Uprkos brojnim kvarovima i zastojima s kraja 2009. i početka 2010. godine, brojna ekipa naučnika u Evropskom centru za nuklearna istraživanja (CERN) napravila je krupan korak početkom novembra. Tada je u Velikom hadronskom kolajderu ili sudaraču čestica (LHC) uspješno simulirano stanje koje je vladalo odmah nakon Velikog praska (Big Bang), dakle u prvim milisekundama stvaranja kosmosa. Dostizanje takvog stanja trebalo je da omogući odsudni prodor u istraživanju fizike čestica.
Rezultate poduhvata s početka novembra objavili su britanski naučnici uključeni u projekat ALICE, najavljujući novo poglavlje fizike. Tom prilikom izvedeni su mini praskovi, sudaranjem jona olova (atomi olova kojima su izuzeti elektroni) uz ogromno oslobađanje energije. Ovo je bilo moguće zahvaljujući vrlo jakim magnetima koji su jone olova ubrzavali kroz 27 kilometara dugačak kružni tunel LHC-a, gotovo pri brzini svjetlosti. Sudaranjem se u sićušnom djeliću sekunde stvorila temperatura milion puta veća od one u središtu Sunca, što su uslovi koji nisu zabilježeni od Velikog praska. Dakle, kreirani su minijaturni “veliki praskovi” u kojima su dostignute nezabilježene temperature i gustine u ljudskim eksperimentima.
Nakon tri sedmice iz CERN-a je saopšteno da je izveden novi eksperiment u kome su uspješno stvoreni atomi antivodonika (antihidrogena) i zarobljeni u magnetnoj zamci, što vodi ka rješavanju jedne od najvećih misterija univerzuma – nastanku antimaterije.
Antimaterija budi interesovanje i izvan globalne naučne zajednice, jer se o njoj često govori kao o potencijalnom neograničenom izvoru besplatne energije. Objava iz CERN-a uslijedila je ubrzo nakon vijesti o uspjehu drugog naučnog tima koji je nedaleko od Ženeve, takođe nakratko uspio da stvori i izdvoji atome antimaterije.
Smatra se da u svemiru postoji ista količina antimaterija kao i konvencionalne materije i da takva situacija traje od nastanka svemira prije 13,7 milijardi godina. Ovu pojavu otkrio je 1932. godine američki fizičar Dejvid Anderson, ali je ona do danas bila uglavnom tema naučne fantastike. Uspjesi CERN-a su ogromni, međutim, očito je da smo daleko od praga tajne takozvanog “Higsovog bozona”, hipotetičke čestice, koja svim ostalim česticama daje masu, a o čemu se mnogo govorilo u protekle dvije godine.
Perspektive 2011
Bilo je planirano da krajem 2010. inženjeri CERN-a obustave rad velikog sudarača čestica (LHC) na dva mjeseca, poslije osmomjesečnog neprekidnog istraživanja stanja nakon nastanka svemira. U pitanju je redovno održavanje i nadogradnja nakon koje bi LHC trebalo da sudara čestice u punoj snazi na 14 TeV-a (tetraelektronvolti). Međutim, prema časopisu Nature, rad će biti produžen još 24 mjeseca, a razlog tome je pretpostavka nekih naučnika da je cilj njihovih eksperimenata na vidiku.
Naime, prema svim dosad prikupljenim podacima u eksperimentima, istraživači u LHC-u smatraju da su blizu pronalaska Higsovog bozona, te tajanstvene čestice, koja zasad postoji samo u teoriji. Postojanje ove čestice bitno je za standardni model fizike čestica pa bi njeno otkriće (ili potvrda da ne postoji) u velikoj mjeri doprinijela fizičarima u razumijevanju cjelokupnog svemira.
Bonus video:
