Evo stižu ribari, uz osmijeh se, spustivši dvogled kojim je do tada posmatrao horizont sjeverno od svog admiralskog broda - moderne oklopnjače „Re d`Italia“, svojim najbližim saradnicima obratio italijanski admiral, grof Karlo Pelion de Persano.
U susret moćnoj floti pod Persanovom komandom, koja je više od 24 sata opsjedala ostrvo Vis, tog 20. jula 1866. godine rano ujutro, punom parom plovila je mnogo manja, slabije naoružana i tehnički inferiornija austro-ugarska ratna flota.
U odbranu Visa, koji samo što nije pao u ruke Italijana, stizala je gotovo kompletna austro-ugarska mornarica, predvodjena mladim i energičnim kontraadmiralom, grofom Vilhelmom fon Tegethofom, jednim od najvećih austro-ugarskih pomorskih heroja i taktičara.
Na njegovom admiralskom brodu, oklopnjači „Erzherzog Ferdinand Max“, komandant je bio kapetan bojnog broda Maksimilijan Daublebski fon Šternek.
Upravo je taj čovjek, nekoliko decenija kasnije, na obali Tivatskog zaliva u Krašićima, podigao crkvu koja je danas živo svjedočanstvo i poveznica ovog kraja sa najvećom pomorskim bojem na Jadranu - Viškom bitkom , čija se 150-ta godišnjica navršava 20. jula.
Ključni trenutak bitke desio se kada je Šternek u žaru borbe, oklopljeni pramac svog broda usmjerio na italijansku oklopnjaču i komandni brod “Re d Italia” i u maniru bitaka koje su vodili antički i srednjevjekovni pomorci, vozeći svom snagom, udario italijanski brod.
Oštri podvodni dio pramca austrijske oklopnjače zario se u trup “Re d Italia” i napravio veliku rupu, pa je italijanski brod potonuo za samo par minuta uz velike ljudske žrtve. Ubrzo su Austrijanci potopili i italijansku oklopnjaču “Palestro”, pa su se Persanovi brodovi u neredu povukli sa bojišta, a Tegethof odnio pobjedu koja je uništila snove Italijana o zauzimanju istočne obale Jadrana.
Zbog svog herojstva u bici kod Visa, Šternek biva odlikovan ordenom viteškog krsta reda Marije Terezije, jednim od najvećih austrijskih priznanja.
Spomen na ovaj istorijski događaj od prije 150 godina, na obali u starom dijelu naselja Krašići kod Tivta, čuva mjesna crkva Bokeških mučenika.
Njen ktitor je bio tadašnji admiral Maksimilijan Daublebski fon Šternek, koji je 1883. preuzeo dužnost komandanta Carske i Kraljevske Ratne mornarice Austro Ugarske, a 1889. je u Tivtu podigao novi pomorski Arsenal, kao okosnicu buduće velike austrougarske ratne baze u zalivu Boke.
On je bio i inicijator gradnje velikog Mornaričkog, danas Gradskog parka u Tivtu- jedne od najvećih i najbogatijih botaničkih bašti na Jadranu, a lično je finansirao gradnju nove crkve posvećene Bokeljskim mučenicima u Krašićima.
Šternek nije doživio da vidi kraj izgradnje svog zavještanja u Krašićima, jer je umro petog decembra 1897. godine.
Crkvu je završio njegov nasljednik na mjestu komandanta Ratne mornarice Austro-Ugarske, admiral Herman fon Spaun, i ona je posvećena 1901. godine.
Malo ljudi u Tivtu i Boki znaju za priču koja stoji iza male i skladne kamene crkve u Krašićima, a reljef i natpis na njenom pročelju podsjećaju na herojstvo učesnika Viške bitke 1866.- one “ribare” kako ih je prezrivo nazvao italijanski admiral Persano, aludirajući na činjenicu da su preko 80 posto posada austro-ugarskih brodova kod Visa prije 150 godina, činili pripadnici južnoslovenskih naroda - naši ljudi iz Istre, Like, Dalmacije i Boke Kotorske.
Među njima najviše se istakao Prčanjanin, kapetan fregate Marko Florio, koji je komandovao drvenom parnom korvetom „Erzherzog Friedrich“.
Uprkos teškim oštećenjima i opasnom prodoru vode u brod, Florio je “Erzherzog Friedricha” zadržao u borbi, ne prestajući da iz svojih slabijih topova manjeg dometa, granatama zasipa neprijatelja.
Zanimljivo je da je kao kormilar na Tegethofovom brodu pod zapovjedništvom Šterneka, tada službovao i Dobroćanin Đuro Dabinović, čiji je potomak Slavko Dabinović danas bibliotekar Pomorskog muzeja Crne Gore u Kotoru.
Njima i brojnim drugim Bokeljima i ostalima sa istočne obale Jadrana, “ljudima od čelika na brodovima od drveta” što su se 20.jula 1866 borili pod Visom, u zavičaju jedini spomenik je reljef i posveta nad ulaznim vratima crkve Bokeških mučenika u Krašićima.
Bili bismo Italija, da nijesu dobili Austrijanci
U istoriji ratovanja na moru Viška bitka ostala je zabilježna kao prvi u svijetu direktan sukob tada novih, metalnih oklopljenih brodova, pogonjenih strojevima na paru.
Prethodno su se ratovi na moru vodili drvenim jedrenjacima, kojih je na austrougarskoj strani bilo dosta i 1866. kod Visa.
Ta bitka, osim što je bila ogroman tehnološki korak napred u vođenju rata na moru, bila je od presudne važnosti za istoriju istočne obale Jadrana onakvu kakvu je poznajemo danas.
Da je ishod ove bitke u kojoj su pobijedili Austrijanci bio drugačiji, cijeli Jadran bi postao „italijanski zaliv“, a obala koju su naseljavali južnoslovenski narodi, postala bi dio Italije.
Bonus video:
