Na više od 2.000 metara iznad Sredozemnog mora izraelski vojnik može sa vrha planine Hermon da posmatra dolinu ispod sebe, sada ispunjenu hiljadama saboraca, najmanje devet novih ispostava, asfaltiranim pristupnim putevima i svježe iskopanim rovovima.
Vojnik gleda na dio stotina kvadratnih kilometara koje su početkom decembra zauzeli od Sirije, nakon ofanzive pobunjenika predvođenih islamistima, koja je srušila režim Bašara al Asada.
Slične scene ponavljaju se duž izraelskih granica dok trupe drže utvrđene položaje unutar Libana, čiste široke pojaseve teritorije u Gazi i ruše kuće u izbjegličkim kampovima na okupiranoj Zapadnoj obali.
“Ovo je novi svijet”, rekao je jedan izraelski vojni zvaničnik sa vrha planine, dodajući da je čitava divizija koja je nekada bila na okupiranoj Golanskoj visoravni sada “napredovala u Siriju”.
To je oličenje nove, izrazito agresivne izraelske vojne doktrine koja preoblikuje Bliski istok nakon razornog napada Hamasa iz Gaze 7. oktobra 2023. i izbijanja regionalnog rata.
Izrael se više ne zadovoljava graničnim zidovima i sistemima ranog upozorenja - sada zauzima teritorije svojih susjeda, gradi tampon-zone i bombarduje ono što smatra prijetnjama, sve do Bejruta i Damaska, u ogromnim prikazima sile.
To je vizija za koju izraelski zvaničnici kažu da je rođena iz traume i pouka 7. oktobra, a interna istraga Izraelskih odbrambenih snaga (IDF) ove godine zaključila je da je “strateška zabluda” koja je omogućila napad bila u tome što se Hamasu dozvolilo da učvrsti vlast nad Gazom.
“Ne možete dozvoliti da se vojska terora izgradi pred vašim vratima”, rekao je jedan visoki izraelski vojni zvaničnik, koji je kao i drugi sagovornici tražio anonimnost.
Premijer Benjamin Netanjahu izjavio je prošlog mjeseca da Izrael “mijenja lice Bliskog istoka”.
U tom procesu, Izrael poništava međunarodno priznate granice, narušava suverenitet svojih susjeda i - kako kažu kritičari u zemlji i inostranstvu - podiže tenzije i rizik od šireg sukoba.
Obnovljena izraelska ofanziva u Gazi, zajedno s ekspanzionizmom u Siriji, Libanu i na Zapadnoj obali, izazvala je osudu širom regiona.
Lideri Libana izjavili su da “nema mira” i “nema trajne stabilnosti” dok se IDF ne povuče iz zemlje, a nova sirijska vlada je osudila izraelsku “kontinuiranu agresiju... u očiglednom kršenju nacionalnog suvereniteta i međunarodnog prava”.
Izrael poništava međunarodno priznate granice, narušava suverenitet svojih susjeda i - kako kažu kritičari u zemlji i inostranstvu - podiže tenzije i rizik od šireg sukoba
Barbara Lif, visoka zvaničnica Stejt departmenta u Bajdenovoj administraciji, izjavila je da izraelske akcije u Siriji “rizikuju da izazovu uznemirenje i neprijateljstvo koje prethodno nije postojalo”.
U proteklim nedjeljama, trupe IDF-a u sirijskoj bezbjednosnoj zoni bile su pod vatrom u dva odvojena incidenta, a neki analitičari upozoravaju na mogućnost izbijanja pobune, dok novi režim u Damasku pokušava da uspostavi kontrolu nad podijeljenom državom.
“Postoji mnogo načina da se dođe do bezbjednosti, postoji mnogo kanala” osim vojne sile, rekla je Lif, aludirajući na potrebu za tajnim kanalima komunikacije između Izraela i Sirije.
Od kada je tokom rata 1967. zauzeo Golansku visoravan od Sirije, Izrael je ovu uzvišenu teritoriju - čiji je dio i planina Hermon - smatrao strateškom, zaštitnom tampon-zonom.
Međutim, nakon što su islamistički pobunjenici pod vođstvom Ahmeda al-Šare zauzeli Damask u decembru, nakon 13 godina građanskog rata, Izrael je reagovao preventivno, pokrenuvši talase vazdušnih udara koji su uništili sirijske vojne kapacitete i spriječili da oni padnu u potencijalno neprijateljske ruke.
IDF je takođe poslao kopnene trupe da zauzmu 235 kvadratnih kilometara demilitarizovane zone pod nadzorom UN, navodeći da će ostati tamo “na neodređeno vrijeme”, uz upade i dublje u sirijsku teritoriju.
Netanjahu je čak otišao toliko daleko da je izjavio kako dodatnih 50 kilometara južne Sirije, sve do predgrađa Damaska, treba da bude dio demilitarizovane “zone uticaja”.
Izraelski avioni su ovog mjeseca napali i nekoliko sirijskih vazdušnih baza koje se nalaze još dublje u unutrašnjosti, zbog zabrinutosti da bi ih mogle koristiti turske snage.
U Libanu, IDF skoro svakodnevno gađa ciljeve Hezbolaha, uprkos prekidu vatre u kojem su posredovale SAD u novembru prošle godine, a koji je okončao jednogodišnji rat između dvije strane.
Izrael je takođe zadržao najmanje pet “strateških” položaja na jugu Libana, gradeći ispostave na uzvišenjima s druge strane granice, naspram izraelskih zajednica.
Prilikom nedavne posjete sjevernoj granici Izraela, reporteri “Fajnenšl tajmsa” su vidjeli jednu izraelsku poziciju unutar Libana, na brdu blizu izraelskog sela Metula, koju je držala četa rezervista padobranaca.
Jedan lokalni izraelski zvaničnik tvrdio je da su te ispostave ključne za obezbjeđenje povratka stanovnika raseljenih zbog rata između Izraela i Hezbolaha. “IDF mora ostati u (Libanu) i ostati agresivan”, dodao je zvaničnik, izražavajući stav koji dijeli veliki dio izraelske javnosti.
U blizini, šiitska libanska sela Kfar Kila i Al-Hijam, u kojima, kako su zvaničnici rekli, postoji vojno prisustvo Hezbolaha, leže u ruševinama.
“Ovako izgleda pobjeda. IDF je ovdje, a zajednice ispod su zaštićene i funkcionalne”, rekao je izraelski ministar odbrane Izrael Kac tokom obilaska tog područja prošlog mjeseca. “A (libanska) sela s druge strane su sravnjena sa zemljom”.
Ta scena je podsjećala na izraelsku taktiku “spaljene zemlje” protiv palestinskih militanata. Na Zapadnoj obali, UN procjenjuje da je oko 40.000 Palestinaca raseljeno otkako je Izrael u januaru pokrenuo veliku ofanzivu protiv naoružanih ljudi u izbjegličkom kampu Dženin, koju je kasnije proširio i na druge obližnje oblasti.
Kamp Dženin je gotovo potpuno ispražnjen od svojih stanovnika, a veliki djelovi - uključujući glavne puteve, škole, džamije i desetine zgrada - uništeni su.
IDF je postavio ispostave unutar Dženina, kao i u kampovima Tulkarm i Nur Šams - koji su nominalno pod kontrolom Palestinske uprave - u koje je rasporedio više bataljona s ciljem da očiste te oblasti i stvore prolaze za buduće operacije.
Izraelski zvaničnici kažu da će trupe tu ostati na neodređeno vrijeme, a palestinskim stanovnicima neće biti dozvoljen povratak prije kraja godine.
To predstavlja promjenu u strategiji Izraela, koji je dvije decenije izvodio upade u oblasti pod kontrolom Palestinske uprave na Zapadnoj obali, ali je izbjegavao dugoročno prisustvo.
IDF insistira da su nove ispostave uspostavljene u Siriji, Libanu i kampovima na Zapadnoj obali “privremene” i da se mogu ukloniti za svega nekoliko dana.
Međutim, ono što se dešava u Gazi gotovo sigurno će biti drugačije. Od početka rata, visoki izraelski zvaničnici jasno su stavili do znanja da namjeravaju da izgrade bezbjednosnu zonu od jednog kilometra unutar pojasa, kako bi spriječili da se ikada ponovi napad poput onog od 7. oktobra.
Više od 18 mjeseci od početka sukoba, čitavi djelovi palestinske enklave sravnjeni su sa zemljom. “Izgleda kao Mars”, rekao je jedan izraelski rezervista na jugu Gaze. “Ako neka zgrada još stoji, vjerovatno znači da je mi koristimo”.
Ipak, čini se da izraelski plan nije ni blizu kraja - od kada je prošlog mjeseca nastavljena ofanziva nakon osmonedjeljnog primirja, IDF je dodatno učvrstio kontrolu nad tom teritorijom.
Kac, ministar odbrane, zaprijetio je prošlog mjeseca da će proširiti te granične “bezbjednosne zone” i staviti još veći dio Gaze pod “trajnu izraelsku kontrolu” ukoliko Hamas ne kapitulira i ne oslobodi izraelske taoce.
Netanjahu nikada nije krio želju da zadrži “ukupnu bezbjednosnu kontrolu” nad enklavom. Takođe je s entuzijazmom prihvatio predlog američkog predsjednika Donalda Trampa o protjerivanju stanovništva iz Gaze i pretvaranju teritorije u “Rivijeru Bliskog istoka”.
Ehud Jari, viši saradnik Vašingtonskog instituta za bliskoistočnu politiku, rekao je da je Trampova podrška pomogla da međunarodni pritisak na Izrael da se povuče sa zauzetih teritorija ostane podnošljiv, te da će Izrael nastaviti sa ovom agresivnom novom strategijom.
“Ovako će izgledati famozni (poslijeratni) ‘Dan poslije’ na raznim frontovima”, rekao je.
Iako gotovo da nema domaće kritike na račun nove bezbjednosne doktrine vlade, jedan izuzetak je penzionisani general-major IDF-a Izrael Civ, koji je prošle sedmice u izraelskim medijima napisao da je vlada “politički zaljubljena u ideju preuzimanja” teritorije.
Izraelsko prisustvo u Siriji ocijenio je “nepotrebnim”, jer se radi o “teritoriji koja nije naša”, i upozorio da bi to moglo imati negativne posljedice - slično dvodecenijskoj izraelskoj okupaciji “bezbjednosne zone” u Libanu od 1982. do 2000, koja je doprinijela nastanku pobune Hezbolaha i smrti više od 1.000 izraelskih vojnika.
Sadašnji izraelski zvaničnici se ne slažu s tim, tvrdeći da je otpor prisustvu IDF-a u tim područjima upravo dokaz da treba ostati. “Ne voli nas baš cijela Sirija”, rekao je jedan vojni zvaničnik na vrhu planine Hermon. “To nam samo daje još jači razlog da budemo ovdje”.
Priredila: A.Š.
Bonus video:
