Savezni sud pravde Njemačke donio je odluku da je prikupljanje dokaza putem Anom aplikacije bilo legitimno, jer je služilo isključivo u svrhe istrage ozbiljnih krivičnih djela.
Prema presudi, koju je Savezni sud pravde Njemačke donio 9. januara, navodi se da činjenica da su podaci inicijalno prikupljeni u inostranstvu “nijesu prepreka njihovoj upotrebi u njemačkom pravnom sistemu”, ali pod uslovom da je saradnja sa stranim vlastima sprovedena u skladu sa međunarodnim pravnim okvirima.
Sud u njemačkom gradu Karlsrueu se oslonio na princip međusobnog priznavanja pravnih odluka i postupaka između zemalja, posebno u okviru Evropske unije.
“To znači da, čak i ako njemačke vlasti nemaju direktan uvid u pravni osnov na kojem je server Anom bio postavljen u zemlji EU, informacije dostavljene putem međunarodno-pravne pomoći mogu biti prihvaćene kao validan dokaz”, piše u obrazloženju presude Saveznog suda pravde Njemačke.
Odluka je donijeta po žalbi optuženog na presudu Višeg regionalnog suda u Minhenu od 20. oktobra 2023. godine, kojom je osuđen na ukupnu kaznu zatvora od sedam godina i šest mjeseci zbog 35 krivičnih djela trgovine drogama u nemalim količinama.
Okrivljeni je tokom žalbenog postupka naveo da podaci dobijeni preko Ministarstva pravde Sjedinjenih Američkih Država (SAD) nije trebalo da se koriste kao dokaz u tom krivičnom postupku.
Savezni sud pravde Njemačke je ovu žalbu smatrao neefikasnom, a odlučeno je da se podaci koje prenose SAD mogu koristiti kao dokaz ako se, kao u ovom slučaju, koriste za rješavanje teških zločina
“Iako se optuženi žalio na potencijalne povrede njegovih prava privatnosti, Savezni sud pravde zaključio je da su u ovom slučaju interesi sprovođenja pravde i borbe protiv ozbiljnih zločina imali prednost. Sud je istakao da su mjere bile usmjerene na ciljanje organizovanih kriminalnih mreža, a ne na generalno zadiranje u privatnost pojedinaca”, piše u saopštenju Saveznog suda Njemačke.
Odluka Saveznog suda pravde Njemačke vjerovatno će biti važna i za donošenje odluke u crnogorskom pravosuđu gdje su tokom kontrole optužnice Specijalnog držanog tužilaštva donošene oprečne odluke Višeg suda u Podgorici i Apelacionog suda u odnosu da li bi dokazi sa Anoma trebalo da se koriste u krivičnom postupku protiv grupe optuženih Milana Jankovića, Tonija Junčaja i ostalih za šverc droge.
Viši sud u Podgorici u tom predmetu donio je rješenje, kojim je iz spisa predmeta kao pravno nevaljan dokaz izdvojena USB memorija na kojoj se nalaze komunikacije sa kriptovane aplikacije Anom, a koja je SDT-u dostavljena uz dopis Ministarstva pravde SAD-a još 28. juna 2022. godine.
Apelacioni sud je nakon žalbe SDT-a utvrdio da je prvostepeno rješenje donijeto uz počinjenu bitnu povredu odredaba krivičnog postupka, jer nema razloga o odlučnim činjenicama, a dati “razlozi su nejasni i nerazumljivi, te međusobno protivrječni, zbog čega je pobijano rješenje moralo biti ukinuto”...
Međutim, Viši sud u Podgorici ponovo je 21. januara donio rješenje da njihova odluka nije preuranjena, te da upravo u ovoj fazi (kontroli optužnice) se mora donijeti odluka o zahtjevima odbrane za izdvajanje Anom dokaza kao pravno nevaljanih i to u meritumu.
“Ukoliko je pak drugostepeni Apelacioni sud mišljenja da su dokazi pravno valjani, bilo bi poželjno da se izričito o tome izjasni u svojoj odluci, a koju bi i ovaj sud poštovao iako se sa njom ne slaže (kako bi bio izbjegnut tzv. pingpong efekat), a pri činjenici da se radi o hitnom predmetu čije odugovlačenje nije dopustivo”, navodi se u rješenju Višeg suda.
Iz Višeg suda su, međutim, konstatovali da Ministarstvo pravde SAD-a nije dostavilo dokaz o izvršenju “konkretnih i pouzdanih prethodnih radnji”, izvršenih od, kako je oni nazivaju, “treće zemlje koja je host za server Anom u EU”.
“Iz sadržine odgovora proizilazi da će identitet treće zemlje koja je pribavila komunikacije i dostavila nadležnim organima SAD-a ostati i u budućnosti nepoznat, pa je i dalje ostalo nejasno i i to da li je postojao sudski nalog te treće zemlje da se podaci izuzmu sa servera, a nemoguće je ispitati i zakonitost procedure po kojoj su navedeni podaci pribavljeni, odnosno da li je pribavljanje izvršeno po naredbi suda u krivičnom postupku ili operativnim informacijama koje prikupljaju policijski organi ili obavještajne službe”, navodi Viši sud u Podgorici.
Oni su naveli da je za donošenje odluke od izuzetnog značaja odluka Višeg regionalnog suda u Minhenu od 19. 10. 2023. godine u kojoj, između ostalog krivično vijeće tog suda navodi da je i njima u postupku bio nepoznat identitet treće zemlje, za razliku od Enkrochata i Sky ECC...
“Dakle, kao i u postupku pred sudovima Njemačke i u ovom postupku je ostalo nepoznato koja “treća zemlja” je prikupila podatke sa aplikacije Anom, na koji način je to uradila, da li je to pratila naredba nadležnih pravosudnih organa te zemlje izdata u krivičnom postupku, da li je to učinjeno u skladu sa procesnim i materijalnim zakonodavstvom te zemlje, zatim koje dokazne radnje je nadležni inostrani pravosudni organ odlučujući o ispunjenosti pretpostavki za pružanje međunarodne pravne pomoći u konkretnom slučaju preduzeo u skladu sa svojim zakonodavstvom, što je bilo nužno kako bi moglo biti ispitano da li su ispunjeni minimalni standardi za prihvatanje navedenih dokaza kao pravno valjanih”, piše u odluci Višeg suda u Podgorici.
Anom je bila telefonska aplikacija za komunikaciju koja je stvorena kao dio međunarodne policijske operacije za borbu protiv organizovanog kriminala.
U početku je predstavljena kao sigurnosna platforma za šifrovanu komunikaciju, slična aplikacijama poput EncroChat ili Sky ECC, koje su bile popularne među kriminalnim organizacijama. Anom je, međutim, bila jedinstvena jer su je tajno razvili američki Federalni istražni biro (FBI) i australijska policija kao dio operacije Trojan Shield i bila je unaprijed instalirana na prilagođenim telefonima bez drugih funkcionalnosti (poput poziva ili običnih SMS poruka) i distribuirana kroz kriminalne mreže preko povjerljivih izvora.
Bonus video:
