Dolazak najvećeg klasičnog aktivnog starog jedrenjaka na svijetu – ruskog školskog broda „Sedov“ u Kotor, kao da je upalio vremeplov i žitelje Boke koji se već tri dana dive ovom brodu, vratio mislima u prošlost, u vrijeme kada su njihovi preci upravo na ovakvim brodovima „tukli“ sva mora svijeta i u svoj zavičaj donosili materijalno, kulturno i duhovno bogatstvo po kojem je Boka poznata.
Predivna njemačka stara morska dama koja već skoro 70 godina nosi ime čuvenog ruskog polarnog istraživača Georgija Sedova, od petka popodne počiva na vezu uz kotorsku Lužu, a skladne linije njenog trupa, četiri impozanta jarbola sa križevima i prava šuma konopa u oputi, sjajno se uklapaju u pejsaž Starog kotorskog grada i njegove luke.
Posmatrač sa strane kao da gleda neku od scena iz iste ove luke od prije 100-tinjak godina, kada su slični jedrenjaci u Boku i iz nje, dovozili razne vrste roba iz cijelog svijeta....
Trgovačka je i prošlost sjajnog starog jedrenjaka koji je pohodio Kotor – aktuelni „Sedov“, svoj je život naime,počeo prije 93 godine kao jedan od posljednjih pokušaja njemačkih brodara da, koristeći besplatnu pogonsku snagu boga Eola, naprave golemi jedrenjak koji bi mogao ekonomski konkurisati motornim brodovima i parobrodima na prekookeanskim rutama. „Puritanci“, klasičari zaljubljeni u jeda, iz ugledne kompanije „F. A. Vinnen & Co” iz Bremena, čak su negodovali kada je u njihov novi brod koji se 1921 gradio na navozima brodogradilišta “Friedrich Krupp Germaniawerft” u Kilu, ugrađen dizel motor i stavljen propeler da pogone golemi jedrenjak onda kada ne bude bilo vjetra.
Njemačka državna brodograđevna komisija međutim, insistirala je na takvom pionirskom poduhvatu pa je novi brod, u međuvremenu kršten imenom “Magdalene Vinnen II”, postao prvi jedrenjak na svijetu sa ugrađenim pomoćnim motorom, po principima koji su aktuelni i dan-danas kada je u pitanju gradnja sličnih brodova. Rezultat koji su ostvarili brodograditelji Germaniawerfta u brojkama izgleda ovako: deplasman 3.476 tona, dužina broda 117,5 metara, širina 14,9 metara, gaz 6,5 metara. Četiri čelična jarbola na sebi nose ukupno 4.195 kvadrata površine jedara, a visina glavnog jarbola je 58 metara iznad glavne palube. Iz mjesta svog rođenja, “Magdalene Vinnen II” na prvo je komercijalno putovanje krenula 1.septembra 1921. godine.
U Kardifu u Britaniji novi je brod, tada najveći teretni jedrenjak na svijetu, ukrcao ugalj za Buenos Aires. Uprkos lošim vremenskim uslovima koji su pratilo jedrenjak, “Magdalene Vinnen II” je nošen snagom vjetra koji je punio njegova jedra, putovanje od Evrope do Argentine obavio za samo 30 dana. Narednih 15 godina ovaj je brod plovio maltene po čitavom svijetu, noseći raznovrsne terete – od uglja iz Britanije, preko drva iz Finske, pšenice iz Argentine i Australije, pirita iz Italije do generalnog tereta iz Belgije.
Dva je puta veliki njemački jedrenjak oplovljavao zloglasni rt Horn na samom jugu južnoameričkog kontinenta, boreći se sa olujama koje ovdje gotovo da i ne prestaju. Godine 1936 brod je prodat kompaniji “Norddeutscher Lloyd” iz Bremena koja mu ime mijenja u “Kommodore Johnsen” po svom najpoznatijem i najsposobnijem kapetanu. I u rukama novog vlasnika veliki bark je snagom svojih jedara, nastavio da plovi širom svijeta i prenosi teret, a uz to je dobio i novu ulogu školovanja mladih pomoraca jer je dio teretnog prostora na jedrenjaka pretvoren u stambeni, za smještaj do 60 mladih pomorskih pripravnika koji su se ukrcavali na njega i iz prve ruke – u najboljoj praktičnoj školi pod jedrima – učili tajne života i opstanka na moru.
Marta 1937. brod je preživio je svoje najveće iskušenje kada je u sred Atlantika, blizu Azorskih ostrva, upao u žestoku oluju koja je ubro prerasla u pravi uragan. Dio tereta u skladištima, iako propisno osiguran, se pomjerio u valjanju broda, pa se ““Kommodore Johnsen” uskoro nagnuo čak 50 stepeni na desni bok. Uz grozničav rad posade i pomoć dva druga broda, veliki jedrenjak je ipak, zahvaljujući svojoj sjajnoj konstrukciji i odličnim maritimnim osobinama, preživio tu kritičnu situaciju koja bi na dno mora poslala gotovo svaki drugi brod.
Tokom Drugog svjetskog rata jedrenjak je bio većinom van upotrebe, osim što je u nekoliko navrata korišten za potrebe ratnog transporta materijala iz njemačkih do luka u okupiranim djelovima Evrope. Nakon kapitulacije Trećeg Rajha, veliki njemački jedrenjak kao dio ratnih reparacija, dobija Sovjetski savez, pa “Kommodore Johnsen” decembra 1945. dolazi u posjed Rusa.
SSSR je brodu dao novo ime “Sedov” i rekonstruisao ga je u školski brod za potrebe svoje Ratne mornarice. Osim u toj ulozi, “Sedov” je jedno vrijeme zbog svojih sjajnih maritimnih karakterisitika, korišten i kao istraživački okeanografski brod u sjevernom Atlantiku.
U civilnu službu stari jedrenjak ponovno se vraća sedamdesetih godina prošlog vijeka kada ga od RM SSR-a preuzima Ministarstvo ribarstva i daje na uporebu sovjetskim civilnim pomorskim akademijama.
Od 1991. i raspada SSSR, brod je stacioniran u Murmansku i pripada tamošnjoj državnoj Tehničkoj akademiji. Pored njenih studenata, “Sedov” kao školski brod koriste i pomorski univerziteti u Sankt Petersburgu i Arhangelsku. “Sedov” je inače, lani završio putovanje oko svijeta dugo 14 mjeseci tokom kojih je stari jedrenjak preplovio preko 45 hiljada milja i posjetio 30 luka u 21 državi svijeta, a sve sa ciljem da na taj način obilježi 1.150. godišnjicu osnivanja ruske države i podsjeti na veliku rusku pomorsku tradiciju.
Proteklog vikenda ovaj su impozantni brod na vezu u luci Kotor, posjetile stotine građana i brojni turisti, posebno oni iz Rusije. Ljubazna 54-člana posada na čelu sa kapetanom Maksimom Rodionovom, sa sobom ovog puta na krstarenje vodi oko 150 putnika-većinom učenika ruskih srednjih pomorskih škola i pomorskih fakulteta, ali i civila-zaljubljenika u more, jedrenje i stare brodove koji uživaju u jedinstvenoj prilici da posjećuju strane zemlje na palubi jednog od najboljih jedrenjaka ikada izgrađenih.
Patina skoro vijeka plovidbe po svjetskim morima izbija iz svakog djelića “Sedova” – u čvrstim limenim pločama njegovog jakog trupa, stotinama hiljada zakovica koje njegovu oplatu i konstrukciju drže na okupu, tikovine kojom je obložena njegova paluba, ponosnim, snažnim čeličnim jarbolima koji nose čak 32 jedra i koji su izdržali decenije napora pod ogromnim silama vjetra, što preko snasti, impozantnom brzinom i do 18 čvorova, pogoni ovaj pravi ploveći muzej. Sve na “Sedovu” i dalje funkcioniše kao na klasičnim starim jedrenjacima 19. vijeka – pomoći elektromotora i hidraulike nema, pa sva vitla i koloturnike na komplikovanoj snasti broda pokreće i jedra trimuje isključivo snaga ljudskih mišića.
Jedra se spuštaju i ubiraju rukama mornara koji i po lijepom vremenu i u najsnažnijim olujama, rade na križevima na nekoliko desetina metara iznad palube. Jedina novost u odnosu na vrijeme kada je izgrađen 1921 godine u Njemačkoj, je moderna elektronska navigacijska oprema, novi pogonski dizel moror “Wartsila” od 2.200 konja, te preuređena unutrašnjost broda gdje su nekadašnje štive za teret pretvorene u stambene prostorije za posadu i studente.
Imena nekih od velikih zajedničkih kabina asociraju na dvojnu njemačko-rusku prošlost impozantnog broda: “Emden”, “Hamburg”, “Murmansk”, “Dournanaez”, “Sankt Petersburg” samo su neka od njih. Na komunistički dio prošlosti od 1945 do 1991, asocira ime glavnog brodskog salona – Bar Lenjin, a uz učionice, manju bolnicu, kuhinju sa pekarom, suvenirnicu i mini-muzej, na “Sedovu” postoji i centralna multifukconalna dvorana koja služi kao bisokop ili koncertni prostor, te manji bar. O prevelikoj udobnosti nema ni govora pa ruska posada “Sedova” i danas u najvećoj mjeri živi i radi isto kao i njihovi njemački prethodnici sa početaka ovog broda 20-tih godina prošlog vijeka.
Tradicionalni duh dobrog, starog pomorstva na ovom jedrenjaku možete vidjeti u nizu manjih detalja kakve nećete naći ni na jednom od modernih kruzera ili jahti što su svakodnevno u Boki. Na “Sedovu” oficiri nose uniforme i šapke, a mornari tradicionalnu odoru sa neizostavnom plavo-bijelom majicom, mornarskom kapom sa trakama i pelerinom na svečanoj bijeloj tunici.
Paluba se ovdje i dalje svakog dan u tri navrata čisti grubim bruškinima i morskom vodom, a polir pasta, krpe i vrijedne mornarske ruke, do blještavog sjaja čistim i urednim drže brojne detalje i ukrase od mesinga i bronze.
“Sedov” i sada živi i funkcioniše kao kao što je to činila “Magdalene Vinnen II” dvadesetih godina prošlog vijeka, a njegov plemenit gen jedrenjaka koji se nosio sa najjačlim olujama i obišao gotovo svaki kutak svijeta, danas inspiriše i obrazuje generacije mladih ruskih pomoraca koje stasavaju na palubi i u sijenci jarbola i jedara ovog impozantnog broda.
Bonus video:
