U provinciji Gansu, na obodima pustinje Gobi, tri stotine kilometara od najbližeg grada, nalazi se selo Dželajdžaj, čiji se stanovnici po fizičkim karakteristikama značajno razlikuju od svojih sunarodnika. U okviru seoceta nalaze se ruševine drevnog utvrđenja, antičkog grada Likvijana (kin. Li-Jien), što nije naročito neobično budući da se duž istorijske Zapadne oblasti nerijetko može naići na građevine koje datiraju iz perioda od trećeg vijeka prije nove ere do osmog vijeka naše ere.
Ono što, međutim, u vezi s Likvijanom intrigira stručnjake jeste ime ovog drevnog grada. Naime, Kinezi su nekada Aleksandriju nazivali upravo Li-Đien, a ovaj naziv je kasnije korišćen da označi Rimsko carstvo. To je podstaklo istraživače da se zapitaju zbog čega je ova mala naseobina nazvana po mestu o kojem su tadašnji stanovnici današnjeg Gansua znali tako malo. Ukoliko to pitanje postavite nekom stanovniku Dželajdžaja, najvjerovatnije ćete dobiti neočekivan odgovor da sve počinje pričom o njihovim precima – rimskim legionarima, što je tema koja je još intrigantnija.
Iako su Kinezi, stanovnici ovog sela zaista imaju fizičke karakteristike po kojima se razlikuju od svojih sunarodnika. Veliki broj ima plave ili zelene oči, izdužene noseve i veoma svijetlu kožu i kosu, što je podstaklo spekulacije da potiču od Evropljana. Prvi koji je hrabro iznio ovu tvrdnju bio je Homer Dabs, profesor kineske istorije na Univerzitetu u Oksfordu. Pedesetih godina prošlog vijeka, on je tvrdio da su nekadašnji stanovnici Likvijana rimski legionari koje je predvodio Marko Licinije Kras i koji su ostali u Aziji, nakon što ih je 53. godine prije naše ere vojska Partijskog carstva porazila u bici kod Kare. Hiljade Rimljana su poginule, a stradao je i sam general Kras – najpoznatiji, inače, po tome što je ugušio pobunu robova predvođenih Spartakom.
Međutim, proteklih decenija sve se češće može čuti teorija da je deo legionara preživeo, istupio iz bitke i otišao ka istoku. Ovi rimski vojnici navodno su se kasnije, 36. godine prije nove ere, borili na strani Sjunga, konfederacije nomadskih plemena Centralne Azije, u boju protiv dinastije Han.
U kineskim izvorima se, naime, pominje da su za nomade ratovali najamnici „čudnog izgleda“ koji su koristili formaciju „riblje krljušti“, čiji opis mnoge podsjeća na čuvenu „kornjaču“, odbrambenu formaciju rimskih legija. Pomenuti pješadinci su zarobljeni, a profesor Dabs je tvrdio da su upravo oni kasnije osnovali Likvijan.
Ove teorije ocijenjene su kao zanimljive i provokativne, ali nije malo onih koji ih ne podržavaju. U grobnicama okruga Jongčang, u kojem se Likvijan nalazi, zaista su pronađeni ostaci ljudi koji potiču iz Rima, ali kritičari Dabsovih tvrdnji podsjećaju da je ovaj region dio Puta svile, zbog čega nije neobično to što su u njemu sahranjeni pojedinci različitog porijekla.
Jang Gongle, profesor Pedagoškog univerziteta u Pekingu, štaviše, ističe da su njegova istraživanja pokazala da je Likvijan osnovan 104. godine prije naše ere, odnosno više od 50 godina prije bitke kod Kare.
Dabsovom teorijom nije oduševljen ni Mauricio Betini, antropolog Univerziteta u Sijeni.
„Da bi ona bila neoboriva, potrebno je pronaći predmete poput rimskog novca ili oružja tipičnog za rimske legionare. Bez takve vrste dokaza, priča o izgubljenim legijama je samo legenda“, smatra on.
Ipak, kada su 2005. godine antropolozi Univerziteta u Landžouu uzeli uzorak DNK od nešto manje od stotinu stanovnika Dželajdžaja, nakon dvije godine temeljne analize dokazano je da 56 odsto analiziranih uzoraka uistinu ima evropeidno porijeklo. Ima li i to veze s blizinom Puta svile ili su njihovi preci zaista ratnici koji su prešli hiljade kilometara i ostavili nauci uzbudljivu zagonetku?
Bonus video:
