Dok su se neredi i nasilje prošle nedjelje širili Kazahstanom, tamošnje vlasti su blokirale pristup sajtovima brojnih društvenih medija primoravši hiljade lokalnih korisnika da daunlouduju specijalne aplikacije kako bi prikrili svoju lokaciju i zadržali pristup. Vlasti su zatim 5. januara u potpunosti blokirale pristup internetu.
Posljedice su bile žestoke. Bankomati su prestali da rade, zajedno sa mnogim drugim poslovnim aktivnostima uključujući i rudarenje bitkoina. Kazahstan je trenutno drugi u svijetu generator kriptovalute, a njena vrijednost je pala kada je ova kompjuterska sila pošla oflajn.
Pošto su na televizijskim kanalima u Kazahstanu emitovani samo zabavni programi, većina populacije od 19 miliona stanovnika izgubila je pristup informacijama.
Deceniju nakon ustanaka tokom Arapskog proljeća kada su se građani mobilisali preko društvenih mreža i zbacili autoritarne lidere u Tunisu i Egiptu i izbili sukobi u Libiji, Siriji i Jemenu, sve veći broj vlada pribjegava gašenju interneta kako bi ograničili nezadovoljstvo i razgovor o tome što se dešava u vremenima krize.
U Etiopiji, pristup internetu je blokiran za region sjevernog Tigreja od novembra 2020. kada je sukob izbio sa vladom u Adis Abebi. To je doprinijelo ograničavanju izvještavanja o sukobu u kojem se sada dešavaju napadi dronovima i blokiranje dostava humanitarne pomoći.
U Mjanmaru, pristup interentu je u početku bio potpuno blokiran nakon vojnog puča u februaru 2021. To je uslijedilo nakon blokiranja sajtova važnih društevnih mreža naročito Fejsbuka, koji su prethodno koristili organizatori protesta.
Druge azijske i afričke države se sve više okreću gašenju interneta u prvoj reakciji na političke proteste i demonstracije. Curenje ispitnih pitanja je prošle godine navedeno kao razlog da bi se opravdalo gašenje interneta na više mjesta, uključujući Siriju, Ugandu i indijsku pokrajinu Radžastan.
Autoritarna plima
Dok se vlade hvataju u koštac sa bijesom javnosti koji je dodatno podstaknut rastom cijena života i nezadovoljstvom zbog ponekad vidljivo korumpiranih elita, ove taktike su instrument koji koristi sirovu silu - koja se razlikuje od sofisticiranijeg nadzora kakvom pribjegava Kina, a koju kritičari opisuju kao zastrašivanje, ali je dio rastuće plime autoritarizma.
Različite države su usvojile različite taktike, a razmjeri gašenja interneta variraju. U Mjanmaru, višednevnu blokadu su brzo zamijenila 72 konsekutivna noćna gašenja. Prodemokratski aktivisti smatraju da je cilj toga bilo opstruiranje planiranja protestnih aktivnosti, koje se obično odigravalo tokom noći, a da se pritom minimiziraju ekonomske posljedice. Uprkos tome, kompanija za monitoring Top10VPN izračunala je da su gašenja interneta ekonomiju Mjanmara koštala 2,78 milijardi dolara u 2021, uglavnom zbog poremećaja u poslovanju.
Takva gašenja mogu dovesti međunarodne telekomunikacione kompanije u neobične situacije. U Mjanmaru, norveški operator Telenor objavio je niz saopštenja u kojem je naznačio zahtjeve koje im je postavila nova vojna hunta u toj zemlji nakon prošlogodišnjeg puča. Izvori u Mjanmaru su kazali za Rojters da su vlasti zahtijevale detalje o korisnicima uključujući i lične podatke.
Fejsbuk i Tviter su i dalje blokirani širom Mjanmara, dostupni samo preko virtuelnih privatnih mreža (VPN) koje prikrivaju gdje se nalazi korisnik. Vojni vladari Mjanmara nastavljaju da privremeno blokiraju internet i telefonske usluge za gradove u nekoliko regiona gdje se sada bore protiv protivničkih milicija.
Milijarde izgubljene
Prema podacima Top10VPN ekonomska cijena gašenja interneta širom svijeta bila je oko 5,5 milijardi dolara u 2021, što je za 36 odsto više u odnosu na godinu ranije. Grupa je prijavila 15 većih prekida u 21 državi, počev od direktnog gašenja interneta - poput onog u Kazahstanu - do ciljanih blokada velikih platformi društvenih mreža, najčešće Tvitera a zatim i Fejsbuka.
Preko 486 miliona ljudi bilo je pogođeno gašenjem interneta u 2021. godini, što je za 80 odsto više nego tokom 2020. Mnogi od njih su u Indiji i Nigeriji, a sve veći broj afričkih država prihvata slične taktike.
Tokom 18 mjeseci do februara 2021. godine, Indija je ograničavala pristup širom dominantno muslimanskog regiona Kašmira ograničavajući ga na 2G brzinu, izazivajući na taj način ekonomski haos. Takođe je uvela ograničeno i skoro potpuno gašenje u djelovima Nju Delhija u januaru 2021. nakon protesta poljoprivrednika.
Nigerija je blokirala pristup Tviteru od juna 2021. u sporu sa tom firmom nakon kojeg je obrisan tvit predsjednika Muhamadua Buharija za koji je navedeno da krši pravila sajta. Potražnja za VPN uslugama je porasla za preko 1400 procenata, zbog čega je nigerijski državni tužilac zaprijetio da će krivično goniti one koji i dalje pristupaju Tviteru na taj način.
Takve aktivnost su sve učestalije. Sudan je sproveo nekoliko gašenja interneta prošlog oktobra i novembra tokom protesta protiv vojnog puča, dok je Uganda ugasila platforme društvenih mreža i aplikacija za razmjenu poruka uključujući i WhatsApp tokom predsjedničkih izbora. Burkina Faso je ugasila pristup mobilnom internetu krajem novembra nakon protesta zbog ubistva sedam civila iz francuskog vojnog konvoja koji je prolazio kroz Čad.
Za one koji cijene slobodu, ovo bi trebalo da bude zabrinjavajuće. Tokom većeg dijela ovog vijeka, postojala je pretpostavka da će internet donijeti veću otvorenost. Sada djeluje da je čak i pristup internetu nešto što se za sve veći broj ljudi ne podrazumijeva.
Prevela: N.Bogetić
Bonus video:
