Prvo Svjetsko prvenstvo na Bliskom istoku postalo je arena za političke tenzije u jednom od najnestabilnijih regiona na svijetu i za dvosmislenu ulogu koju u tamošnjim krizama često igra zemlja domaćin - Katar.
Utakmice u kojima je igrala reprezentacija Irana imale su najviše političkog naboja dok su navijači izražavali podršku demonstrantima koji se hrabro suprotstavljaju klerikalnom rukovodstvu kod kuće. Takođe su bile diplomatski škakljive za Katar koji ima dobre odnose sa Teheranom, ističe agencija Rojters.
Gestovi saosjećanja sa Palestincima takođe su preplavili stadione na kojima igraju četiri arapska tima. Katarski navijači nosili su na rukama trake u znak podrške Palestincima, iako je Katar prvi put dozvolio izraelskim navijačima da stignu direktnim letom.
Čak je i katarski emir imao politički značajne postupke, noseći saudijsku zastavu tokom istorijskog poraza Argentine - što je očigledno bio vid podrške zemlji sa kojom popravlja odnose zategnute usljed regionalnih tenzija.
Takvi gestovi su pojačali političku dimenziju turnira koji je još prije početka bio obavijen kontroverzom zbog ponašanja prema migrantskim radnicima i prema LGBT populaciji u konzervativnoj zemlji domaćinu, u kojoj je homoseksualnost nezakonita, ističe britanska agencija.
Ulozi su visoki u Kataru, koji se nada da će dobra organizacija turnira učvrstiti njegovu ulogu na globalnoj sceni i na Bliskom istoku, gdje je opstao kao nezavisna država od 1971. godine uprkos brojnim ustancima u regionu.
Prva bliskoistočna zemlja koja je domaćin Svjetskog prvenstva, Katar je često djelovao drugačije od ostatka regiona. U toj zemlji se nalazi palestinska islamistička grupa Hamas, ali je takođe prethodno imao trgovinske odnose sa Izraelom.
Pružio je platformu islamističkim disidentima koje su Saudijska Arabija i njeni saveznici smatrali prijetnjom, istovremeno se sprijateljivši sa Rijadovm neprijateljem Iranom - a u Kataru se nalazi i najveća američka vojna baza u regionu.
Unutrašnja borba
Tenzije u Iranu, gdje više od dva mjeseca traju protesti koji su počeli zbog smrti 22-godišnje Mahse Amini u pritvoru iranske policije za moral, prelile su se na stadione i izvan njih.
”Željeli smo da dođemo na Svjetsko prvenstvo kako bismo podržali narod Irana jer znamo da je to velika prilika da govorimo u njihovo ime”, kazala je za Rojters Šajan Kosravani, 30-godišnja iransko-američka navijačica koja je planirala da posjeti porodicu u Iranu nakon prvenstva, ali je otkazala planove zbog protesta.
Međutim, pojedini tvrde da ih je obezbjeđenje na stadionu spriječilo da izraze podršku protestima. Na utakmici reprezentacije Irana protiv Velsa 25. novembra, obezbjeđenje nije dozvolilo ulaz navijačima koji su nosili iransku zastavu iz vremena prije Revolucije i majice sa natpisma: “Žena, Život, Sloboda” i “Mahsa Amini”.
Nakon utakmice bilo je tenzija ispred stadiona između protivnika i pristalica iranske vlade. Dvojica navijača koji su se u više navrata svađali sa pripadnicima obezbjeđenja na stadionu zbog zapljene njihovih rekvizita kazali su za britansku agenciju da je takav stav proizvod odnosa Katara sa Iranom.
Jedan katarski zvaničnik kazao je za Rojters da su “dodatne mjere obezbjeđenja uvedene tokom utakmica na kojima igra iranska reprezentacija usljed nedavnih političkih tenzija u toj zemlji”.
Na pitanje o zaplijenjenom materijalu i hapšenju navijača, portparol organizacionog odbora je uputio Rojters na Fifu i ukazao na katarsku listu zabranjenih predmeta. Zabranjeni su predmeti sa “političkim, uvredljivim ili diskriminatornim porukama”.
Kontroverze ima i u vezi sa iranskom reprezentacijom, za koju se smatra da je izrazila podršku protestima na prvoj utakmici kada igrači nijesu pjevali nacionalnu himnu, da bi je uoči druge utakmice pjevali - mada tiho.
Kuemars Ahmed, 30-godišnji advokat iz Los Anđelesa, kazao je za Rojters da iranski navijači vode “unutrašnju borbu”. “Da li navijati za Iran? Navijate li za režim i način na koji guši proteste”.
Uoči večerašnje odlučujuće utakmice Iran-SAD, američka Fudbalska federacija privremeno je istakla iransku zastavu na društvenim mrežama bez amblema Isamske Republike u znak solidarnosti sa demonstrantima u Iranu.
Ta utakmica je samo doprinijela značaju takmičenja za Iran, gdje je klerikalno rukovodstvo proglasilo Vašington “Velikim satanom” i optužuje ga za podsticanje sadašnjih nereda.
Izraz ponosa
U međuvremenu, palestinske zastave su redovan prizor na stadionima i u navijačkim zonama, a prodaju se i u radnjama - iako se palestinska reprezentacija nije kvalifikovala.
Navijači Tunisa su na utakmici njihove reprezentacije protiv Australije 26. novembra istakli ogroman transparent “Oslobodite Palestinu”, u potezu koji nije djelovalo da smeta organizatorima. Arapski navijači su ignorisali izraelske novinare koji izvještavaju iz Katara.
Omar Barakat, fudbalski trener palestinske reprezentacije koji prisustvuje Svjetskom prvenstvu u Dohi, kazao je da je bez problema nosio zastavu na utakmicama. “To je politički stav i mi smo na to ponosni”, rekao je on za Rojters.
Mada su tenzije izbile na nekim utakmicama, takmičenje je takođe pružilo prostor i za neke pomiriteljske postupke, poput onog kada je katarski emir šeik Tamim bin Hamad al-Tani nosio saudijsku zastavu oko vrata na utakmici protiv Argentine 22. novembra.
Veze Katara sa Saudijskom Arabijom, Ujedinjenim Arapskim Emiratima, Bahrainom i Egiptom su zahladile posljednjih godina zbog regionalne politike Dohe, uključujući i podršku islamističkim grupama tokom Arapskog proljeća 2011.
U još jednom gestu pomirenja između država čije je odnose uzdrmalo Arapsko proljeće, turski predsjednik Tajip Erdogan rukovao se sa egipatskim kolegom Abdelom Fatahom al Sisijem na svečanoj ceremoniji otvaranja u Dohi 20. novembra.
Kristijan Kouts Ulirhsen, politikolog sa Bejker Instituta na Rajs univerzitetu u SAD kazao je da je period uoči takmičenja “zakomplikovan decenijskim geopolitičkim rivalitetima koji su uslijedili nakon Arapskog proljeća”.
Katarske vlasti moraju da balansiraju povodom Irana i Palestine ali, na kraju, prvenstvo je “još jednom stavilo Katar u centar regionalne diplomatije”, kazao je on.
Bonus video:
