Naučnici su prije dva mjeseca zabilježili sudar dvije neutronske zvijezde na oko 130 miliona svjetlosnih godina od Zemlje, kojim, između ostalog, nastaju zlato i platina, ali koji može pomoći u razumijevanju tajni svemira, saopštila je Evropska svemirska agencija (ESA).
Opservatorija LIGO, u kojoj rade naučnici koji su dobili Nobelovu nagradu za fiziku zbog bilježenja gravitacionih talasa, i Virgo interferometar, upozorili su 17. avgusta astronome širom svijeta da su zabilježeni gravitacioni talasi događaja koji je nazvan "GW170817" da bi dvije sekunde kasnije teleskop INTEGRAL evropske agencije i teleskop Fermi američke agencije NASA zabilježili kratke izlive gama zraka iz istog smjera.
Astronomi su brzo ustanovili da se izvor nalazi u galaksiji NGC 4993 u sazvežđu Hidra na oko 130 miliona svjetlosnih godina - pojavila se tačka svjetlosti u dijelu u kojem ranije ništa nije bilo vidljivo.
Timovi naučnika su analizirali podatke sa teleskopa Habl, čime su dobili prve opservacione podatke o kilonovi, odnosno sudaru dva izuzetno gusta svemirska objekta, najvjerovatnije dvije neutronske zvijezde.
Neutronske zvijezde, koje su toliko guste da bi kašičica njihove materije imala masu od skoro milijardu tona, sve brže su se okretale jedna oko druge dok se nijesu sudarile, rekla je astronomkinja Marija Drut sa Karnegi instituta za agenciju Asošiejted pres.
Slike sa teleskopa Habl u vidljivoj i infracrvenoj svjetlosti, pokazale su objekat u NGC 4993 koji je svetliji od nove, ali bljeđi od supernove, navodi ESA. Slike pokazuju da je objekat uočljivo blijdio u narednih šest dana opservacija sa Habla.
Spektroskopske analize slike sa Habla pokazale su da postoje naznake da je uhvaćena kilonova izbacivala materiju jednom petinom brzine svjetlost. Mjerenja svjetlosti i druge emitovane energije kilonove mogu pomoći naučnicima da objasne kako nastaju gama zraci, koliko brzo se svemir širi i odakle dolaze teški hemijski elementi kao što su zlato i platina.
"Ovim dobijate sve što se željeli", rekao je profesor fizike Dankan Braun, jedan od 4.000 naučnika koji su posmatrali sudar dvije neutronske zvijezde.
Od sudara neutronskih zvijezda do Zemlje su stigli gravitacioni talasi koji su dosad jedino primijećeni prije dvije godine, što je nagrađeno ovogodišnjim Nobelovom nagradom. Ali ti gravitacioni talasi su nastali sudarom crnih rupa.
Pošto crne rupe ne emituju svjetlost, astronomi od tog događaja ništa nisu mogli da vide. Sada imaju mnogo toga da vide, mjere i analiziraju: materiju, svjetlost i radijaciju. Time je i Hablov teleskop prvi put zabilježio izvor gravitacionih talasa.
Naučnici su dosad vjerovali da sudar neutronskih zvezda ima dovoljnu snagu da može stvoriti masivnije elemente, ali nijesu bili sigurni pošto nisu opazili takav događaj.
"Vidimo kako zlato nastaje", rekao je Braun za Asošiejted pres.
Proračuni na osnovu teleskopskih mjerenja ultraljubilčaste svjetlosti pokazali su da je ukupna masa izbačenih teških elementa 1.300 puta veća od mase Zemlje. I sva ta materija, zajedno s lakšim elementima, izbačena je u svim smjerovima i sada se širi svemirom.
Sudar je pomogao u objašnjavanju porijekla jedne od najopasnijih sila u svemiru, kratkih bljeskova gama zraka - zraka radijacije koji mogu izbrisati život na planeti koja im se nađe na putu.
Ti zraci su krenuli u dva smjera, rekao je Dejvid Rejce sa Kalifornijskog tehnološkog instituta, dodajući da na sreću Zemlja nije bila na njihovom putu, ali i da su nastali isuviše daleko da bi bili opasni.
Izvor: Nacionalna geografija
Bonus video:
