Radovi na sanaciji jedne od četiri crne ekološke tačke u Crnoj Gori - čišćenje grita i zemljišta u Brodogradilištu Bijela, umjesto procijenjenih 12,8, koštaće 22 miliona eura. Budžet će, vjerovatno, biti probijen i za ostale tri, a najveći problem predstavljaće problem bazena crvenog mulja i deponije čvrstog industrijskog otpada u KAP-u, za koje država još nema nikakvo rješenje.
Za sanaciju četiri crne ekološke tačke dobijen je, još 2014. godine, kredit Svjetske banke od 50 miliona eura, kroz projekat “Upravljanje industrijskim otpadom i čišćenje”. Prema preliminarnim iznosima, procijenjeno je da je za sanaciju jalovišta Gradac u okviru rudnika Šuplja stijena u Pljevljima potrebno 6.042.500 eura, deponije pepela i šljake Maljevac u Pljevljima 4.010.540, Bijelu 12.822.800, a za bazene crvenog mulja i deponiju čvrstog industrijskog otpada u KAP-u 3.308.700, odnosno 17.192.450 eura.
Najveći problemi predstoje sa rješavanjem problema deponije čvrstog otpada i bazena crvenog mulja u Kombinatu aluminijuma.
Stečajni postupak u KAP-u je pri kraju, a bazeni su privatno vlasništvo i Vlada će morati sa Svjetskom bankom još jednom da sagleda mogućnost finansiranja sanacije. Tokom prošle i početkom ove godine Vlada je zadužila ministarstva održivog razvoja, finansija i ekonomije da pripreme detaljan plan daljih koraka.
Crveni mulj je počeo da se deponuje 1969. kada je sagrađen KAP. Ukupne količine crvenog u bazenima A i B iznose oko osam miliona tona i u crnogorskoj legislativi klasifikovan je kao tehnogena mineralna sirovina. Bazen je od 2005. mijenjao privatne vlasnike, od ruskog Rusala, preko ukrajinske kompanije Politropus Alternativa, u vlasništvu Romana Denkoviča, do sadašnje beranske firme WEG Kolektor. Svi su sa državom imali ugovor da izrade plan zaštite od hemijskih incidenata na tom terenu. I pored toga, dolazilo je do više incidenata, kao što je bio onaj kada je 3. jula 2017. godine sagorio dio hemijskog otpada. Ekološka inspekcija je Osnovnom državnom tužilaštvu dostavila potrebnu dokumentaciju zbog toga što je pod udarima vjetra sa suvih površina bazena došlo do zasipanja crvenom prašinom imovine mještana u blizini bazena.
“WEG Kolektor” bi, kako je u aprilu prošle godine najavio izvršni direktor te kompanije Lazar Jevrić, trebalo da reciklira crveni mulj i završi izgradnju fabrike za tretman tog otpada, u neposrednoj blizini KAP-a i u njoj zaposli oko stotinu radnika. Jevrićevoj kompaniji bazene je 2016. prodao je Denkovič, koji je kupio dio imovine Kombinata, Prerade i bazena za 2,45 miliona eura.
450 hiljada je eura platio je Denkovič basene crvenog mulja, a koliko je za njih izdvojila beranska kompanija, nije poznato, jer to iz WEG Kolektora nijesu željeli da saopšte. Denkovič je svojevremeno kupio dio imovine Kombinata, Prerade i bazena za 2,45 miliona eura.
Na drugoj lokaciji u okviru KAP-a na kojoj je odlagalište čvrstog otpada predviđena je izgradnja moderne deponije.
Na poslu odvoženja oko 150.000 tona grita iz Brodogradilišta Bijela i remedijaciji tla, koji realizuje francuska kompanija “Valgo”, kako je saopštio predsjednik i generalni direktor te firme Fransoa Buše, radiće 35 ljudi, većinom iz Crne Gore, a posao će koštati 22 miliona eura i trajaće 21 mjesec.
Planirano je da se izveze 109.556 tona. Od toga, 54.478 tona čini opasni, a ostatak kontaminirano zemljište koje će, takođe, biti izvezeno. Preostalih 23.558 tona neopasnog grita biće tretirano u Brodogradilištu. Buše je rekao da će grit brodovima biti prevezen u Španiju.
“Riječ je o velikoj količini grita koja se taložila 40 ili 50 godina. Najbolji način za odvoz je brodski prevoz. Tako štitimo životnu sredinu, a i ekonomski je najisplativiji”, rekao je Buše.
Španci će grit, nakon prerade, iskoristiti kao građevinski materijal. Nakon odvoženja grita slijedi remedijacija, odnosno “liječenje” tla, a “Valgo” će očistiti 18 hektara u Bijeloj od goriva i ulja do četiri metra dubine. Ono koje je zagađeno biće odveženo u Španiju, a zdravo zemljište biće vraćeno.
Nekadašnja deponija jalovišta Rudnika Šuplja stijena u Gradcu kod Pljevalja, kako tvrde u Ministarstvu, biće sanirana 2020. godine. U toku je sprovođenje detaljnih geoloških-geotehniških istraživanja terena za izradu Elaborata procjene uticaja na životnu sredinu i društvo po procedurama Svjetske banke. Mještani su skeptični po tom pitanju, s obzirom na to da su iz Vlade ranije više puta najavljivali realizaciju tog posla, jer je još 2005. tadašnji ministar zaštite životne sredine i uređenja prostora Boro Vučinić najavljivao izradu projektne dokumentacije za sanaciju jalovišta.
Mještani tvrde da su se godinama žalili nadležnima u opštini i državi na probleme koje im stvara jalovište nekadašnjeg rudnika olova i cinka, ali da do sada niko ništa nije preduzeo da ih zaštiti od štetnog uticaja deponije. Jalovište se nalazi na svega stotinak metara od njihovih kuća. Korišćeno je skoro pet decenija. Visine je 16 metara, zahvata površinu od 15 hektara na desnoj obali Ćehotine, a na njemu je više od tri miliona tona toksičnog materijala.
Za sanaciju Maljevca je 27. marta potpisan potkreditni ugovor između Vlade i EPCG kao operatera Termoelektrane za korišćenje sredstava za sanaciju deponije. To znači da je EPCG preuzela na sebe obavezu vraćanja kredita, jer su procijenili da im se to isplati. EPCG će ukupna sanacija koštati 20 miliona, što znači da je segment kredita SB samo jedan dio sredstava koji će EPCG iskoristiti za sanaciju. EPCG se opredijelila za faznu sanaciju zagađenja, jer je nelogično da se uradi kompletna zbog rada TE i oni moraju negdje da odlažu pepeo i šljaku. Tu je i ekološka rekonstrukcija prvog i eventualna izgradnja drugog bloka. Iz Elektroprivrede je ranije saopšteno da će jedan dio deponije biti zatvoren do 2020. godine, dok će se na jedan dio deponije pepeo i šljaka za potrebe Termoelektrane odlagati do 2024. godine, kada se planira potpuno zatvaranje.
Vojinović: U vrijeme zagađenja, država je bila vlasnik
Prema riječima generalne direktorice Direktorata za životnu sredinu u Ministarstvu održivog razvoja i turizma Ivane Vojinović, projekat će trajati još dvije godine, a država je na dobrom putu da riješi problem.
“Počelo je izvođenje na lokaciji Bijela, radi se glavni projekat za lokaciju Gradac, vrši se revizija glavnog projekta za deponiju Termoelektrane Maljevac i radimo koncept za cjelokupnu lokaciju KAP-a, kao najtežu i najkomplikovaniju. Očekujemo da za Gradac i Maljevac početkom 2019. raspišemo tender za izvođača radova, a na proljeće da počnu radovi. Pošto je u pitanju istorijsko, odnosno naslijeđeno zagađenje, po principu “zagađivač plaća” država je bila vlasnik u momentu nastanka zagađenja i ona je dužna da uradi remedijaciju”, kazala je Vojinović.
Bonus video:
