Crna Gora bi mogla ubrzati svoj put i prijem u EU nakon izbora za novi Evropski parlament 2019. i u slučaju uspjeha populističkih stranaka.
Neke najznačajnije od njih, poput mađarskog Fidesa, austrijskog OVP, koje su članice najače Evropske narodne partije (EPP), ili čak rasističke i ksenofobne italijanske Lige, snažni su pobornici proširenja EU na Balkan. Njihovi lideri Viktor Orban, Sebastijan Kurc i Mateo Salvini istovremeno imaju solidne kontakte sa predsjednikom Crne Gore Milom Đukanovićem i crnogorskim vlastima.
Za Orbana, kako je kazao prije nekoliko mjeseci, Crna Gora je već sada spremna za EU.
Đukanović je prije tri dana rekao da bi klima za proces proširenja nakon sljedećih izbora za EP “možda mogla biti još nepovoljnija” nego danas.
On nije argumentovao ocjenu, koja se do sada mogla čuti i od nekih analitičara u susret evropskim izborima.
Do sada je praksa EU bila da su zahtjevi kandidatima za članstvo postajali teži i konkretniji, kako se primicao dan prijema.
Zapravo, za sada je samo izvjesno da će se izbori održati od 23. do 28. maja 2019. i da će novi saziv EP, nakon istupanja Velike Britanije, umjesto 751 imati 705 poslanika.
Procjene su da će konzervativne stranke i pokreti desnog centra okupljene u EPP, kao što su njemačka vladajajuća CDU/CDS, austrijski OVP, mađarski Fides, španski Narodna partija, zadržati najveći broj mjesta u Evropskom parlamentu na osnovu čega dobijaju ključna mjesta u Evropskoj komisiji, Savjetu EU i EP. Ali manje od sadašnjih 218 mjesta.
Skoro je pa izvjesno da evropske Socijademokrate, snažni zagovornici proširenja EU, neće biti druga snaga u EP nakon poraza na nedavnim nacionalnim izborima u Švedskoj, prošlogodišnjeg u Češkoj, te loših rezultata na njemačkim pokrajnskim izborima.
Njihovo mjesto mogli bi zauzeti liberali koji su sada sa 68 evroposlanika četvrta snaga u EP.
Francuski predsjednik Emanule Makron je sa svojim “Republika u pokretu” dogovorio saradnju sa šefom liberalne frakcije (ALDE) Gijem Ferhovštatom, nakon čega su liberali bilježili rast na skoro svim nacionalnim izborima u članicama EU.
Odnos snaga u kojem bi u EP najjače grupe bile EPP i liberali, umjesto konzervativaca i stranaka lijevog centra, vjerovatno bi bio najnepovoljniji scenario za proširenje EU na Balkan. Zagovaranje stabilokratije i zahtjev da se prvo sredi EU a da kandidati prime kada obave na pravi način zadatke u vladavini prava, zapravo bi najviše odgovarao balkanskim autokratama.
Stranke krajnje desnice, koje su do prije desetak godina bile na nivou političkog folklora mogle bi da postanku druga najveća snaga u EP ako uspiju da ubijede Orbana ili Kurca da pređu iz narodnjaka u političku grupaciju Alijansu za Evropu nacija, što je ipak malo vjerovatno.
Zapravo čitav spektar stranaka koji je krajnje desno ili naginje tome ima malo zajedničkih stvari.
Njih povezuje širenje straha od migranata koje je toliko da se čitava EU, digne na noge ako sada na njenu teritoriju uđe nekoliko desetina ili najviše stotina potencijalnih tražilaca azila.
Strah od migranata mobiliše birače desničarskih stranka što se očekuje i na izborima za EP sa tradicionalno malom izlaznošću od 42 odsto u prosjeku, dok tradicionalni konzervativci i socijaldemokrate nemaju jasnu poruku za birače. “Ne treba dopustiti da EU upravljaju Putinovi i Trampovi portparoli”, je jedino smisleno od protivnika desnice.
Druga zajednička stvar za veliki dio desnih stranaka je što im, iako udaraju u temeljne evropske vrijednosti, ne pada na pamet da predlože izlazak svojih država iz EU, nego obilato koriste pogodnosti zajedničkog tržišta i kohezionih fondova. To se posebno odnosi na stranke iz članica Višegradske grupe koje su sve mahom snažni zagovornici proširenja na Balkan.
Đukanović ne treba da brine o klimi za prijem Crne Gore u EU u slučaju formiranja moćnog kluba desničarskih stranaka u Evropskom parlamentu, ali je pitanje kakva bi onda bila i Crna Gora i EU.
Njemci će biti glavni u EK?
Da je Evropska narodna partija najozbiljnija grupacija u Evropskom parlamentu pokazuju i blagovremene nominacije za budućeg predsjednika EK, koji se bira u EP iz grupacije koja osvoji najviše glasova. Do sada su za nasljednike Žan Klod Junkera prijavili šef političke grupe EPP Manfred Veber,dugogodišnji bavarski evroposlanik iz CDU i bivši finski premijer Aleksander Stub.
Koliko je kompleksan odnos u evropskim konzervativnim i umjereno desnim strankama najbolje govori podatak da Veber nikad nije kritikovao Orbana kako ne bi izgubio podršku mađarskih evroposlanika kojih ima oko 10 odsto u konzevativnoj grupaciji, iako je na kraju glasao za pokretanje postupka za uzimanja glasa zvaničnoj Budimpešti u evropskim institucijama zbog narušavanja temeljnih evropskih vrijednosti. Navodno je to uradio kako ne bi izgubio podršku upravo zbog Stuba koji je beskopromisni borac za evropske vrijednosti i vladavinu prava.
To što je Veber njemački kandidat za Stuba je prednost - mnogi smatraju da bi izborom Vebera na mjestu šefa EK Njemačka imala preveliki uticaj u Briselu s obzirom da je glavni sekretar Komisije, dakle najuticajniji birokrata, upravo Njemac, Martin Selmajer.
U nekim diplomatskim krugovima se spekuliše da bi i Merkelova mogla biti zainteresovana za neku od ključnih funkcija u evropskoj strukturi moći, bilo predsjednika EK ili Savjeta EU. Do kraja novembra bi se moglo znati ko će biti kandidat evropskih konzevativaca, dok je za spekulacije o tome ko će i da li će uopšte biti komesara za susjedsku politiku i proširenje u novom sazivu još rano.
Bonus video:
