Sjedinjene Države i drugi zapadni saveznici samo što nisu odobrili represiju Saudijske Arabije u zemlji i inostranstvu. To što SAD ne poziva Saudijsku Arabiju na odgovornost za niz kršenja ljudskih prava ohrabrilo je saudijsku vladu, dozvoljavajući joj da djeluje neobuzdano nekažnjeno dok zloupotrebe postaju sve užasnije.
Hjuman rajts voč je krajem avgusta objavio izvještaj za jezivim detaljima o tome kako saudijske snage ubijaju stotine migranata, uključujući žene i djecu, na udaljenoj, planinskoj granici sa Jemenom. Istraživači su dokumentovali kako saudijski graničari koriste eksplozivno oružje protiv etiopskih migranata i tražilaca azila koji pokušavaju da pređu u Saudijsku Arabiju. Napadi su rasprostranjeni i sistematski.
Detalji u dokazima koje je prikupio Hjuman rajts voč su krajnje zapanjujući: “Od 150, samo sedam ljudi je preživjelo tog dana”, rekao je jedan preživjeli. “Svuda je bilo ostataka ljudi, svuda razbacanih.” Jedan sedamnaestogodišnjak je rekao da su graničari natjerali njega i druge preživjele da siluju dvije djevojke nakon što su čuvari pogubili migranta koji je odbio da siluje drugu djevojku.
Kršenja koja su detaljno opisana u ovom izvještaju predstavljaju dramatičnu eskalaciju i broja i načina ciljanih ubistava. Nasumično zatvaranje, mučenje i zlostavljanje od strane saudijskih snaga bili su uobičajeni na ovoj ruti, ali nikada ranije nismo vidjeli sistematsko ubijanje nenaoružanih migranata, uključujući žene i djecu, u ovim razmjerama.
Zloupotrebe pod vlašću MBS-a i dalje metastaziraju dok američka vlada ne sprovodi prijetnje da će ga pozvati na odgovornost, sve vrijeme se udvarajući kraljevstvu kako bi unaprijedila ekonomske i bezbjednosne interese Vašingtona
Saudijska vlada se nikada nije suočila sa značajnim posljedicama za prethodne zloupotrebe počinjene naočigled i detaljno dokumentovane. Vlasti SAD su bile informisane o ubistvima migranata na jemensko-saudijskoj granici više od godinu.
Sa samo 38 godina, princ prestolonasljednik Muhamed bin Salman je samo nekoliko godina u moguće decenijskoj vladavini, a ipak je već nadgledao jedan od najgorih perioda za ljudska prava u modernoj istoriji zemlje. Svake godine, zloupotrebe Saudijske Arabije pod njegovom vlašću dalje metastaziraju dok američka vlada iznova i iznova ne sprovodi prijetnje da će ga pozvati na odgovornost, sve vrijeme se udvarajući kraljevstvu kako bi unaprijedila ekonomske i bezbjednosne interese Vašingtona.
Hjuman rajts voč nije dokumentovao direktnu umiješanost prestolonasljednika ili bilo kog drugog saudijskog zvaničnika u ubistva migranata na granici. Ali ako se pokaže da je to dio eksplicitne državne politike ubistva, to bi bio zločin protiv čovječnosti.
Ovo odsustvo odgovornosti za ranija kršenja, kao što je brutalno ubistvo i rasparčavanje novinara Džamala Hašogija od strane saudijskih zvaničnika u njihovom konzulatu u Istanbulu 2018. godine; očigledne ratne zločine počinjene tokom katastrofalnog rata u Jemenu, kao što je napad na pogrebnu ceremoniju u oktobru 2016. u kojem je ubijeno najmanje 100 ljudi i ranjeno više od 500, uključujući djecu; i jačanje domaće represije - ohrabrilo je prestolonasljednika.
Uprkos obećanju da će Saudijsku Arabiju pretvoriti u “pariju”, američki predsjednik Džo Bajden nije uspio da traži odgovornost za ulogu prestolonasljednika u ubistvu Hašogija. Pravni stav (kako ga je iznio Stejt department) da prestolonasljednik ne može biti tužen dok je na čelu vlade, što je uloga koju formalno obavlja od imenovanja za premijera u septembru 2022. godine, dodatno naglašava ovaj neuspjeh u traženju odgovornosti uprkos procjeni američkih obavještajnih službi, objavljenoj u februaru 2021, da je odobrio Hašogijevo ubistvo.
Saudijski lideri su se i u Jemenu izvukli nekažnjeno. U okviru uloge saudijskog ministra odbrane između 2015-2022, princ prestolonasljednik je nadgledao nezakonite napade, uključujući očigledne ratne zločine u kojima je ubijen veliki broj civila. Koalicija predvođena Saudijcima i Ujedinjenim Arapskim Emiratima je više puta bombardovala jemenske civile, a zatim je zaobišla napore međunarodne zajednice da ih pozove na odgovornost.
Saudijska Arabija, koju podržavaju UAE, uspješno je vodila agresivnu kampanju lobiranja za okončanje mandata Grupe eminentnih eksperata Ujedinjenih nacija za Jemen, međunarodnog, nepristrasnog i nezavisnog tijela koje je formirao Savjet UN za ljudska prava 2017. godine koje izvještava o kršenjima i zloupotrebama u Jemenu.
SAD ne reaguju, a saudijska zlostavljanja kod kuće izazivaju sve veću zapanjenost. Saudijski sudovi su prošle godine izrekli šokantnu kaznu od 34 godine zatvora Salmi al-Šehab, studentkinji doktorskih studija na britanskom univerzitetu, samo zato što je na Tviteru objavila blagu kritiku na račun saudijske vlade. Saudijci su prošlog mjeseca zbog tvitova izrekli smrtnu kaznu Muhamedu al-Gamdiju, bratu istaknutog islamskog učenjaka i kritičara vlade koji je u egzilu u Ujedinjenom Kraljevstvu.
Potrebna je snažna, odlučna i hitna javna akcija da se suprotstavi ovim rastućim zloupotrebama, mnogo više od žalosno neprikladnih izjava o “zabrinutosti” na koje smo navikli.
SAD takođe treba da ispitaju sopstvenu ulogu u podršci segmentima saudijskih oružanih snaga koji su možda počinili ove i druge zločine. Posljednjih osam godina, Komanda za bezbjednosnu pomoć vojske SAD obučavala je saudijske graničare u programu koji je zaključen u julu. A američko vojno osoblje ima znatno više uloga u saudijskom bezbjednosnom sistemu nego što je to opštepoznato. Ti angažmani bi trebalo da budu stvar javne evidencije i nadzora Kongresa.
Salma al-Šehab je osuđena na 34 godine zatvora zato što je na Tviteru objavila blagu kritiku na račun saudijske vlade
Na jednom od saudijskih stražarskih punktova u blizini granice sa Jemenom, Hjuman rajts voč je identifikovao parkirano oklopno borbeno vozilo za koje se činilo da ima mitraljez postavljen na krovu. Ovakva oprema je mogla da se koristi u zločinima koje smo dokumentovali nad Etiopljanima. SAD i drugi dobavljači oružja Saudijskoj Arabiji treba da utvrde da li su saudijske granične snage koristile njihovo naoružanje i opremu u počinjenju masovnih ubistava i drugih zločina.
Etiopska vlada je saopštila da će raditi sa Saudijskom Arabijom na istrazi ubistava, ali to je prazno obećanje koje dolazi od vlade za koju je nedavno objavljeno da je učestvovala u etničkom čišćenju i do sada nije pokazala nikakvu namjeru da dozvoli odgovornost za taj zločin u sopstvenim redovima. Takođe postoji zabrinutost zbog slabosti i nezavisnosti pravosudnog sektora u Etiopiji, kao i kredibiliteta i obima do sada sprovedenih istraga.
SAD ni pod kojim okolnostima ne bi trebalo da podržavaju inicijativu koja omogućava Saudijskoj Arabiji da sama istražuje. Podrška istrazi koju bi vodili Saudijci bila bi gora od nikakve istrage; to bi omogućilo Saudijcima da još jednom operu ruke od odgovornosti, kao što su uradili sa Hašogijem i drugim zloupotrebama.
Hjuman rajts voč je pisao saudijskim vlastima u sedmicama prije objavljivanja izvještaja sa detaljima o nasilju nad etiopskim migrantima, tražeći komentar. Istraživači nisu dobili nikakav odgovor. Saudijci su odgovarali samo na pitanja novinara, a čak su i ti odgovori odbacili nalaze Hjuman rajts voča samo kao “neosnovane” i “neistinite”, bez ikakvih konkretnih dokaza koji bi potkrijepili to poricanje.
Ova lakomislena poricanja su nedovoljna: Vašington i druge vlade koje su pružile podršku Saudijskoj Arabiji moraju da traže odgovore i odgovornost. SAD i drugi takođe imaju obavezu da istraže svoje saučesništvo, da snesu odgovornost i prekinu ne samo svoju ravnodušnost prema saudijskim kršenjima ljudskih prava, već i sopstveni doprinos tim zloupotrebama.
Džoej Šea, istraživačica za Saudijsku Arabiju pri Hjuman rajts voču
Priredila: A. Šofranac
Bonus video:
