Privremeni odbor za reformu izbornog zakonodavstva trebalo bi da reguliše status poslanika i odbornika, koji nakon izbora napuste partiju, jer bi se time smanjio prostor za političku korupciju, smatraju u civilnom sektoru i opoziciji. Time bi se, kako navode, spriječili brojni slučajevi zloupotrebe ustavne norme prema kojoj mandat pripada poslaniku ili odborniku.
Danilo Kalezić iz Mreže za afirmaciju nevladinog sektora (MANS) ističe da niko nije pokušavao da riješi pitanje tzv. “preletača” iako su stvarali probleme u pojedinim opštinama nakon izbora.
“Građani glasaju za liste, a ne za pojedince i onda oni mogu da zloupotrebe svoju poziciju koju su dobili u ime partije. Na taj način se dešava politička korupcija kao što je bio slučaj u Nikšiću, Podgorici ili nekim drugim opštinama. Odbornici su svoj mandat zloupotrijebili i glasove koje su dobili prenijeli u drugi tabor i opciju za koju građani nisu glasali. Tada je politička korupcija neminovna“, tvrdi Kalezić.
Prema Ustavu Crne Gore, poslanik ima pravo da glasa po svom uvjerenju i ne može se pozvati na odgovornost za izraženo mišljenje ili glasanje. Izborna lista ili partija, koju poslanik ili odbornik napusti nakon izbora, ne može ga zamijeniti drugim jer mu poslanički mandat prestaje samo u slučaju podnošenja ostavke.
To ustavno pravo je, između ostalog, zloupotrebljeno kada je odbornik Pozitivne Crne Gore Drago Đurović nakon izbora 2012. godine obezbijedio većinu Demokratskoj partiji socijalista (DPS) u SO Nikšić.
Slično se desilo i kada je iz Pozitivne isključen Časlav Perović jer je podržao kandidata DPS-a za predsjednika opštine Budva Lazara Rađenovića, a zbog bivšeg odbornika Demokratskog fronta (DF) Stevana Džakovića, koji je odbijao da dođe na sjednice lokalnog parlamenta, vlast u Budvi je prošle godine bila pred uvođenjem prinudne uprave.
Članica privemenog Odbora za reformu izbornog zakonodavstva Branka Bošnjak (DF) smatra da to skupštinsko tijelo treba da riješi pitanje “odbjeglih poslanika i odbrnika”. Ona je podsjetila da u svakom novom sazivu parlamenta ima sve više “nezavisnih poslanika“.
“I ovo pitanje treba razmotriti, jer iz mandata u mandat imamo sve više poslanika koji su se odmetnuli od kluba od onih sa kojima su bili na izbornoj listi. Nerijetko se formiraju i nove partije, a različiti su aršini prema njima. Recimo DPS i Socijaldemokrate (SD) su u podgoričkom parlamentu u prošlom sazivu dozvolili formiranje kluba Demokrata i Demosa, iako su te partije bile osnovane tek nakon izbora, dok u državnom parlamentu to nije bilo moguće. Neću ulaziti u razloge zašto neko napušta partiju, jer nekad i partija odstupi od programskih načela za koja se tokom kampanje zalagala, tako da se postavlje pitanje ko je zaista odgovoran, ali je činjenica da se ovaj problem mora naći na stolu”, tvrdi ona.
Predstavnici Pozitivne Crne Gore su od Radne grupe za vraćanje povjerenja u izborni proces 2013. godine tražili da se izbornim zakonom uvede obaveza vraćanja mandata poslanicima i odbornicima koji prestanu da budu članovi partije na čijoj su listi ušli u parlament.
Iako su iz Pozitivne tada tvrdili da bi se time spriječila politička korupcija, predstavnici Radne grupe nijesu unijeli riješenje u zakon pravdajući se Ustavnom normom da je poslanik vlasnik svog mandata.
Kalezić ne očekuje da se tim pitanjem pozabavi ni privremeni odbor, koji bi izmjene izbornih zakona trebao da završi do septembra naredne godine. To skupštinsko tijelo nedavno je održalo prvu sjednicu, ali u njemu ne učestvuju sve parlamentarne partije.
“U političkim partijama ne postoji volja da se uhvate u koštac sa tim problemom i zato ne očekujemo da to bude jedna od tema odbora. Da je Crna Gora razvijena demokratija sa institucijama koje mogu da se izbore sa političkom i svakom drugom vrstom korupcije i da imamo izborni model u kojem bi građani glasali direktno za svoje predstavnike onda poslanik treba da raspolaže svojim mandatom po savjeti i ubijeđenjima. Svako eventalno odstupanje od predizbornog programa ili obežanja građani bi na sljedećim izborima kaznili“, smatra Kalezić.
Bošnjak: Otvorene liste moguće rješenje
Bošnjak smatra da bi se problem mogao riješiti uvođenjem tzv. otvorenih lista na kojima bi građani glasali za političare a ne za partije. Uvođenje tog modela nedavno su tražile i neke partije i nezavisni poslanici.
“Onda bi se znalo da ste vi zaista poslanik koga je narod izabrao, pa je vaša odgovornost, a i sloboda izbora veća. Ne bi bilo ovoliko tzv. taster poslanika koji nerijetko i protiv svoje volje glasaju za neke odluke. Samim tim bi i odluke bile pravednije i više bi se vodilo računa šta se predlaže. Otvorene liste bi predstavljale mnogostruki demokratski iskorak poslanik bi imao veću autonomiju, ali i odgovornost.
To bi stvorilo i demokratičniju atmosferu u partijama gdje bi se više poštovali oni koji imaju veće uporište u narodu i kadriranje lidera bi bilo drugačije. Umanjila bi se samovolja lidera, a rad na terenu direktno sa narodom bi bio intenzivniji“, tvrdi ona.
Šćepanović: Sve je otvoreno, cilj je bolji zakon
Članica privremenog odbora iz DPS-a Marta Šćepanović podsjeća da je unapređenje izbornog ambijenta, uz implementaciju preporuka OEBS/ODIRH-a, jedan od ciljeva zbog kojih je formirano to parlamentarno tijelo.
“Sva druga pitanja koja se tiču izbornog ambijenta ćemo otvoriti. Pitanje koje se tiče mandata poslanika i odbornika je sastavni dio Zakona o izboru odbornika i poslanika. O tom zakonu ćemo raspravljati sa namjerom da ga unaprijedimo u kontekstu izbornog ambijenta. Dopustimo svim učesnicima u radu Odbora da usaglase najbolja rješenja o pojedinostima koje se tiču i ovog i ostalih zakonskih rješenja“, kazala je ona.
Bonus video:
