Protekle 24 godine su, prema mišljenju državnih institucija, dokaz da Crna Gora dosljedno slijedi svoje ustavno opredjeljenje kao ekološka država.
Tako, međutim, ne misle ekološke NVO koje tvrde da odrednica ekološke države koja je ugrađena u dva Ustava do danas nema nikakvog praktičnog smisla
„Od 20. septembra 1991, kada je Skupština usvojila Deklaraciju o proglašenju Crne Gore za ekološku državu pa do danas, naša država je prešla dug i uspješan razvojni put na polju promovisanja i izgradnje Crne Gore kao ekološke države. Protekle 24 godine Crna Gora se, i pored brojnih izazova i finansijskih poteškoća, uspješno borila sa ekološkim problemima“, smatra generalna direktorica Direktorata za životnu sredinu i klimatske promjene pri Ministarstvu održivog razvoja i turizma Ivana Vojinović.
U prilog tome, kako je navela, ide bogatstvo i raznolikost biodiverziteta, tako da je više od 12 odsto teritorije zaštićeno na nacionalnom, a gotovo 20 odsto na međunarodnom nivou.
„Shodno podacima sadržanim u Informaciji o stanju životne sredine u 2014, stanje životne sredine u Crnoj Gori može se smatrati zadovoljavajućim. Naravno, i pored ostvarenih dosadašnjih rezultata, svi segmenti životne sredine iziskuju ulaganje dodatnih napora, naročito kada je riječ o oblasti kvaliteta voda, upravljanja otpadom, kao i očuvanja raznovrsnosti i kvaliteta biodiverziteta“, kazala je Vojinovićeva.
Na Informaciju se poziva i direktor Ekološkog pokreta „Ozon“ Aleksandar Perović, ali kaže da se iz nje vidi da su i dalje aktuelni isti ekološki problemi kao što su aerozagađenje u Pljevljima, Nikšiću i Podgorici, neriješen problem opasnog, industrijskog i komunalnog otpada, otpadnih voda, da je u određenim područjima izražena devastacija, nekontrolisana eksploatacija i krivolov koji su u značajnoj mjeri ugrozili biodiverzitetsku raznolikost, autohtone vrste...
„Drugim riječima, iako se unaprijedio zakonski okvir, usvojio značajan broj strateških i akcionih planova, stanje na terenu ne daje povoda za bilo kakav optimizam“, kazao je Perović.
Na drugoj strani, Vojinovićeva kao naročiti napredak vidi sve veću uključenost civilnog društva u kreiranju politike zaštite životne sredine i sve veću transparentnost.
„Nesumnjivo je da je upravljanje otpadom područje na kojem Crna Gora mora da uloži još mnogo napora. Aktivno se radi na rješavanju problema konačnog tretmana opasnog industrijskog otpada kroz projekat “Upravljanje industrijskim otpadom i čišćenje“, koji Vlada realizuje u saradnji sa Svjetskom bankom radi sanacije crnih ekoloških tačaka u Bijeloj, jalovišta Gradac deponije pepela i šljake Maljevac u Pljevljima, deponija čvrstog otpada u KAP-u i bazena crvenog mulja.
Trenutno su u funkciji dvije regionalne sanitarne deponije za neopasni otpad u Podgorici i Baru. U sklopu sanitarne deponije u Podgorici postoji i Reciklažni centar. Takođe, u funkciji su i Reciklažni centar i transfer stanica u Herceg Novom. Tri reciklažna dvorišta su izgrađena u Podgorici, jedno u Herceg Novom i jedno u Kotoru. U završnoj fazi je i izgradnja reciklažnog dvorišta u Danilovgradu i Žabljaku. Podgorica posjeduje i liniju za tretman otpadnih vozila. Takođe, izgrađena su i dva postrojenja za tretman medicinskog otpada, u Podgorici i Beranama“, kazala je Vojinović.
Ona je navela da Crna Gora raspolaže kvalitetnim i obilnim podzemnim i površinskim vodama, a da se intenzivno radi na implementaciji projekata, kojima su definisani investicioni planovi za sve opštine, na osnovu kojih se gradi kanalizaciona mreža, postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i ostali segmenti kanalizacionog sistema.
„Izgrađena su postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda (PPOV) u Podgorici, Budvi, Žabljaku i Mojkovcu, dok su u toku aktivnosti na izgradnji PPOV u Nikšiću, Herceg Novom, Pljevljima, zajedničkom PPOV za Kotor i Tivat. U svim ostalim opštinama u toku su aktivnosti na pripremi potrebne dokumentacije za početak radova. Izgrađen je Regionalni vodovod za Crnogorsko primorje i time je riješeno pitanje vodosnabdijevanja primorskih opština koje je naročito bilo problematično u ljetnjem periodu“, kazala je Vojinović.
Ona navodi da su utvrđene zone kvaliteta vazduha, uspostavljena državna mreža za praćenje kvaliteta vazduha i omogućeno redovno izvještavanje o kvalitetu vazduha prema Evropskoj agenciji za zaštitu životne sredine i domaćoj javnosti.
„Ono što je trenutno u fokusu, i u čemu je Crna Gora možemo reći na početku, je oblast klimatskih promjena koje na globalnom nivou sve više dobijaju na značaju i navela da je Vlada u četvrtak usvojila Nacionalnu strategiju u oblasti klimatskih promjena do 2030. godine.
Vojinovićeva je kazala da je suštinski važno to što Crna Gora ima kvalitetnu i intenzivnu saradnju, dijalog i razmjenu informacija sa Evropskom komisijom, kada je riječ o pregovorima u Poglavlju 27-Životna sredina i klimatske promjene koje čini trećinu zakonodavstva EU.
„Pregovori iz ovog Poglavlja važe za najzahtjevnije i za njih su potrebna velika finansijska sredstva i administrativni kapaciteti. Ovdje treba istaći da je u toku izrada Nacionalne strategije usklađivanja i implementacije sa Akcionim planom za Poglavlje 27, koja predstavlja početno mjerilo da bi se otvorili pregovori za pomenuto poglavlje“, kazala je ona.
I Perović smatra da otvaranje Poglavlja 27 predstavlja potencijalnu šansu, čime bi se, kako je naveo, konačno moralo početi sa konkretnim stvarima, umjesto dosadašnje ,,prodaje magle" građanima i međunarodnim institucijama koje su dale značajna sredstva za promašene projekte.
"Vjerujemo da je moguće značajno podići nivo kvaliteta upravljanja životnom sredinom, uz uslov da se pruži prilika sposobnim i posvećenim ljudima, jer je stručan čovjek zapravo najvredniji resurs, a mi to često zaboravljamo", smatra Perović.
Direktorica “Grin houma” Nataša Kovačević saopštila je da odrednica ekološke države koja je ugrađena u dva Ustava do danas nema nikakvog praktičnog smisla, s obzirom da je već dostignuta velika i trajna devastacija prostora, kvalitet životne sredine u mnogim segmentima i oblastima značajno degradiran, da su prisutne ogromne količine otpada i kontaminirani veliki prostori i najčešće trajno izgubljeni.
“Broj višedecenijskih ekološih crnih tačaka se uvećao tako da se pored do sada najkritičnijih - KAP sa bazenima crvenog mulja, odlagalište grita u Bijele, Termoelektrane, smetlišta opasnog otpada nikšićke Željezare, na popisu nalaze i ekstremno zagađeni kanal Port Milena, 320 nelegalnih deponija širom Crne Gore, uključujući i gradska smetlišta kao što su ona u Dobrakovu, Bakovići na obali rijeke Tare ili smetlište na obali Ibra koja imaju karakter privremenih deponija više od 25 godina“, saopštila je Kovačević.
Ona je navela da, iako se već cijelu deceniju nadležne institucije bave izmjenama zakona i planova za deponovanje otpada, višegodišnje činjenice ukazuju na neefikasnost i bezvoljnost institucija da se „uhvate“ u koštac sa pitanjima dosljedne primjene zakona, kažnjavanja počinilaca krivičnih dijela, neselektivne primjene principa „zagađivač plaća“, uvezivanja lokalnih samouprava, građana, komunalnih preduzeća i uspostavljanje sistema primarne selekcije i valorizacije otpada.
“Našu stvarnost karakteriše grubo zanemarivanje prirodnih vrijednosti i resursa koji se sve više obezvređuju u odnosu na megalomanske planove i investicije, najčešće privilegovanih pojedinaca i privrednih subjekata, posebno u sektoru energetike i gradnje koje otvoreno pretenduju da unište proklamovani koncept ekološke države”, smatra Kovačević.
Perović: Prirodno bogatstvo žrtvovali zbog ličnih interesa
Perović je naveo da bi se „gotovo četvrt vijeka nakon usvajanja Žabljačke deklaracije moglo konstatovati da su to bile godine koje su 'pojeli skakavci'".
„Iako ni u jednom momentu ne zaboravljam ratna vremena, tešku ekonomsku krizu, pa i ovaj predugi tranzicioni period, iskreno vjerujem da se moglo i moralo mnogo više, od pukog marketinškog rabljenja vjerovatno najhumanije, pa i razvojno najperspektivne ideje kakva je ekološka država.
To što su određene strukture, od kojih je značajan broj pojedinaca još na najodgovornijim funkcijama, što je najveći apsurd, primat davao kratkotrajnom socijalnom miru, održavanju prljavih tehnologija i privatnim interesima njima bliskih, pri tom žrtvujući prirodno bogatstvo kao najvredniji resurs koji im je povjeren na upravljanje, izazvalo je nesagledive posljedice i sa ekološkog i sa ekonomskog stanovišta, koje će sem sadašnjih opterećivati kvalitet života i budućih generacija“, kazao je Perović.
“Breznica”: Imamo i eko izbjeglice
iz Ekološkog društva “Breznica” su podsjetili da su isti oni koji su proglasili Crnu Goru ekološkom državom krenuli u megalomanske planove potapanja Tare, da se već poslije deset godina od proglašenja eko država nije ni pominjala, a da je premijer Milo Đukanović nije pomenuo ni u jednom svom obraćanju posljednjih petnaest godina.
“Ne možemo, a da na dvadesetčetvorogodišnjicu ne podsjetimo, da su se protiv ekoloških lidera u državi koja sebe naziva ekološkom vodili dugogodišnji progoni i sudski procesi koji su često rezultirali osuđujućim presudama, čak i zatvorskim kaznama”. Iz “Breznice” su podsjetili da je Svjetska alijansa za zdravlje i životnu sredinu proglasila Pljevlja najzagađenijim gradom Evrope, a donosioci odluka sasvim mirno posmatraju egzodus građana iz tog grada.
“Dok Sirija i druge zemlje imaju ekonomske izbjeglice, ekološka Crna Gora ima ekološke izbjeglice”.
“Agrovita eco” jedina obilježila godišnjicu ekološke države
Preduzeće “Agrovita eco” i Institut za zdravu hranu “Frutak” izložili su juče, tokom manifestacije “Dani ekološke države”, program genetskih resursa, odnosno zdrave(organske) hrane na zelenoj pijaci u Gintašu. Na njihovom štandu mogli su se vidjeti razne vrste kukuruza: zor Bjelopavlića, kolomboć i cucki kukuruz, rozaklija, moračka i bjelopavlićka bijela šljiva, bokokotorski slanutak, banjski ruski i gusinjski krompir...
Predstavnik firme Darko Milošević kazao je da su stara sjemena i ljekovito bilje najvažniji genetski resursi Crne Gore.
“Agrovita” će danas održati i manifestaciju “Tako nam hljeba”, gdje će takođe prezentovati specijalne zdrave hljebove: kukuruzni, heljdin, ječmeni, pirinčani, ruski, bavarski, švarcvaldski, ave vita od 7 vrsta žitarica, hljeb bez glutena, hljeb za dijabetičare, hljeb sa 50 odsto manje kuhinjske soli.
Posebna atrakcija biće organizovanje radionice za spremanje kačamaka, gdje će pokušati da obore sopstveni rekord od 305 kilograma spremljenog i pojedenog kačamaka.
Vojinović: Položili smo ispit i pred građanima i pred EU
Vojinovićeva je naglasila da je unapređenje stanja u oblasti zaštite od jonizujućih zračenja i radijacionoj sigurnosti nešto čime se Crna Gora zaista može pohvaliti.
„Crna Gora, kao relativno mlada država uspjela je da riješi i zaokruži pitanje izgradnje skladišta radioaktivnog otpada već 2008. godine, te da ga stavi u funkciju izdavanjem dozvole za upravljanje skladištem radioaktivnog otpada 2012. godine. Institucije sistema su pred građanima Crne Gore i Evropske unije, a i međunarodne zajednice, položile ispit, tako što su uspjeli da prikupe sve radioaktivne gromobrane i sve iskorišćene zatvorene radioaktivne izvore i sigurno i bezbjedno ih uskladište u skladište radioaktivnog otpada. Ovdje moramo istaći i naučno-istraživački projekat posvećen mapiranju radona i unapređenju sistema zaštite od radona u Crnoj Gori“, kazala je Vojinovićeva.
On je podsjetila da je Vlada u četvrtak usvojila Nacionalnu strategiju u oblasti klimatskih promjena do 2030. godine.
Bonus video:
