Sezona jesen-zima je najbolja za prenošenje virusa. Ljudi su u zatvorenom i to igra važnu ulogu,” kaže Reintjes.
“Ljudima je dosta kovida i ne drže se ponašanja koje bi ograničilo širenje virusa. Stoga se on sada širi puno bolje.”
Bonus video:
