Osim rijetkih ljudi upućenih u tu problematiku, malo je ljudi u Crnoj Gori koji znaju da je Ailanthus altissima - kisjelo drvo ili pajasen, koje je toliko prisutno svud oko nas posebno u centralnom i južnom dijelu države i pogotovo na mjestima na kojima ne raste nijedno drugo u Evropu i naše krajeve došlo iz daleke Kine.
Još je bitnije to što najšira javnost ne zna da pjasen zauzima sve veći prostor i da potiskuje domaće-autohtone vrste.
“Pajasen je u Evropu stigao iz Kine, iz provincije Ćili. Na stari kontinent ga je donio francuski jezuita Pierre Nicholas le Cheron d'Incarville 1751. godine na povratku iz Nankinga. Prvi primjerci ove biljke odgajeni su u botaničkoj bašti u Čelsiju u Velikoj Britaniji, odakle su se raširili širom Evrope, gdje je ovo drvo prvobitno sađeno kao ukrasno, a zatim i u cilju poboljšavanja kvaliteta zemljišta i podizanja plantažnih šuma”, kaže biolog Ksenija Mednica iz NVO “Green Home”.
Pajasen je drvo srednje visine, pravilne, rijetke kišobranaste krošnje. Može se prepoznati po jarko crvenim listovima u jesen i metličastim cvastima sitnih, žućkastih cvjetova.
“Razmnožava se na više načina i veoma brzo. Jedno dobro razvijeno stablo godišnje proizvede više od 300 hiljada sjemenki koje se izrazito lako primaju i klijaju. Veoma brzo raste i nemilice se širi što ugrožava opstanak autohtonih biljnih vrsta, tačnije, potiskuje ih iz prirodnog staništa. Osim toga, toksini iz listova i izlučevina korijena (ailantin) otežavaju rast većem broju drugih biljnih vrsta. Mijenja izgled krajolika, a zbog rijetkog rasporeda grana onemogućava gniježđenje ptica”, kaže Medenica.
Uslovi u kojima kisjelo drvo raste u svojoj postojbini su lošiji (suroviji) nego kod nas pa se ova vrsta masovno širi na svakom iole boljem staništu.
“Kisjelo drvo je među najtolerantnijim biljkama na zagađenje vazduha. Interesantno je da u svojim listovima apsorbuje čak i sumpor-dioksid. Prilagodljivost i izdržljivost ove vrste se ogleda i u sposobnosti da izdrži cementne prašine i isparenja katrana i kamenog uglja, veoma niske nivoe fosfora i visok nivo saliniteta. Raste na različitim tipovima tla, a ne trpi samo duboku sjenku i previše vode. Zbog svih osobina koje joj omogućavaju da naseli krajnje nepovoljne terene, sa slabo razvijenim zemljištem, na mjestima gdje druge biljne vrste ne mogu opstati, danas je ova vrsta široko zaspupljena u urbanim sredinama. Izuzetno je agresivna i invazivna vrsta pa je zbog toga neophodno preduzeti mjere za suzbijanje”, upozorava Medenica.
Pjasen zauzima sve veće površine u našem okruženju a nadležne državne institucije, kako kažu ekolozi, ne čine ništa da je suzbiju.
“Brojnost pajasena i površina koju zauzima u Crnoj Gori je iz godine u godinu sve veća. Alarmantno stanje je u Podgorici, gdje se pajasen može sresti gotovo na svakom čošku.
Osim u pukotinama zapuštenih kuća, napuklinama betonskih ploča i u asfaltu, često formira šumarke gde god ima više slobodnog prostora. Osnovni problem sa introdukovanim vrstama (vrstama koje su unešene u prirodni ili modifikovani ekosistem) je to što vrlo lako mogu postati invazivne.
Ukoliko su postojeći uslovi nove sredine bolji od onih u kojima je vrsta prirodno živela, može ugroziti autohtoni biološki diverzitet.
Upravo to se desilo sa dolaskom pjasena iz Azije u Evropu, tako da je danas ova vrsta poznata kao korov gradskih sredina i spada u najinvazivnije biljne vrste svijeta”, kaže ona.
Niko ne kontroliše uvoz biljaka
Ako se sredinom 18. vijeka nije moglo pretpostaviti kako će se pajasen adapritari na evropsku klimu i koliko će se proširiti danas bi trebalo voditi računa o drugim vrstama koje stižu na naš prostor.
“Uprkos lošim iskustvima sa introdukovanim, invazivnim vrstama, i dan danas se uvoze razne vrste biljaka a da pri tom ne postoji sistem koji to kontroliše. Najveći broj invazivnih biljnih vrsta dospije u gradske sredine putem rasadnika i vrtnih centara, a upravo su egzotičnost
i rijetkost tih vrsta interesantne ljudima koje ih sade ili kupuju. Zbog toga je neophodno prilagoditi zakonodavni okvir kako bi se odredile obaveze uklanjanja, sprječavanje novih unosa (liste invazivnih vrsta), kontrole... Osim toga, potrebno je uvesti mjere kontole i širenja i mjere uklanjanja već unesenih invazivnih vrsta.
Bonus video:
