Ko bi želio da bude novinar koji izvještava iz Gaze? Djeluje da se svakog dana na društvenim mrežama pojavi optužba o pristrasnosti. Izvještavanje sa lica mjesta podložno je opasnostima spekulacija, grešaka, kao i zamki dezinformacija koje vrebaju neoprezne. Ako tome dodamo i činjenicu da se radi o najeksplozivnijoj priči na svijetu, onda optužbe za pristrasnost stižu brže i u većem broju. Sa druge strane, Fil Četvind, globalni direktor redakcije za informativu u francuskoj novinskoj agenciji AFP kaže: “Naš rad nikada nije djelovao važnije”.
U ovom konfliktu, većinu opasnog izvještavanja obavljaju palestinski novinari koji žive unutar Gaze, dok su strani novinari ograničeni na izvještavanje iz Izraela i Zapadne obale. Do sada, prijavljeno je da je u sukobima ubijeno 40 novinara, od čega su njih 35 Palestinci.
Džon Donison, izvještač BBC-a, optužen je za antiizraelsko izvještavanje zbog uključenja odmah nakon eksplozije u bolnici Al Ahli 17. oktobra. Donison je kazao da je tim povodom za komentar kontaktirana izraelska vojska i da je istraga i dalje u toku: “Ali teško da ovo može biti bilo što drugo osim izraelskog vazdušnog napada ili nekoliko napada imajući u vidu razmjere eksplozije”.
Nakon izraelskog demantija, izvršni direktor BBC njuz Džonatan Manro je kazao da “jezik nije bio baš ispravan”, ali da “ni u jednoj fazi nijesmo kazali da su eksploziju izazvali Izraelci”.
BBC se takođe našao na meti zbog toga što ne koristi izraz “teroristi” za militante Hamasa. Dugogodišnja je tradicija BBC-ja da nijednu stranu u nekom konfliktu ne karakteriše kao teroriste, a koju osuđuju pojedini mediji i u Vestministeru, ali koju čvrsto brane veteranski izvještači poput Džona Simpsona.
“Mi ne zauzimamo strane. Ne koristimo riječi poput “zli” ili “kukavički”. Ne pričamo o “teroristima”. I nijesmo jedini koji tako rade. Neke od najuglednijih novinskih organizacija na svijetu imaju identičnu politiku.
Mjesec dana nakon Hamasovih napada na Izrael 7. oktobra, nekoliko uglednih novinskih organizacija takođe se našlo na meti napada zbog toga što su se navodno sumnjivo brzo našli na lokacijama. Proizraelski portal “Honest Reporting” sa sjedištem u SAD je objavio da su to: “Njujork tajms”, CNN i Rojters. Oni su svi kategorički odbacili optužbe.
AFP, koji je kasnije na društvenim mrežama takođe optužen da je na lokacije, gdje su se dogodili napadi, stigao sumnjivo brzo odbacio je navode da su njihovi izvještači bili sa borcima Hamasa. Fil Četvind iz AFP-a je zaprijetio mogućom tužbom zbog klevete, a za fotografe AFP-a u Gazi je rekao:
“Probudio ih je zvuk artiljerije i raketne paljbe i uputili su se ka ogradi između Gaze i Izraela. Svaki se jasno identifikovao kao novinar, sa oznakama na šljemu i neprobojnom prsluku. Prve fotografije u blizini ograde u Gazi napravljene su više od sat nakon početka napada... Izvještavali smo o tome kao što bismo izvještavali o svakoj velikoj priči”.
Ipak, nakon događaja i AP i CNN su “prekinuli veze” sa “frilenserom” po imenu Hasan Eslaia koji je bio na mjestu gdje su se dogodila ubistva i koji nije nosio novinarski prsluk.
Fotografija njega kako ga grli lider Hamasa Jahja Sinvar objavljena je na društevnim mrežama. Direktorka AP-a za odnose sa medijima, Lorin Laston, kazala je: Više ne radimo sa Hasanom Eslaijom, koji je povremeno kao frilenser sarađivao sa AP-om i drugim novinskim organizacijama u Gazi”.
Još jedna vrsta izvještavanja je takođe pod lupom, nakon što su novinari išli sa Izraelskim odbrambenim snagama (IDF) u Gazu 9. novembra. Među njima su bili novinari iz CNN-a, “Dejli mejla” i BBC-ja (koji je poslao Džeremija Bouena) Kanal 4 njuz je išao naknadno.
Ova odluka je uveliko kritikovana na društvenoj mreži X, a Rohan Talbot, direktor grupe Medicinska pomoć za Palestince, je kazao da je to isto kao da ugledni novinari “zapravo djeluju kao stenografi izraelske vojne komunikacione mašinerije”.
Kada sam to predočio Bouenu on je odgovorio: “Gluposti. Pitanje je šta uradite sa materijalom i kako se postavite prema sagovorniku kojeg vam dovedu. Takođe je važno dati kontekst. Imali smo izbor da budemo izvan Gaze ili da prihvatimo određena ograničena u zamjenu za pristup”.
Mada je IDF provjerio video materijal kako bi se pobrinuli da nema otkrivanja vojnih operativnih detalja, ni BBC ni Kanal 4 njuz nijesu morali da unaprijed pokazuju svoje izvještaje.
Ovakve vrste izvještavanja su uobičajene tokom ratova. Od Burskog rata do Zalivskih ratova 1991. i 2003. godine, međunarodni novinari i fotografi izvještavali su tako što bi se priključili vojsci, a njihov materijal je cenzurisan ako bi mogao otkriti operativne informacije, a ponekad i ako bi mogao prikazati trupe u negativnom svetlu.
Pitanje “etičkih razmatranja” češće se postavlja ako se novinari “priključe” vojsci protivnika neke zemlje u ratu ili intervjuišu one koji se smatraju “neprijateljem”. Prema Kristini Lemb, još u Španskom građanskom ratu, američka novinarka Virdžnija Kauels bila je “posebno sumnjiva” kolegama novinarima Ernestu Hemingveju i Marti Gelhorn jer je intervjuisala vođe s obje strane sukoba.
Medijska istorija obiluje slučajevima novinara, fotografa i kamermana koji izvještavaju o drugoj strani. Tokom rata u Indokini 1960-ih, kamerman Visnjuza, Nil Dejvis je snimao sa južne vijetnamske strane a kasnije sa Vijetkongom. Tokom 1980-ih Sendi Gal sa ITN-a je redovno bila sa Avganistanskom sjevernom alijansom, a za vrijeme Zalivskog rata 1991. godine, ekipa CNN-a je kritikovana jer je ostala iza neprijateljskih linija za vrijeme savezničkog bombardovanja Bagdada.
Mada medijske kompanije organizuju sastanke kako bi razmotrile etičke implikacije odluka o ovakvoj vrsti izvještavanja, problem danas leži u tome kako saznati nešto suštinsko o aktivnostima i vezama mnogih frilensera koji često mijenjaju stalno zaposlene na prvim linijama fronta.
Autor je stalni profesor žurnalistike na Univerzitetu u Dablinu
Tekst je preuzet sa portala “Konverzejšn”
Prevod: N.B.
Bonus video:
